แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
โจทก์ทั้งหมดและจำเลยมีการตกลงเกี่ยวกับการจ่ายเงินโบนัสให้แก่ลูกจ้างทุกปีตลอดมาจนเป็นปกติวิสัยโดยไม่ได้ยึดถือหรือคำนวณจากผลประกอบการหรือกำไรสุทธิเป็นเกณฑ์ แต่ยึดอายุงานและความขยันหมั่นเพียรไม่ขาด สาย ป่วย ลา เกินกำหนด เป็นสำคัญ จึงถือได้ว่าเป็นสภาพการจ้างที่ตกลงกันโดยปริยายซึ่งมีผลผูกพันโจทก์ทั้งหมดดังกล่าวและจำเลยให้ต้องปฏิบัติตาม จำเลยจะออกประกาศ ระเบียบหรือกฎเกณฑ์ใดให้ขัดหรือแย้งกับสภาพการจ้างเรื่องการจ่ายเงินโบนัสนั้นไม่ได้เว้นแต่จะได้รับความยินยอมจากลูกจ้าง เมื่อจำเลยออกประกาศเรื่องการจ่ายเงินโบนัสประจำปี 2544 ไม่เป็นคุณแก่โจทก์ทั้งหมดมากกว่าสภาพการจ้างเดิม ประกาศของจำเลยฉบับดังกล่าวจะมีผลใช้บังคับแก่โจทก์รายใดจึงขึ้นอยู่กับโจทก์รายนั้น ๆ ให้ความยินยอมรับเอาเงินโบนัสตามประกาศของจำเลยเป็นสำคัญ
เงินโบนัสประจำปีมีประเพณีปฏิบัติกำหนดจ่ายภายในวันสิ้นปี จึงเป็นหนี้ที่มีกำหนดชำระตามวันแห่งปฏิทิน ดังนั้น โจทก์รายที่ยังไม่ได้รับเงินโบนัส และโจทก์รายที่ได้รับเงินโบนัสประจำปีไปแล้วบางส่วน เมื่อถึงกำหนดจ่ายเงินโบนัสประจำปี จำเลยมีหน้าที่ต้องจ่ายเงินโบนัสให้แก่โจทก์ดังกล่าว การที่จำเลยไม่จ่ายจึงตกเป็นผู้ผิดนัด แม้ได้ความว่าจำเลยได้ปิดประกาศเรื่องการจ่ายเงินโบนัสให้ลูกจ้างทราบอันอาจถือได้ว่าเป็นการปฏิบัติการขอชำระหนี้ก็ตาม แต่ตามประกาศนั้นกำหนดเงินโบนัสที่จะจ่ายน้อยกว่าสิทธิที่โจทก์แต่ละรายจะพึงมีสิทธิได้รับตามข้อตกลงในส่วนที่เป็นสภาพการจ้าง การที่โจทก์เหล่านั้นปฏิเสธจึงมีมูลเหตุอันจะอ้างกฎหมายได้ ทั้งกรณีถือไม่ได้ว่าโจทก์สละสิทธิในการรับเงินโบนัสประจำปีพิพาท เมื่อจำเลยไม่จ่ายเงินโบนัสประจำปีตามวันที่กำหนดย่อมตกเป็นผู้ผิดนัดต้องรับผิดชำระดอกเบี้ยแก่โจทก์
ย่อยาว
โจทก์ทั้งเจ็ดร้อยห้าสิบห้าสำนวนฟ้องและขอแก้ไขคำฟ้องขอให้บังคับจำเลยจ่ายเงินโบนัสประจำปี 2544 จำนวนตามฟ้องแต่ละสำนวน พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ 7.5 ต่อปี นับแต่วันที่ 28 ธันวาคม 2544 จนกว่าชำระเสร็จแก่โจทก์ทั้งเจ็ดร้อยห้าสิบห้าคน
จำเลยทั้งเจ็ดร้อยห้าสิบห้าสำนวนให้การ ขอให้ยกฟ้อง
ศาลแรงงานกลางพิพากษาให้จำเลยชำระเงินโบนัสประจำปี 2544 แก่โจทก์ทั้งเจ็ดร้อยห้าสิบห้าสำนวน ตามจำนวนเงินที่ปรากฏในบัญชีท้ายคำพิพากษา พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ 7.5 ต่อปี นับแต่วันที่ 1 มกราคม 2545 เป็นต้นไปจนกว่าจะชำระเสร็จ สำหรับโจทก์ที่ได้รับเงินโบนัสจากจำเลยไปแล้วมากน้อยเพียงใดให้หักออกจากจำนวนตามคำพิพากษา คงชำระส่วนที่ขาดกับดอกเบี้ยของเงินที่ขาดเท่านั้น
