แหล่งที่มา : เนติบัณฑิตยสภา
ย่อสั้น
ป.วิ.พ. มาตรา 311 วรรคหนึ่ง บัญญัติถึงการอายัดสิทธิเรียกร้องซึ่งระบุไว้ในมาตรา 310 ทวิ ว่าให้อายัดได้โดยคำสั่งอายัดซึ่งศาลได้ออกให้ตามที่เจ้าหนี้ตามคำพิพากษาได้ยื่นคำขอ แต่ในวรรคสองก็บัญญัติให้อำนาจแก่ศาลไว้ด้วยว่า เมื่อศาลเห็นสมควร ศาลอาจกำหนดไว้ในหมายบังคับคดีให้เจ้าพนักงานบังคับคดีมีอำนาจอายัดสิทธิเรียกร้องนั้นก็ได้ ในกรณีเช่นว่านี้ ให้ถือว่าคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดีเป็นคำสั่งอายัดของศาล การที่ศาลชั้นต้นออกหมายบังคับคดีระบุให้เจ้าพนักงานบังคับคดีจัดการยึดอายัดทรัพย์สินของลูกหนี้ตามคำพิพากษา ทรัพย์สินที่ให้จัดการอายัดตามหมายบังคับคดีย่อมหมายรวมถึงสิทธิเรียกร้องที่ลูกหนี้ตามคำพิพากษามีต่อบุคคลภายนอก จึงเป็นกรณีที่ศาลชั้นต้นได้กำหนดไว้ในหมายบังคับคดีแล้วว่าให้เจ้าพนักงานบังคับคดีมีอำนาจอายัดสิทธิเรียกร้องได้คำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดีจึงเท่ากับเป็นคำสั่งอายัดของศาลโดยผลของมาตรา 311 วรรคสอง การที่เจ้าพนักงานบังคับคดีมีคำสั่งอายัดสิทธิเรียกร้องของจำเลยเป็นไปถึงผู้คัดค้านจึงชอบด้วยกฎหมาย
ย่อยาว
คดีสืบเนื่องมาจากศาลชั้นต้นพิพากษาตามสัญญาประนีประนอมยอมความให้จำเลยชำระเงิน 140,000 บาท พร้อมดอกเบี้ยอัตราร้อยละ 15 ต่อปี ของต้นเงิน 80,000 บาท นับถัดจากวันฟ้องจนกว่าจะชำระเสร็จแก่โจทก์ โดยให้ผ่อนชำระภายในวันที่ 16 ของเดือน เดือนละไม่ต่ำกว่า 1,000 บาท เริ่มตั้งแต่เดือนสิงหาคม 2545 กำหนดชำระเสร็จสิ้นภายในวันที่ 16 กรกฎาคม 2546 หากผิดนัดงวดใดงวดหนึ่งให้ถือว่าผิดนัดทั้งหมดและให้โจทก์บังคับคดีได้ทันที แต่จำเลยผิดนัดไม่ชำระหนี้ โจทก์จึงขอให้ศาลชั้นต้นออกหมายบังคับคดี เจ้าพนักงานบังคับคดีมีหนังสือถึงผู้คัดค้านแจ้งอายัดเงินค่าหุ้น เงินปันผล และเงินเฉลี่ยคืนประจำปีที่จำเลยมีสิทธิจะได้รับจากผู้คัดค้านในฐานะสมาชิกโดยให้ผู้คัดค้านส่งเงินไปให้เจ้าพนักงานบังคับคดีภายใน 7 วัน นับแต่วันที่จำเลยมีสิทธิได้รับเงิน ผู้คัดค้านโต้แย้งไม่ปฏิบัติตามคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดี เจ้าพนักงานบังคับคดีจึงขอให้ศาลชั้นต้นออกหมายเรียกผู้คัดค้านมาทำการไต่สวน
ผู้คัดค้านยื่นคำคัดค้านว่า เหตุที่ผู้คัดค้านไม่ปฏิบัติตามคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดี เพราะเป็นการอายัดสิทธิเรียกร้องที่ยังไม่เกิดขึ้น ทั้งการอายัดทรัพย์สินของผู้คัดค้านซึ่งเป็นบุคคลภายนอกต้องดำเนินการโดยร้องขอต่อศาลให้มีคำสั่งจึงจะชอบด้วยกฎหมาย เจ้าพนักงานบังคับคดีดำเนินการโดยพลการเป็นการไม่ชอบ จำเลยมีหนี้ผูกพันอยู่กับผู้คัดค้าน ผู้คัดค้านชอบที่จะนำเงินปันผลและเงินเฉลี่ยคืนมาหักชำระหนี้แก่ผู้คัดค้านได้ ส่วนเงินค่าหุ้นถือเป็นทุนเรือนหุ้นของผู้คัดค้าน เจ้าพนักงานบังคับคดีไม่มีอำนาจบังคับให้ผู้คัดค้านส่งเงินดังกล่าวแก่เจ้าพนักงานบังคับคดี ขอให้มีคำสั่งว่าคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดีไม่ชอบด้วยกฎหมาย และเพิกถอนการอายัดสิทธิเรียกร้องที่จำเลยมีต่อผู้คัดค้านดังกล่าว
