แหล่งที่มา : สำนักงานส่งเสริมงานตุลาการ
ย่อสั้น
การประดิษฐ์เครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรองมีงานที่ปรากฏอยู่แล้วไม่ปรากฏว่าเครื่องกรองน้ำตามสิทธิบัตรของจำเลยมีประสิทธิภาพในการกรองน้ำดีกว่าหรือสามารถแก้ปัญหาข้อขัดข้องที่เครื่องกรองน้ำตามสิทธิบัตรที่มีงานที่ปรากฏอยู่แล้วไม่อาจแก้ไขได้แต่อย่างใดจึงไม่เพียงพอจะถือได้ว่าไม่เป็นสิ่งที่ประจักษ์ได้โดยง่ายต่อบุคคลผู้มีความชำนาญในระดับสามัญของงานประเภทนั้น อันจะถือว่าเป็นการประดิษฐ์ที่มีขั้นการประดิษฐ์สูงขึ้นได้ การออกสิทธิบัตรการประดิษฐ์ให้แก่จำเลยจึงไม่ชอบและเป็นสิทธิบัตรที่ไม่สมบูรณ์โจทก์ยกขึ้นกล่าวอ้างได้ตามมาตรา 54 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. 2522 จำเลยไม่มีสิทธิขอบังคับให้โจทก์ยุติการผลิตเครื่องกรองน้ำของโจทก์ แต่การที่จำเลยมีหนังสือให้โจทก์ยุติการขายเครื่องกรองน้ำโดยจะดำเนินคดีแก่โจทก์เป็นการบอกกล่าวที่จะใช้สิทธิตามกฎหมายที่จำเลยมีอยู่ในขณะบอกกล่าว จึงไม่เป็นการละเมิดต่อโจทก์
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ประกอบการค้าขายเครื่องกรองน้ำ จำเลยเป็นผู้ทรงสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 ประเภทเครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรอง จำเลยได้มีหนังสือข่มขู่โจทก์ให้ยุติการขายเครื่องกรองน้ำของโจทก์ว่าเป็นการละเมิดสิทธิบัตรของจำเลย โดยจะดำเนินคดีทั้งทางแพ่งและทางอาญาแก่โจทก์ โจทก์หลงเชื่อว่าเป็นความจริงจึงยุติการขายเครื่องกรองน้ำ แต่เมื่อได้ตรวจสอบสิทธิบัตรการประดิษฐ์และข้อถือสิทธิตามสิทธิบัตรเลขที่ดังกล่าวแล้ว ปรากฏว่าเครื่องกรองน้ำของโจทก์และของจำเลยแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง ทั้งวิธีการประดิษฐ์และเทคนิคการกรองน้ำ การกระทำของจำเลยเป็นการใช้สิทธิโดยไม่สุจริต ทำให้โจทก์ได้รับความเสียหาย ขอให้บังคับจำเลยชำระเงิน100,500 บาท พร้อมทั้งดอกเบี้ยอัตราร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปีจากต้นเงินดังกล่าวนับแต่วันฟ้องเป็นต้นไปจนกว่าจะชำระเงินเสร็จ
จำเลยให้การและฟ้องแย้งว่า โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้อง จำเลยเป็นผู้ทรงสิทธิในการประดิษฐ์เครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรองตามสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 โจทก์จึงไม่มีสิทธิผลิตและขายเครื่องกรองน้ำดังกล่าว เดิมโจทก์ผลิตเครื่องกรองน้ำโดยใช้กรรมวิธีและรูปทรงเหมือนของจำเลยทุกประการ แต่เมื่อมีการทักท้วง โจทก์จึงแก้ไขให้เห็นผิดแผกไป การกระทำของโจทก์กลับเป็นการละเมิดต่อสิทธิของจำเลยการที่จำเลยมีหนังสือถึงโจทก์ให้ยุติการผลิตหรือขายเครื่องกรองน้ำเป็นการใช้สิทธิเพื่อคุ้มครองผลประโยชน์ของจำเลยที่พึงจะได้ตามกฎหมาย โจทก์ไม่มีสิทธิเรียกค่าเสียหาย การที่โจทก์นำเครื่องกรองน้ำที่จำเลยได้รับสิทธิบัตรออกขายในงานแสดงสินค้าต่าง ๆ ทำให้จำเลยขาดประโยชน์ที่ควรได้ ขอให้ยกฟ้องและบังคับให้โจทก์ยุติการผลิตเครื่องกรองน้ำอันเป็นการเลียนแบบการประดิษฐ์ที่จำเลยได้รับสิทธิบัตร ให้งดการขาย มีไว้เพื่อขายเครื่องกรองน้ำดังกล่าว กับให้ใช้ค่าเสียหายแก่จำเลยเป็นเงิน 134,400 บาท
