แหล่งที่มา : สำนักงานส่งเสริมงานตุลาการ
ย่อสั้น
ในกรณีที่มี ทายาทหลายคน ทายาทเหล่านั้นมีสิทธิและหน้าที่เกี่ยวกับทรัพย์มรดกร่วมกันจนกว่าจะได้ แบ่งมรดกกันเสร็จแล้วตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา1745และมาตราดังกล่าวให้นำมาตรา1356ถึงมาตรา1366มาบังคับโดยไม่ขัดกับบทบัญญัติในบรรพ6ซึ่งตามมาตรา1363ก็บัญญัติให้สิทธิเจ้าของร่วมคนหนึ่งมีสิทธิเรียกให้แบ่งทรัพย์ได้ฉะนั้นเมื่อจำเลยเป็น ทายาทจึงมีหน้าที่ต้องบอกทรัพย์มรดกตามที่รู้ทั้งหมดแก่โจทก์ซึ่งเป็นผู้จัดการมรดกตามมาตรา1735แม้จำเลยจะเป็นเจ้าของร่วมอยู่จำเลยก็ยังมิได้เป็นเจ้าของโดยเฉพาะเจาะจงและทายาทอื่นมีสิทธิเรียกให้แบ่งทรัพย์ได้โจทก์ในฐานะผู้จัดการมรดกจึงมี อำนาจฟ้องจำเลยให้ส่งมอบการครอบครองให้โจทก์เข้าครอบครองในฐานะเจ้าของร่วมและส่งมอบใบจองกับโฉนดที่ดินเพื่อโจทก์จะนำไปแบ่งปันให้ทายาทต่อไปได้ โจทก์ในฐานะผู้จัดการมรดกฟ้องขอให้จำเลยส่งมอบการถือครองที่ดินและเอกสารใบจองและโฉนดที่ดินซึ่งเป็นทรัพย์มรดกให้โจทก์เพื่อแบ่งปันให้แก่ทายาทต่อไปแม้จำเลยจะให้การต่อสู้ว่าที่ดินเป็นของจำเลยแต่ก็ถือได้ว่าจำเลยให้การต่อสู้ว่าโจทก์ไม่มีสิทธิฟ้องเรียกเอาที่ดินและใบจองกับโฉนดที่ดินจากจำเลยหรือจำเลยไม่ต้องส่งมอบใบจองและโฉนดที่ดินให้โจทก์เท่านั้นจึงเป็นคดีฟ้องขอให้ปลดเปลื้องทุกข์อันไม่อาจคำนวณเป็นราคาเงินได้มิใช่เป็นคดีพิพาทอันเกี่ยวกับกรรมสิทธิ์ในที่ดิน
ย่อยาว
โจทก์ ฟ้อง ว่า โจทก์ เป็น ทายาทโดยธรรม ชั้น บุตร และ เป็น ผู็*จัดการมรดก ของ นาย คำ ปวนทา ผู้ตาย ตาม คำสั่งศาล ชั้นต้น จำเลย เป็น ภริยา คน ที่ สอง ของ นาย คำ มี ศักดิ์เป็น มารดาเลี้ยง ของ โจทก์ กับ นาย อ้าย พี่ ของ โจทก์ และ เป็น ผู้ดูแล ทรัพย์มรดก ของ นาย คำ แทน ทายาท อื่น ใน ระหว่าง เวลา ที่ ยัง มิได้ แบ่งปัน ทรัพย์มรดก ให้ แก่ ทายาท ก่อน ที่นาย คำ จะ ถึงแก่ความตาย มี ที่ดิน รวม 3 แปลง คือ ที่นา ตาม ใบจอง น.ส. 2 เลขที่ 235 เนื้อที่ 15 ไร่ 3 งาน 50 ตารางวา ที่ดิน บ้านโฉนด เลขที่ 23132 เลขที่ 38 เนื้อที่ 1 งาน เศษ ที่นา ตาม น.ส.3 ก.