แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ขายฝากไม่ชอบด้วยกฎหมาย สิทธิของคู่สัญญา
ย่อยาว
ขายฝากที่นาโดยไม่มีหนังสือ โจทย์ผู้รับขายฝากได้ปกครองที่ดินมากว่า ๑๐ ปี จะถือว่าที่เป็นสิทธิแก่โจทย์ได้ฤาไม่
ศาลฎีกาตัดสินว่า ขายฝากนั้นทำไม่ถูกกฎหมาย ไม่เรียกว่าเป็นการขายฝาก ฟังได้แต่เพียงว่าจำเลยเอาเงินของโจทย์มา แล้วมอบที่นาให้โจทย์ทำ ประกาศเรื่องจำนำขายฝากที่ดิน ร.ศ.๑๑๘ ข้อ ๑ บัญญัติว่า การจำนำขายฝากที่ดิน เมื่อไม่มีกรมธรรมเป็นสำคัญ ห้ามมิให้ฟ้องอ้างว่าเป็นการจำนำขายฝากได้เลย (คำพิพากษาฎีกาที่ ๑๒๒/๒๔๕๖,๓๘๒/๒๔๕๖)
เมื่อวินิจฉัยว่าไม่เป็นขายฝากแล้ว การที่จะวินิจฉัยต่อไปว่าที่รายนี้จะเป็นสิทธิแก่โจทย์ฤาไม่ ต้องอาศัยข้อเท็จจริงที่ว่า จำเลยได้ละทิ้งฤาไม่ แลต้องถือเอาข้อละทิ้งเป็นเกณฑ์ แลโจทย์จะอ้างการปกครองโดยปรปักษ์ไม่ได้ เพราะไม่ใช่การปกครองโดยปรปักษ์ (ฎีกาที่ ๙๒๓/๒๔๖๒) แต่ถ้าได้ความว่าละทิ้ง ที่ดินต้องเป็นสิทธิแก่เจ้าของเงินโดยเหตุที่ได้ปกครองเป็นเจ้าของมาล่วงเลยกำหนดอายุสัญญาของที่ดิน (ฎีกาที่ ๑๒๒/๒๔๕๖,๓๘๒/๒๔๕๖)
