แหล่งที่มา : เนติบัณฑิตยสภา
ย่อสั้น
โจทก์เป็นนายหน้าให้จำเลยในการขายเครื่องมือวิเคราะห์ธาตุในอาหารให้แก่องค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปโดยวิธีพิเศษ แต่ยังไม่ได้ทำสัญญาซื้อขายกันทางองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปก็ได้กำหนดให้มีการจัดซื้อใหม่โดยวิธีประกวดราคา จำเลยจึงได้ไปยื่นซองประกวดราคาและเจรจาต่อรองราคากับองค์การดังกล่าวเองจนตกลงทำสัญญาซื้อขายกันได้การซื้อขายรายนี้จึงสำเร็จลงได้เพราะการเข้าเสนอประกวดราคาของจำเลยเองโดยโจทก์ไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้อง ส่วนการกระทำของโจทก์ในระหว่างที่เป็นนายหน้าให้จำเลย ในตอนแรกก็ถือไม่ได้ว่าเป็นการชี้ช่องหรือจัดการในส่วนสำคัญอันทำให้สัญญาซื้อขายได้ทำกันสำเร็จในตอนหลัง จำเลยไม่ต้องชำระค่านายหน้าให้แก่โจทก์
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า จำเลยตกลงให้โจทก์เป็นนายหน้าขายสินค้าแล้วไม่ยอมชำระค่านายหน้า ขอให้จำเลยชำระค่านายหน้าพร้อมดอกเบี้ยแก่โจทก์ จำเลยให้การว่า ไม่เคยให้โจทก์เป็นนายหน้า ขอให้ยกฟ้องศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง โจทก์อุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับให้จำเลยชำระค่านายหน้า และดอกเบี้ยแก่โจทก์ จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “ข้อเท็จจริงในทางพิจารณาเป็นอันรับกันว่าเดิมองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปมีความจำเป็นเร่งด่วนจะต้องซื้อเครื่องมือลิควิดโครมาโตกราฟ โดยวิธีพิเศษคือให้ผู้มีอาชีพขายเครื่องมือนั้นโดยตรงมาเสนอราคา โจทก์ทราบว่าจำเลยเป็นผู้ขายเครื่องมือดังกล่าวจึงแจ้งให้จำเลยทราบ จำเลยตกลงให้โจทก์เป็นนายหน้าขายเครื่องมือนั้นโดยวิธีพิเศษและโจทก์เรียกค่านายหน้า15 เปอร์เซ็นต์ ของราคาขายตามคำรับรองของจำเลยเอกสารหมาย จ.10แต่ต่อมาองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปได้เปลี่ยนแปลงวิธีการซื้อจากการซื้อโดยวิธีพิเศษเป็นการซื้อโดยวิธีประกวดราคา จำเลยเป็นผู้เสนอประกวดราคารายหนึ่ง คณะกรรมการเปิดซองประกวดราคาพิจารณาเห็นว่าควรจัดซื้อเครื่องมือจากจำเลย ได้ทำรายงานสรุปผลการเปิดซองประกวดราคาเสนอผู้มีอำนาจสั่งซื้อตามระเบียบ ในที่สุดประธานกรรมการองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปอนุมัติให้ซื้อได้ตามใบสั่งซื้อ เอกสารหมาย ล.7 คดีคงมีประเด็นวินิจฉัยในชั้นนี้ตามฎีกาของจำเลยว่าการที่จำเลยได้เข้าทำสัญญาขายเครื่องมือให้แก่องค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปเป็นผลมาจากการชี้ช่องของโจทก์ผู้เป็นนายหน้าหรือไม่เห็นว่า การฟ้องเรียกเอาค่านายหน้านั้น โจทก์ผู้เป็นนายหน้าจะต้องสืบให้ได้ความด้วยว่า สัญญานั้นได้ทำกันสำเร็จเนื่องแต่ผลแห่งการที่โจทก์ได้ชี้ช่องหรือจัดการนั้น ดังที่ระบุไว้ในมาตรา 845แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์คดีนี้ โจทก์รับเป็นนายหน้าให้จำเลยในการขายเครื่องมือนั้นโดยวิธีพิเศษ แต่ก็มิได้มีการทำสัญญาซื้อขายกัน โดยทางองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปได้ตกลงให้จัดซื้อโดยวิธีประกวดราคา และจำเลยได้ไปยื่นซองประกวดราคาเองทั้งได้มีการต่อรองในเรื่องราคากับทางองค์การฯ จนตกลงซื้อขายกันได้ซึ่งเห็นได้ว่า การซื้อขายเครื่องมือรายนี้ได้สำเร็จลงเพราะการเข้าเสนอประกวดราคาของจำเลยเอง โดยโจทก์มิได้มีส่วนเกี่ยวข้องส่วนการกระทำของโจทก์ในระหว่างที่เป็นนายหน้าให้จำเลยในตอนแรกถือไม่ได้ว่าเป็นการชี้ช่องหรือจัดการในส่วนสำคัญอันทำให้สัญญาซื้อขายเครื่องมือนั้นได้ทำกันสำเร็จในตอนหลัง ตามความหมายของมาตรา 845 ที่ศาลอุทธรณ์พิพากษาให้โจทก์ชนะคดีนั้นไม่ต้องด้วยความเห็นของศาลฎีกา ฎีกาของจำเลยฟังขึ้น”
พิพากษากลับให้ยกฟ้องโจทก์