จำเลยทั้งเจ็ดร้อยห้าสิบห้าสำนวนอุทธรณ์ต่อศาลฎีกา
ศาลฎีกาแผนกคดีแรงงานวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงรับฟังเป็นที่ยุติตามที่ศาลแรงงานกลางวินิจฉัยว่า โจทก์ทั้งเจ็ดร้อยห้าสิบห้าคนและจำเลยมีการตกลงเกี่ยวกับการจ่ายเงินโบนัสให้แก่ลูกจ้างทุกปีตลอดมาจนเป็นปกติวิสัยโดยไม่ได้ยึดถือหรือคำนวณจากผลประกอบการหรือกำไรสุทธิเป็นเกณฑ์ แต่ยึดอายุงานและความขยันหมั่นเพียร ไม่ขาด สาย ป่วย ลา เกินกำหนด เป็นสำคัญ จึงถือได้ว่าเป็นสภาพการจ้างที่ตกลงกันโดยปริยาย ซึ่งมีผลผูกพันโจทก์ทั้งเจ็ดร้อยห้าสิบห้าคนและจำเลยให้ต้องปฏิบัติตาม จำเลยจะออกประกาศ ระเบียบหรือกฎเกณฑ์ใดให้ขัดหรือแย้งกับสภาพการจ้างเรื่องการจ่ายเงินโบนัสดังกล่าวไม่ได้ เว้นแต่จะได้รับความยินยอมจากลูกจ้าง แต่ปรากฏว่าจำเลยออกประกาศเรื่องการจ่ายเงินโบนัสประจำปี 2544 ฉบับลงวันที่ 18 ธันวาคม 2544 ว่า จำเลยเสนอจ่ายเงินโบนัสแก่ลูกจ้างให้เลือกทางใดทางหนึ่งในสามทางเลือก คือ ทางเลือกที่ 1 จ่ายเงินโบนัสอัตราร้อยละ 80 ของเงินเดือน แบ่งเป็น 2 งวด (ในเดือนธันวาคม 2544 และในเดือนมิถุนายน 2545) หรือทางเลือกที่ 2 จ่ายเงินโบนัสอัตราร้อยละ 75 ของเงินเดือน รับครั้งเดียวในเดือนธันวาคม 2544 หรือทางเลือกที่ 3 ใช้อัตราร้อยละ 50 ของวิธีการคำนวณตามประกาศการจ่ายเงินโบนัสปี 2543 รับได้ในเดือนธันวาคม 2544 ซึ่งแต่ละทางเลือกไม่เป็นคุณแก่โจทก์ทั้งเจ็ดร้อยห้าสิบห้าคนมากกว่าสภาพการจ้างเดิมแต่ประการใด ประกาศของจำเลยฉบับนี้จะมีผลใช้บังคับแก่โจทก์รายใด จึงขึ้นอยู่กับโจทก์รายนั้น ๆ ให้ความยินยอมรับเอาเงินโบนัสตามประกาศของจำเลยเป็นสำคัญ ปรากฏว่าโจทก์ที่ 37 โจทก์ที่ 62 โจทก์ที่ 185 โจทก์ที่ 241 โจทก์ที่ 295 โจทก์ที่ 348 โจทก์ที่ 349 โจทก์ที่ 409 โจทก์ที่ 468 โจทก์ที่ 489 โจทก์ที่ 507 โจทก์ที่ 527 โจทก์ที่ 537 โจทก์ที่ 546 โจทก์ที่ 548 โจทก์ที่ 550 โจทก์ที่ 560 โจทก์ที่ 608 โจทก์ที่ 664 โจทก์ 703 โจทก์ที่ 705 โจทก์ที่ 707 โจทก์ที่ 751 โจทก์ที่ 752 โจทก์ที่ 770 โจทก์ที่ 785 โจทก์ที่ 799 โจทก์ที่ 805 โจทก์ที่ 808 โจทก์ที่ 809 และโจทก์ที่ 830 ได้ทำหนังสือแสดงความประสงค์ขอรับเงินโบนัสประจำปี 2544 ในทางเลือกใดทางเลือกหนึ่งในสามทางเลือกตามประกาศของจำเลยแล้ว โดยตอนท้ายของหนังสือแสดงความประสงค์ขอรับเงินโบนัสของโจทก์แต่ละรายดังกล่าวมีข้อความเหมือนกันทุกฉบับว่า “ข้าพเจ้าขอให้สัญญาว่าจะยอมรับเงินโบนัสประจำปี 2544 ในอัตราเท่ากับเงินเดือน 1 เดือน ถ้าผลการดำเนินการของบริษัทฯ ทำให้มีกำไรเพียงพอ และข้าพเจ้าจะถอนตัวไม่ฟ้องร้องเรียกเงินโบนัสประจำปี 2544 อีกต่อไป