เลขที่ 3420 เนื้อที่ 29 ไร่ 2 งาน 10 ตารางวา โจทก์ ใน ฐานะ ผู้จัดการมรดก ของ นาย คำ ตาม คำสั่งศาล ดังกล่าว มี หน้าที่ รวบรวม และ แบ่งปัน ทรัพย์สิน กอง มรดก แก่ ทายาท โจทก์ บอกกล่าว ให้ จำเลย ส่งมอบ เอกสารสิทธิใน ที่ดิน ทั้ง 3 ฉบับ ดังกล่าว พร้อม ทั้ง ให้ จำเลย ส่งมอบ การ ถือ ครองที่ดิน ซึ่ง จำเลย ถือ ครอง ไว้ แทน ทายาท อื่น ให้ แก่ โจทก์ เพื่อ จะ ได้จัดการ แบ่งปัน ทรัพย์มรดก แก่ ทายาท ตาม อำนาจ หน้าที่ แต่ จำเลย ไม่ยอมการกระทำ ของ จำเลย เป็น การ โต้แย้ง สิทธิ ของ โจทก์ และ ทายาท อื่น ขอให้บังคับ จำเลย ส่งมอบ การ ถือ ครอง ที่ดิน ทั้ง 3 แปลง และ ส่งมอบ เอกสารใบจอง น.ส. 2 เลขที่ 235 โฉนด ที่ดิน เลขที่ 23132 และ น.ส.3 ก.เลขที่ 3420 แก่ โจทก์ ภายใน 3 วัน นับแต่ วันที่ ศาล มี คำพิพากษา
จำเลย ให้การ ว่า ที่ดิน ทั้ง สาม แปลง ตาม ฟ้อง มิใช่ ทรัพย์มรดกของ นาย คำ ปวนทา แต่ เป็น ทรัพย์สิน เดิม ของ จำเลย กล่าว คือ ที่ดิน น.ส.3 ก. เลขที่ 3420 นาย อ้ายและนางนวล เชื้อเมืองพาน บิดา มารดา จำเลย ยกให้ จำเลย ใน ขณะที่ ที่ดิน นั้น ยัง เป็น ส.ค.1 ตอน จำเลยอายุ ได้ ประมาณ 12 ปี ยัง ไม่ได้ สมรส กับ นาย คำ จำเลย เพิ่ง มา ขอให้ พนักงาน เจ้าหน้าที่ ออก น.ส.3 ก. เมื่อ พ.ศ. 2522 ขณะที่ จำเลยอยู่กิน ร่วม กับ นาย คำ จำเลย ได้ แบ่ง ขาย ที่ดิน บางส่วน แปลง น.ส.3 ก. เลขที่ 3420 เนื้อที่ 12 ไร่ ให้ แก่ บุคคลภายนอก เป็น เงิน 20,000บาท แต่ ยัง มิได้ โอน ใส่ ชื่อ ผู้ซื้อ ทาง ทะเบียน และ ได้ นำ เงิน ดังกล่าวมา ซื้อ ที่ดิน ตาม ฟ้อง ข้อ ก. คือ ที่ดิน ตาม น.ส. 3 เลขที่ 235 แต่ใส่ ชื่อ นาย คำ เป็น ผู้ครอบครอง ที่ดิน แทน จำเลย ส่วน ที่ดิน ตาม โฉนด เลขที่ 23132 ได้ มา โดย จำเลย นำ เงิน ส่วนตัว คือ สินเดิม ของ จำเลยที่ เก็บ หอม รอ มริบ ไว้ ซื้อ จาก บุคคลภายนอก ใน ขณะที่ อยู่กิน ร่วม กับนาย คำ เพียงแต่ ใส่ ชื่อ นาย คำ เป็น ผู้ถือกรรมสิทธิ์ แทน จำเลย เท่านั้น โจทก์ ฟ้องคดี นี้ โดย ไม่สุจริต ขอให้ ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้น พิพากษายก ฟ้อง
โจทก์ อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์ ภาค 2 พิพากษายืน
