แหล่งที่มา : สำนักงานส่งเสริมงานตุลาการ
ย่อสั้น
ศาลฎีกาพิพากษาให้จำเลยทั้งสองร่วมกันทำทางพิพาทตามรูปแผนที่วิวาทและให้จำเลยที่ 1 ไปจดทะเบียนสิทธิภาระจำยอมทางพิพาทดังกล่าวให้แก่โจทก์ทั้งสองหากจำเลยที่ 1 ไม่ดำเนินการให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลยที่ 1ปรากฏว่าจำเลยที่ 1 ไม่ไปจดทะเบียนสิทธิภาระจำยอมในที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์ทั้งสองโจทก์ทั้งสองจึงย่อมมีสิทธิที่จะขอดำเนินการบังคับคดีในลำดับต่อไป โดยถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลยที่ 1 แต่เมื่อโฉนดที่ดินพิพาทอยู่ที่จำเลยที่ 1ทำให้โจทก์ทั้งสองไม่สามารถจดทะเบียนภาระจำยอมในที่ดินพิพาทได้ โจทก์ทั้งสองย่อมมีสิทธิที่จะร้องขอให้ศาลชั้นต้นมีคำสั่งให้จำเลยที่ 1 ส่งมอบโฉนดที่ดินพิพาทต่อศาลชั้นต้นเพื่อดำเนินการบังคับคดีให้เป็นไปตามคำพิพากษาได้ เพราะถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของการบังคับคดี หาเป็นการบังคับนอกเหนือไปจากคำพิพากษาแต่อย่างใดไม่แต่เนื่องจากศาลชั้นต้นยกคำร้องของโจทก์ทั้งสองโดยยังมิได้เรียกคู่ความมาสอบถามให้แน่ชัดเสียก่อนว่าโฉนดที่ดินพิพาทอยู่ในความครอบครองของจำเลยที่ 1 จริงหรือไม่และมีเหตุจำเป็นหรือขัดข้องประการใดที่จำเลยที่ 1 ไม่ส่งมอบโฉนดที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์ทั้งสอง จึงสมควรเรียกคู่ความมาสอบถามให้ได้ความเสียก่อน ไม่ควรรีบด่วนยกคำร้อง
ย่อยาว
คดีสืบเนื่องมาจากศาลฎีกาพิพากษาให้จำเลยทั้งสองร่วมกันทำทางพิพาทตามแนวสีน้ำตาลตามแผนที่วิวาทเอกสารหมาย จ.19 เฉพาะส่วนที่อยู่ในเขตที่ดินของจำเลยที่ 1 ให้เป็นไปตามรูปแผนที่ดังกล่าว โดยให้ทางพิพาทมีความกว้าง 2.50 เมตร ตลอดแนวและให้จำเลยที่ 1 ไปจดทะเบียนสิทธิภารจำยอมทางพิพาทดังกล่าวให้แก่โจทก์ทั้งสองหากจำเลยที่ 1 ไม่ดำเนินการให้ถือเอาตามคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลยที่ 1 จำเลยทั้งสองทราบคำบังคับแล้วไม่ปฏิบัติตาม ต่อมาวันที่ 13 พฤศจิกายน 2544โจทก์ทั้งสองยื่นคำร้องต่อศาลชั้นต้นว่า จำเลยที่ 1 ยังไม่ได้ไปดำเนินการจดทะเบียนภารจำยอมทางพิพาทในที่ดินโฉนดเลขที่ 33998 ของจำเลยที่ 1 ให้แก่โจทก์ทั้งสองและจำเลยทั้งสองไม่ยอมส่งมอบโฉนดที่ดินดังกล่าวให้แก่โจทก์ทั้งสองเพื่อไปดำเนินการจดทะเบียนภารจำยอมแทนตามคำพิพากษา โจทก์ทั้งสองได้ไปดำเนินการทางเจ้าพนักงานบังคับคดีและทางสำนักงานที่ดินจังหวัดสุพรรณบุรีแล้ว แต่ไม่อาจดำเนินการได้ โดยเจ้าพนักงานดังกล่าวอ้างว่าไม่มีอำนาจและระเบียบที่จะกระทำตามที่โจทก์ทั้งสองร้องขอเว้นแต่ศาลจะมีคำสั่งเรียกโฉนดที่ดินเลขที่ 33998 มาจากจำเลยทั้งสอง จึงขอให้ศาลหมายเรียกจำเลยทั้งสองมาศาล และให้ส่งต้นฉบับโฉนดที่ดินดังกล่าวแก่โจทก์ทั้งสองเพื่อไปดำเนินการต่อไป