” แสดงให้เห็นว่า โจทก์ทุกคนดังกล่าวสมัครใจยินยอมรับเงินโบนัสเพียงเท่าจำนวนที่จำเลยประกาศหลักเกณฑ์การจ่ายเงินโบนัส และปรากฏว่าโจทก์เหล่านี้ได้รับเงินโบนัสแล้ว ยกเว้นโจทก์ที่ 348 และโจทก์ที่ 546 ที่ยังไม่ได้รับเงินโบนัส ทำให้ประกาศของจำเลยมีผลใช้บังคับแก่โจทก์ทุกคนดังกล่าวแล้ว สำหรับโจทก์ที่ 243 โจทก์ที่ 442 และโจทก์ที่ 474 ทำหนังสือแสดงความประสงค์ขอรับเงินโบนัสประจำปี 2545 (2544) ในทางเลือกใดทางเลือกหนึ่งตามประกาศของจำเลยแล้วเช่นกัน โดยตอนท้ายของหนังสือมีข้อความเหมือนกันทุกฉบับว่า “ทั้งนี้ บริษัทฯ ขอกำหนดจ่ายเงินโบนัสประจำปี 2544 ให้แก่พนักงานที่มีความประสงค์จะรับเงินโบนัสในงวดสิ้นเดือนกรกฎาคม 2545 นี้” ซึ่งแสดงให้เห็นว่า โจทก์ทั้งสามคนนี้ได้สมัครใจยินยอมรับเงินโบนัสเพียงเท่าจำนวนที่จำเลยประกาศให้ตามหลักเกณฑ์อันจะมีผลให้โจทก์ทั้งสามคนต้องผูกพันตามหลักเกณฑ์ดังกล่าวของจำเลยต่อไป แต่ปรากฏว่าโจทก์ที่ 474 ได้รับเงินโบนัสแล้ว ส่วนโจทก์ที่ 243 และโจทก์ที่ 442 ยังไม่ได้รับเงินโบนัส สำหรับโจทก์อื่นนอกจากนี้ได้ทำหนังสือแสดงความประสงค์ขอรับเงินโบนัสประจำปี 2544 ตามหลักเกณฑ์ทางเลือกใดทางเลือกหนึ่งในสามทางเลือกตามประกาศของจำเลยแล้วเช่นเดียวกัน แต่ในตอนท้ายหนังสือของโจทก์แต่ละรายมีข้อความเหมือนกันว่า “บริษัทฯ ขอกำหนดจ่ายเงินโบนัสประจำปี 2544 ให้แก่พนักงานที่มีความประสงค์จะรับเงินโบนัสในงวดสิ้นเดือนกรกฎาคม 2545 นี้ อนึ่ง การฟ้องร้องที่ศาลแรงงานเกี่ยวกับเงินโบนัส หากศาลพิจารณาตัดสินเป็นประการใด บริษัทฯ จะดำเนินการตามนั้น” ข้อความตอนท้ายดังกล่าวแสดงให้เห็นว่าโจทก์ทั้งหมดที่ได้ทำหนังสือไว้นี้ไม่ได้สมัครใจยินยอมจะรับเงินโบนัสเพียงเท่าที่จำเลยประกาศให้เท่านั้น ถ้าศาลแรงงานตัดสินให้มีสิทธิได้รับมากกว่าที่จำเลยประกาศให้ โจทก์ทุกคนก็ประสงค์จะรับตามที่ศาลตัดสินให้ ประกาศหลักเกณฑ์การจ่ายเงินโบนัสของจำเลยจึงไม่มีผลใช้บังคับแก่โจทก์ดังกล่าว สำหรับโจทก์ที่ 817 และโจทก์ที่ 819 ไม่เข้าหลักเกณฑ์ที่จะมีสิทธิได้รับเงินโบนัสประจำปี การที่ศาลแรงงานกลางพิพากษาให้จำเลยรับผิดชำระเงินโบนัสประจำปีพิพาทให้แก่โจทก์ที่ 817 และโจทก์ที่ 819 ด้วย จึงคลาดเคลื่อน