ศาลชั้นต้นไต่สวนแล้ววินิจฉัยว่า คำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดีชอบด้วยกฎหมาย จึงมีคำสั่งให้ผู้คัดค้านปฏิบัติตามคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดี หากผู้คัดค้านไม่ปฏิบัติตาม ให้เจ้าพนักงานบังคับคดีแถลงเพื่อดำเนินการตามกฎหมายต่อไป
ผู้คัดค้านอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์ภาค 3 พิพากษายืน ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นอุทธรณ์ให้เป็นพับ
ผู้คัดค้านฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “ข้อเท็จจริงรับฟังเป็นยุติว่า เจ้าพนักงานบังคับคดีมีคำสั่งอายัดเงินค่าหุ้น เงินปันผล และเงินเฉลี่ยคืนประจำปี ซึ่งจำเลยในฐานะสมาชิกมีสิทธิจะได้รับจากผู้คัดค้านโดยให้ผู้คัดค้านส่งเงินไปให้เจ้าพนักงานบังคับคดีภายใน 7 วัน นับแต่วันที่จำเลยมีสิทธิได้รับเงิน เพื่อบังคับชำระหนี้แก่โจทก์ตามคำพิพากษาแต่ผู้คัดค้านไม่ปฏิบัติตามคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดี คดีมีปัญหาที่ต้องวินิจฉัยตามฎีกาของผู้คัดค้านเพียงว่าคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดีชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ผู้คัดค้านฎีกาว่า คำสั่งศาลชั้นต้นที่ตั้งเจ้าพนักงานบังคับคดีมิได้ระบุให้อำนาจพิเศษแก่เจ้าพนักงานบังคับคดีที่จะอายัดสิทธิเรียกร้องที่จำเลยมีต่อบุคคลภายนอก เจ้าพนักงานบังคับคดีหรือโจทก์จึงต้องยื่นคำร้องขอต่อศาลให้มีคำสั่งอายัดตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 311 การที่เจ้าพนักงานบังคับคดีมีคำสั่งอายัดเสียเองโดยพลการ จึงเป็นการไม่ชอบนั้น เห็นว่า แม้ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 311 วรรคหนึ่ง จะบัญญัติถึงการอายัดสิทธิเรียกร้องซึ่งระบุไว้ในมาตรา 310 ทวิ ว่าให้อายัดได้โดยคำสั่งอายัดซึ่งศาลได้ออกให้ตามที่เจ้าหนี้ตามคำพิพากษาได้ยื่นคำขอโดยทำเป็นคำร้องฝ่ายเดียว แต่ในวรรคสองของมาตรานี้ก็บัญญัติให้อำนาจแก่ศาลไว้ด้วยว่า เมื่อศาลเห็นสมควรศาลอาจกำหนดไว้ในหมายบังคับคดีให้เจ้าพนักงานบังคับคดีมีอำนาจอายัดสิทธิเรียกร้องนั้นก็ได้ ในกรณีเช่นว่านี้ ให้ถือว่าคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดีเป็นคำสั่งอายัดของศาล คดีนี้ศาลชั้นต้นออกหมายบังคับคดี ฉบับลงวันที่ 21 กันยายน 2547 ระบุให้เจ้าพนักงานบังคับคดีจัดการยึดทรัพย์สินของลูกหนี้ตามคำพิพากษา ทรัพย์สินที่ให้จัดการอายัดตามหมายบังคับคดีฉบับดังกล่าวย่อมหมายรวมถึงสิทธิเรียกร้องที่ลูกหนี้ตามคำพิพากษามีต่อบุคคลภายนอก จึงเป็นกรณีที่ศาลชั้นต้นได้กำหนดไว้ในหมายบังคับคดีแล้วว่าให้เจ้าพนักงานบังคับคดีมีอำนาจอายัดสิทธิเรียกร้องที่จำเลยมีต่อบุคคลภายนอกได้ คำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดีในกรณีเช่นนี้ย่อมเท่ากับเป็นคำสั่งอายัดของศาลโดยผลของมาตรา 311 วรรคสอง ดังกล่าว การที่เจ้าพนักงานบังคับคดีมีคำสั่งอายัดสิทธิเรียกร้องของจำเลยไปถึงผู้คัดค้านจึงชอบด้วยกฎหมาย กรณีไม่มีเหตุที่จะเพิกถอนคำสั่งอายัดของเจ้าพนักงานบังคับคดีดังที่ผู้คัดค้านยกขึ้นอ้างและขอมาในฎีกา ศาลอุทธรณ์ภาค 3 วินิจฉัยปัญหาข้อนี้ชอบแล้ว ฎีกาของผู้คัดค้านฟังไม่ขึ้น
อนึ่ง ศาลชั้นต้นคำสั่งโดยมิได้สั่งเรื่องค่าฤชาธรรมเนียมศาลฎีกาเห็นสมควรแก้ไขให้ถูกต้อง”
พิพากษายืน ค่าฤชาธรรมเนียมในศาลชั้นต้นและชั้นฎีกาให้เป็นพับ