ศาลชั้นต้นพิเคราะห์แล้วเห็นว่า ตามคำพิพากษาศาลฎีกาไม่ได้มีการบังคับให้จำเลยทั้งสองต้องส่งมอบโฉนดที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์ทั้งสองไว้ด้วยแต่อย่างใด ดังนั้นหากจำเลยทั้งสองไม่ยอมส่งมอบโฉนดที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์ ศาลก็ไม่อาจมีคำสั่งบังคับให้จำเลยทั้งสองกระทำดังกล่าวได้ เพราะเป็นการนอกเหนือไปจากคำพิพากษาศาลฎีกากรณีจึงเป็นเรื่องที่โจทก์จะต้องไปว่ากล่าวดำเนินการต่อเจ้าพนักงานผู้มีอำนาจหน้าที่ในการดำเนินการให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลฎีกาหรือดำเนินการอื่นตามกฎหมายต่อไป ให้ยกคำร้อง ค่าคำร้องเป็นพับ
โจทก์ทั้งสองอุทธรณ์เฉพาะปัญหาข้อกฎหมายโดยตรงต่อศาลฎีกา โดยได้รับอนุญาตจากศาลชั้นต้นตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 223 ทวิ
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “มีปัญหาต้องวินิจฉัยตามอุทธรณ์ข้อกฎหมายของโจทก์ทั้งสองว่า โจทก์ทั้งสองมีสิทธิขอให้ศาลมีคำสั่งให้จำเลยที่ 1 ส่งมอบโฉนดที่ดินพิพาทเพื่อให้โจทก์ทั้งสองไปดำเนินการตามคำพิพากษาหรือไม่ เห็นว่า เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่าจำเลยที่ 1 ไม่ไปจดทะเบียนสิทธิภารจำยอมในที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์ทั้งสอง โจทก์ทั้งสองย่อมมีสิทธิที่จะขอดำเนินการบังคับคดีในลำดับต่อไป โดยถือเอาตามคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลยที่ 1 แต่เมื่อโฉนดที่ดินพิพาทอยู่ที่จำเลยที่ 1 ทำให้โจทก์ทั้งสองไม่สามารถจดทะเบียนภารจำยอมในที่ดินพิพาทได้ โจทก์ทั้งสองย่อมมีสิทธิที่จะร้องขอให้ศาลชั้นต้นมีคำสั่งให้จำเลยที่ 1 ส่งมอบโฉนดที่ดินพิพาทต่อศาลชั้นต้นเพื่อดำเนินการบังคับคดีให้เป็นไปตามคำพิพากษาได้ เพราะถือเป็นส่วนหนึ่งของการบังคับคดี กรณีหาเป็นการบังคับนอกเหนือไปจากคำพิพากษาดังที่ศาลชั้นต้นวินิจฉัยแต่อย่างใดไม่แต่เนื่องจากศาลชั้นต้นมีคำสั่งให้ยกคำร้องของโจทก์ทั้งสองโดยไม่ได้เรียกคู่ความมาสอบถามให้ได้ความแน่ชัดเสียก่อนว่าโฉนดที่ดินพิพาทยังอยู่ในความครอบครองของจำเลยที่ 1 จริงหรือไม่ และมีเหตุจำเป็นหรือขัดข้องประการใดที่ทำให้จำเลยที่ 1 ไม่ส่งมอบโฉนดที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์ทั้งสอง จึงเห็นสมควรเรียกคู่ความมาสอบถามให้ได้ความเสียก่อน ที่ศาลชั้นต้นมีคำสั่งให้ยกคำร้องของโจทก์ทั้งสอง ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วยอุทธรณ์ของโจทก์ทั้งสองฟังขึ้น”
พิพากษายกคำสั่งของศาลชั้นต้น ให้ศาลชั้นต้นนัดพร้อมตัวคู่ความมาสอบถามแล้วให้ดำเนินการต่อไป