ปัญหาตามอุทธรณ์ของจำเลยมีว่า จำเลยต้องรับผิดชำระดอกเบี้ยแก่โจทก์ดังกล่าวแล้วหรือไม่ เห็นว่า ตามข้อตกลงในส่วนที่เป็นสภาพการจ้างเรื่องเงินโบนัสประจำปีมีประเพณีปฏิบัติกำหนดจ่ายภายในวันสิ้นปี จึงเป็นหนี้ที่มีกำหนดชำระตามวันแห่งปฏิทิน คือ ภายในวันที่ 31 ธันวาคมของทุกปี ดังนั้นสำหรับโจทก์รายที่ยังไม่ได้รับเงินโบนัส รวมทั้งโจทก์รายที่ได้รับเงินโบนัสประจำปีไปแล้วบางส่วน เมื่อถึงกำหนดจ่ายเงินโบนัสประจำปีในวันที่ 31 ธันวาคม 2544 จำเลยมีหน้าที่ต้องจ่ายเงินโบนัสให้แก่โจทก์ที่ยังไม่ได้รับ รวมทั้งจ่ายเงินโบนัสที่เหลือให้แก่โจทก์รายที่เคยได้รับภายในกำหนดเวลาดังกล่าว การที่จำเลยไม่จ่ายจึงตกเป็นผู้ผิดนัด ต้องรับผิดชำระดอกเบี้ยให้แก่โจทก์ที่ยังไม่ได้รับและโจทก์บางรายที่ได้รับเงินโบนัสเพียงบางส่วนดังกล่าวแล้ว ส่วนโจทก์อื่น ๆ ที่ยังไม่ได้รับเงินโบนัสประจำปีพิพาท แม้จะได้ความว่าจำเลยได้ปิดประกาศเรื่องการจ่ายเงินโบนัสให้ลูกจ้างทราบอันอาจถือได้ว่าเป็นการปฏิบัติการขอรับชำระหนี้ของจำเลยก็ตาม แต่ตามประกาศนั้นกำหนดเงินโบนัสที่จะจ่ายน้อยกว่าสิทธิที่โจทก์แต่ละรายจะพึงมีสิทธิได้รับตามข้อตกลงในส่วนที่เป็นสภาพการจ้าง การที่โจทก์เหล่านั้นปฏิเสธไม่ยอมรับเงินโบนัสประจำปีตามประกาศของจำเลยจึงมีมูลเหตุอันจะอ้างกฎหมายได้ ทั้งกรณีถือไม่ได้ว่าโจทก์ดังกล่าวได้สละสิทธิในการรับเงินโบนัสประจำปีพิพาทตามที่จำเลยอุทธรณ์ เมื่อจำเลยไม่จ่ายเงินโบนัสประจำปีตามวันที่กำหนดย่อมตกเป็นผู้ผิดนัดต้องรับผิดชำระดอกเบี้ยแก่โจทก์ข้างต้น อุทธรณ์ของจำเลยในข้อนี้ฟังไม่ขึ้น
พิพากษาแก้เป็นว่า ให้จำเลยจ่ายเงินโบนัสประจำปี 2544 แก่โจทก์ที่ 243 โจทก์ที่ 348 โจทก์ที่ 442 และโจทก์ที่ 546 ตามหนังสือแสดงความประสงค์ขอรับเงินโบนัสประจำปี 2544 ของโจทก์แต่ละรายดังกล่าว ให้ยกฟ้องโจทก์ที่ 37 โจทก์ที่ 62 โจทก์ที่ 185 โจทก์ที่ 241 โจทก์ที่ 295 โจทก์ที่ 349 โจทก์ที่ 409 โจทก์ที่ 468 โจทก์ที่ 474 โจทก์ที่ 489 โจทก์ที่ 507 โจทก์ที่ 527 โจทก์ที่ 537 โจทก์ที่ 548 โจทก์ที่ 550 โจทก์ที่ 560 โจทก์ที่ 608 โจทก์ที่ 664 โจทก์ที่ 703 โจทก์ที่ 705 โจทก์ที่ 707 โจทก์ที่ 751 โจทก์ที่ 752 โจทก์ที่ 770 โจทก์ที่ 785 โจทก์ที่ 799 โจทก์ที่ 805 โจทก์ที่ 808 โจทก์ที่ 809 โจทก์ที่ 817 โจทก์ที่ 819 โจทก์ที่ 830 นอกจากที่แก้ให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลแรงงานกลาง.