โจทก์ให้การแก้ฟ้องแย้งว่า สิทธิบัตรของจำเลยเป็นสิทธิประเภทการประดิษฐ์มิใช่ประเภทการออกแบบผลิตภัณฑ์ เครื่องกรองน้ำของโจทก์มีเครื่องหมายการค้าและชื่อบริษัทติดอยู่ให้เห็นแตกต่างกับของจำเลยจำเลยไม่ได้รับความเสียหายเพราะจำเลยมิใช่ผู้นำเครื่องกรองน้ำออกขาย เครื่องกรองน้ำมีขายตามท้องตลาดทั่วไปก่อนจำเลยจะได้รับสิทธิบัตร จำเลยมิได้ผลิตโดยตรงแต่สั่งจากโรงงานผลิตเครื่องกรองน้ำชนิดนี้ออกขายตามแบบที่โรงงานมีอยู่แล้ว และผู้ขายรายอื่น ๆก็สั่งซื้อจากโรงงานนั้นได้ จึงไม่มีสิทธิให้โจทก์หยุดผลิตหรืองดการขาย ขอให้ยกฟ้องแย้ง
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้ยกฟ้องโจทก์ ห้ามโจทก์ให้ยุติ (ที่ถูกเป็นให้โจทก์ยุติ) การผลิตเครื่องกรองน้ำอันเป็นการเลียนแบบการประดิษฐ์ที่จำเลยได้รับสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 และให้งดการจำหน่ายหรือมีไว้เพื่อจำหน่ายซึ่งเครื่องกรองน้ำดังกล่าว คำขอของจำเลยที่ฟ้องแย้งในส่วนค่าเสียหายให้ยก
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “ข้อเท็จจริงเบื้องต้นฟังได้ว่า จำเลยเป็นผู้ทรงสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 ประเภทเครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรอง โดยมีข้อถือสิทธิคือ เครื่องกรองน้ำที่ประกอบด้วยถังทรงกระบอกที่ทำด้วยสเตนเลสคู่ ซึ่งในถังกรองถังที่ 1 จะมีชั้นของสารที่ใช้กรองคือ สารแอนทราไซส์ คาร์บอน กรีนแซนด์และทรายหยาบ ในถังกรองที่ 2 จะมีสารกรองที่เป็นเรซิน ถังกรองทั้งสองจะยึดติดกันด้วยแผ่นสเตนเลสเชื่อมต่อกัน โดยที่ปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองถังที่ 1 จะอยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองที่ 2 และที่ปลายท่อส่งน้ำต่าง ๆ จะมีท่อครอบที่เป็นรูพรุนรอบด้านครอบปิดอยู่ ปัญหาที่ต้องวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ ประการแรกมีว่า การออกสิทธิบัตรดังกล่าวชอบหรือไม่ พระราชบัญญัติสิทธิบัตรพ.ศ. 2522 มาตรา 5 บัญญัติให้การประดิษฐ์ที่ขอสิทธิบัตรได้ต้องประกอบด้วยลักษณะดังต่อไปนี้ คือ (1) เป็นการประดิษฐ์ขึ้นใหม่(2) เป็นการประดิษฐ์ที่มีขั้นการประดิษฐ์สูงขึ้น และ (3) เป็นการประดิษฐ์ที่สามารถประยุกต์ในทางอุตสาหกรรม สำหรับการประดิษฐ์นั้นมาตรา 3 ได้บัญญัติไว้มีความหมายว่า การคิดค้นหรือคิดทำขึ้นอันเป็นผลให้ได้มาซึ่งผลิตภัณฑ์หรือกรรมวิธีใดขึ้นใหม่หรือการกระทำใด ๆ ที่ทำให้ดีขึ้นซึ่งผลิตภัณฑ์หรือกรรมวิธี ตามรายงานผลการตรวจสอบคำขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐ์เอกสารหมาย ล.24ผลการตรวจสอบได้ความว่า การประดิษฐ์เครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรองมีงานที่ปรากฏอยู่แล้วที่เกี่ยวข้องกับการประดิษฐ์ที่ขอรับสิทธิบัตรคือ การประดิษฐ์ตามสิทธิบัตรของประเทศฝรั่งเศสซึ่งออกให้เมื่อวันที่ 7 กันยายน 2526 เป็นถังกรองน้ำคู่หนึ่งโดยถังที่ 1 เป็นถังทรงกลม ถังที่ 2 เป็นถังทรงกระบอกเรียวยาว โดยถังที่ 2ต่อเข้ากับถังที่ 1 ในแนวดิ่งแบบหนึ่ง และในแนวนอนอีกแบบหนึ่งในแต่ละถังจะมีสารที่ใช้กรองบรรจุอยู่ สิทธิบัตรสหรัฐอเมริกาซึ่งออกให้เมื่อวันที่ 20 ตุลาคม 2485 เป็นถังกรองน้ำถังเดียวที่ประกอบร่วมอยู่กับถังสูบ ถังสูบจะแบ่งออกเป็น 2 ส่วนอยู่ด้านล่าง