โจทก์ ฎีกา
ศาลฎีกา วินิจฉัย ว่า “พิเคราะห์ แล้ว โจทก์ ฎีกา ข้อ แรก ว่า ที่ดินตาม หนังสือรับรองการทำประโยชน์ เลขที่ 3420 นาย คำ เป็น เจ้าของรวม อยู่ ด้วย ครึ่ง หนึ่ง ข้อ นี้ ข้อเท็จจริง ฟังได้ ว่า ที่ดิน ตาม หนังสือรับรอง การ ทำประโยชน์ เลขที่ 3420 ตำบล แม่เย็น อำเภอพาน จังหวัด เชียงราย เป็น ของ จำเลย แต่เพียง ผู้เดียว ฎีกา โจทก์ ข้อ นี้ ฟังไม่ขึ้น
โจทก์ ฎีกา ต่อไป ว่า การ ที่ ศาลอุทธรณ์ ภาค 2 ไม่รับ วินิจฉัยอุทธรณ์ ของ โจทก์ ที่ อุทธรณ์ ว่า โจทก์ มีอำนาจ เรียก ทรัพย์สิน กอง มรดกมา จัดการ แบ่งปัน ให้ แก่ ทายาท หรือไม่ ไม่ชอบ ตาม ประมวล กฎหมายวิธีพิจารณา ความ แพ่ง มาตรา 142 ข้อ นี้ โจทก์ ฟ้อง และ มี คำขอ ให้ บังคับจำเลย ส่งมอบ การ ถือ ครอง ที่ดิน และ ส่งมอบ เอกสาร ใบจอง น.ส. 2 เลขที่235 โฉนด ที่ดิน เลขที่ 23132 ให้ แก่ โจทก์ เพื่อ โจทก์ ใน ฐานะผู้จัดการมรดก จะ ได้ นำ ไป แบ่งปัน ให้ แก่ ทายาท ต่อไป เห็นว่า คดี นี้โจทก์ ฟ้อง และ มี คำขอ ท้ายฟ้อง ให้ บังคับ จำเลย ส่งมอบ การ ถือ ครอง ที่ดินและ เอกสาร ใบจอง และ โฉนด ที่ดิน ให้ โจทก์ เพื่อ โจทก์ ใน ฐานะ ผู้จัดการมรดก จะ ได้ แบ่งปัน ทรัพย์มรดก ให้ แก่ ทายาท ต่อไป ฉะนั้น อุทธรณ์ ของโจทก์ จึง เป็น ประเด็น สำคัญ ที่ ศาลอุทธรณ์ ภาค 2 จะ ต้อง วินิจฉัยการ ที่ ศาลอุทธรณ์ ภาค 2 ไม่ วินิจฉัย ให้ จึง ไม่ชอบ ฎีกา โจทก์ ข้อ นี้ฟังขึ้น และ ศาลฎีกา เห็นควร วินิจฉัย ไป โดย ไม่ต้อง ย้อนสำนวน ไป ให้ศาลอุทธรณ์ ภาค 2 วินิจฉัย เห็นว่า โจทก์ เป็น ผู้จัดการมรดก นาย คำ จึง มีสิทธิ และ หน้าที่ ที่ จะ ต้อง ทำการ อัน จำเป็น เพื่อ แบ่งปัน ทรัพย์มรดก ตาม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1719 ใน กรณี ที่ มี ทายาทหลาย คน ทายาท เหล่านั้น มีสิทธิ และ หน้าที่ เกี่ยวกับ ทรัพย์มรดกร่วมกัน จนกว่า จะ ได้ แบ่ง มรดก กัน เสร็จ แล้ว ตาม ประมวล กฎหมาย แพ่ง และพาณิชย์ มาตรา 1745 และ มาตรา ดังกล่าว ให้ นำ มาตรา 1356 ถึง มาตรา1366 มา บังคับ โดย ไม่ ขัด กับ บทบัญญัติ ใน บรรพ 6 ซึ่ง ตาม มาตรา 1363ก็ บัญญัติ ให้สิทธิ เจ้าของร่วม คนหนึ่ง มีสิทธิ เรียก ให้ แบ่ง ทรัพย์ ได้เมื่อ จำเลย เป็น ทายาท จึง มี หน้าที่ ต้อง บอก ทรัพย์มรดก ตาม ที่ รู้ทั้งหมด แก่ โจทก์ ซึ่ง เป็น ผู้จัดการมรดก ตาม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1735 แม้ จำเลย จะ เป็น เจ้าของร่วม อยู่ จำเลย ก็ ยัง มิได้ เป็นเจ้าของ โดยเฉพาะ เจาะจง และ ทายาท อื่น มีสิทธิ เรียก ให้ แบ่ง ทรัพย์ ได้ดังกล่าว ข้างต้น ฉะนั้น โจทก์ ใน ฐานะ ผู้จัดการมรดก จึง มีอำนาจ ฟ้องให้ จำเลย ซึ่ง เป็น ทายาท และ เจ้าของร่วม ใน ทรัพย์มรดก ส่งมอบ การ ครอบครองให้ โจทก์ เข้า ครอบครอง ใน ฐานะ เจ้าของร่วม และ ส่งมอบ ใบจอง กับ โฉนดที่ดิน ให้ โจทก์ เพื่อ โจทก์ จะ ได้ นำ ไป แบ่งปัน ให้ ทายาท ต่อไป ฎีกาโจทก์ ข้อ นี้ ฟังขึ้น
โจทก์ ฎีกา ข้อ สุดท้าย ว่า ศาลอุทธรณ์ ภาค 2 มี คำสั่ง ให้ โจทก์เสีย ค่าขึ้นศาล อย่าง คดีมีทุนทรัพย์ ไม่ชอบ นั้น เห็นว่า คดี นี้โจทก์ ใน ฐานะ ผู้จัดการมรดก ฟ้อง ขอให้ จำเลย ส่งมอบ การ ถือ ครอง ที่ดินและ เอกสาร ใบจอง และ โฉนด ที่ดิน ซึ่ง เป็น ทรัพย์มรดก ให้ โจทก์ เพื่อแบ่งปัน ให้ แก่ ทายาท ต่อไป แม้ จำเลย จะ ให้การ ต่อสู้ ว่า ที่ดิน เป็นของ จำเลย แต่ ก็ ถือได้ว่า จำเลย ให้การ ต่อสู้ ว่า โจทก์ ไม่มี สิทธิฟ้อง เรียก เอา ที่ดิน และ ใบจอง กับ โฉนด ที่ดิน จาก จำเลย หรือ จำเลยไม่ต้อง ส่งมอบ ใบจอง และ โฉนด ที่ดิน ให้ โจทก์ เท่านั้น จึง เป็น คดีฟ้อง ขอให้ ปลดเปลื้อง ทุกข์ อัน ไม่อาจ คำนวณ เป็น ราคา เงินได้ มิใช่เป็น คดี พิพาท อัน เกี่ยวกับ กรรมสิทธิ์ ใน ที่ดิน ที่ ศาลอุทธรณ์ ภาค 2สั่ง ให้ โจทก์ เสีย ค่าขึ้นศาล อย่าง คดีมีทุนทรัพย์ ไม่ชอบ ฎีกา โจทก์ข้อ นี้ ฟังขึ้น ”
พิพากษาแก้ เป็น ว่า ให้ จำเลย ส่งมอบ การ ครอบครอง ที่ดิน ให้ โจทก์เข้า ครอบครอง อย่าง เจ้าของร่วม และ มอบ ใบจอง น.ส. 2 เลขที่ 235ตำบล ริมกก (รอบเวียง) อำเภอ เมือง เชียงราย จังหวัด เชียงราย และ โฉนด ที่ดิน เลขที่ 23132 ตำบล ริมกก อำเภอ เมือง เชียงราย จังหวัด เชียงราย ให้ โจทก์ นอกจาก ที่ แก้ ให้ เป็น ไป ตาม คำพิพากษาศาลอุทธรณ์ ภาค 2