มีสารที่ใช้เป็นตัวกรองบรรจุอยู่ โดยสารกรองหยาบจะอยู่ต่ำสุดชั้นถัดขึ้นมาจะเป็นสารกรองที่ละเอียดขึ้นตามลำดับและสิทธิบัตรออสเตรเลียซึ่งออกให้เมื่อวันที่ 10 กรกฎาคม 2461เป็นถังสำหรับกรองน้ำฝน โดยมีท่อเปิดรับน้ำฝนและมีตะแกรงกรองเศษขยะปิดกั้นอยู่ตรงทางเข้าของท่อซึ่งนำน้ำฝนไหลลงเพื่อเข้าสู่ถังกรองน้ำจะไหลผ่านสารที่ใช้กรองและไหลออกทางช่องเปิดออกแม้การประดิษฐ์ตามคำขอรับสิทธิบัตรของจำเลยจะไม่เหมือนกับการประดิษฐ์ตามสิทธิบัตรของทั้งสามประเทศดังกล่าว แต่ลักษณะเด่นของการประดิษฐ์ตามข้อถือสิทธิในสิทธิบัตรของจำเลยที่เป็นถังกรองคู่ที่มีท่อน้ำผ่านเข้าสู่ถังกรองซึ่งได้จัดระบบไว้ โดยท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองถังที่ 1 จะอยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 2 ก็ไม่ปรากฏว่าการใช้ถังกรองน้ำเพียงถังเดียวกับหลายถังจะเป็นผลทำให้การกรองน้ำดีขึ้น และตามสิทธิบัตรของประเทศฝรั่งเศสก็เป็นถังกรองน้ำที่ประกอบด้วยถังกรองคู่ผิดกับถังกรองน้ำตามสิทธิบัตรของจำเลยก็เพียงแบบขนาด และตำแหน่งการวางของถังเท่านั้น เมื่อมีการใช้ถังกรองน้ำเกินถังเดียว การที่มีท่อน้ำผ่านเข้าสู่ถังกรองโดยจัดระบบให้ท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 1 อยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 2ก็เป็นหลักธรรมดาที่ทราบกันอยู่ทั่วไปว่า ตามธรรมชาติของเหลวย่อมไหลจากที่สูงลงสู่ที่ต่ำ และที่ปลายท่อส่งน้ำทุกปลายจะมีท่อครอบที่มีรูพรุนคลุมอยู่โดยรอบ ซึ่งเศษขยะจะไม่สามารถเข้าสู่ท่อนำน้ำได้ ทำให้ไม่เกิดปัญหาการอุดตันของท่อ ก็เป็นวิธีการที่ทราบกันโดยทั่วไป ไม่ปรากฏว่าเครื่องกรองน้ำตามสิทธิบัตรของจำเลยมีประสิทธิภาพในการกรองน้ำดีกว่าหรือสามารถแก้ปัญหาข้อขัดข้องที่เครื่องกรองน้ำตามสิทธิบัตรของทั้งสามประเทศดังกล่าวไม่อาจแก้ไขได้แต่อย่างใด ไม่เพียงพอที่จะถือว่าไม่เป็นสิ่งประจักษ์ได้โดยง่ายต่อบุคคลผู้มีความชำนาญในระดับสามัญของงานประเภทนั้นอันจะถือว่าเป็นการประดิษฐ์ที่มีขั้นประดิษฐ์สูงขึ้นได้ ดังนั้นการออกสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 ให้แก่จำเลย จึงไม่ชอบด้วยมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. 2522 เป็นสิทธิบัตรที่ไม่สมบูรณ์ตามมาตรา 54 วรรคแรก โจทก์ย่อมยกขึ้นกล่าวอ้างได้ตามมาตรา 54 วรรคสอง จำเลยไม่มีสิทธิที่จะขอบังคับให้โจทก์ยุติการผลิตเครื่องกรองน้ำของโจทก์ได้ ไม่จำต้องวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ว่าโจทก์ละเมิดข้อถือสิทธิตามสิทธิบัตรของจำเลยหรือไม่และฎีกาข้ออื่นของโจทก์ต่อไป แต่การที่จำเลยมีหนังสือให้โจทก์ยุติการขายเครื่องกรองน้ำโดยจะดำเนินคดีแพ่งและคดีอาญาแก่โจทก์นั้นเป็นการบอกกล่าวที่จะใช้สิทธิตามกฎหมายที่จำเลยมีอยู่ในขณะบอกกล่าวย่อมไม่เป็นการละเมิดต่อโจทก์ ที่ศาลอุทธรณ์พิพากษายกฟ้องโจทก์นั้นชอบแล้ว แต่ที่พิพากษาห้ามโจทก์ผลิตเครื่องกรองน้ำและให้งดการจำหน่ายหรือมีไว้เพื่อจำหน่ายซึ่งเครื่องกรองน้ำดังกล่าวตามฟ้องแย้งของจำเลยนั้น ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วย ฎีกาส่วนนี้ของโจทก์ฟังขึ้น”
พิพากษาแก้เป็นว่าให้ยกฟ้องแย้งของจำเลย นอกจากที่แก้คงให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์
