แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
โจทก์กู้เงินจำเลยไป 10,000 บาท มอบนาพิพาทอันเป็นที่ดินมือเปล่าให้จำเลยไว้ทำกินต่างดอกเบี้ย และมีข้อตกลงกันว่า ถ้าโจทก์ไม่ชำระหนี้ภายใน 1 ปี โจทก์ยอมยกนาให้เป็นสิทธิแก่จำเลย โจทก์มิได้ชำระหนี้ภายใน 1 ปี จำเลยได้ครอบครองนาพิพาทติดต่อกันมา 18 ปีแล้ว ดังนี้ การกู้เงินของโจทก์มิได้มอบนาให้จำเลยทำกินต่างดอกเบี้ยอย่างเดียว หากมีข้อตกลงยกนาให้จำเลย ถ้าโจทก์ไม่ชำระหนี้ภายใน 1 ปีด้วยแม้เป็นข้อตกลงที่จำเลยยอมรับเอานาพิพาทเป็นการชำระหนี้แทนเงินที่กู้ยืมโดยมิได้คิดเป็นจำนวนเท่ากับราคาของทรัพย์นั้นในเวลาและสถานที่ส่งมอบ อันตกเป็นโมฆะตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 656 วรรค 2 และวรรค 3 ก็ตาม แต่โจทก์จำเลยได้แสดงเจตนาล่วงหน้าไว้ต่อกันแล้วว่า ถ้าโจทก์ไม่ชำระหนี้ภายใน 1 ปี โจทก์ยอมยกนาให้จำเลย นาพิพาทเป็นที่ดินมือเปล่า เจ้าของมีแต่สิทธิครอบครอง การที่โจทก์ไม่ชำระหนี้ภายใน 1 ปี จากนั้นจำเลยได้ครอบครองติดต่อกันมานานถึง 18 ปีนั้น เห็นได้ว่าโจทก์ได้สละการครอบครองตั้งแต่เวลาพ้นกำหนด 1 ปี และจำเลยก็ได้ครอบครองเพื่อตนมาแต่เวลาเดียวกันนั้นแล้ว จำเลยจึงได้สิทธิครอบครอง
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า เมื่อประมาณ 9 ปีมานี้โจทก์กู้เงินจำเลยไป 7,000 บาทมอบที่ดินแปลงหนึ่ง เนื้อที่ 9 ไร่เศษ มีแบบแจ้งการครอบครองที่ดินให้จำเลยไว้ทำกินต่างดอกเบี้ย เมื่อ 3-4 เดือนมานี้ โจทก์ขอชำระหนี้และขอรับที่ดินคืนจำเลยบิดพริ้ว จึงขอให้บังคับจำเลยรับชำระหนี้ 7,000 บาท คืนที่ดินและแบบแจ้งการครอบครองที่ดินให้โจทก์
จำเลยให้การว่า จำเลยซื้อนาพิพาทจากโจทก์เป็นเงิน 10,000 บาทชำระราคาแล้ว จำเลยครอบครองเป็นเจ้าของตลอดมาจนบัดนี้เป็นเวลา 15 ปีแล้ว ไม่ใช่กรณีกู้ยืมดังโจทก์ฟ้อง
ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า โจทก์กู้เงินจำเลยไป 10,000 บาท เอานาพิพาทเป็นประกัน และให้จำเลยทำกินต่างดอกเบี้ย ที่มีข้อตกลงว่าถ้าโจทก์ไม่ชำระหนี้ภายใน 1 ปี โจทก์ยอมยกนาพิพาทให้เป็นสิทธิแก่จำเลยนั้น มิได้คิดเป็นจำนวนเท่าราคาท้องตลาดแห่งทรัพย์นั้น ในเวลาและสถานที่ส่งมอบ จึงเป็นโมฆะตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 656 วรรคสอง และวรรคสาม แต่พ้นกำหนดเวลาชำระหนี้แล้ว โจทก์ยอมยกนาพิพาทให้จำเลยเป็นการตีใช้หนี้ตามสัญญากู้แล้ว จำเลยครอบครองอย่างเป็นเจ้าของตลอดมาได้สิทธิครอบครองตามกฎหมาย โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องเอาคืนได้ พิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่า โจทก์กู้เงินจำเลย มอบนาพิพาทให้ทำกินต่างดอกเบี้ย ข้อตกลงที่ว่าครบ 1 ปี โจทก์ไม่ชำระหนี้ยอมยกนาพิพาทให้จำเลยมิได้คิดเป็นจำนวนเท่ากับราคาท้องตลาดแทนทรัพย์สินในเวลาและสถานที่ส่งมอบเป็นโมฆะ แต่นาพิพาทเป็นที่ดินมือเปล่า ครบกำหนด 1 ปีโจทก์ไม่ไถ่คืนเชื่อว่าโจทก์ยินยอมสละสิทธิการครอบครองให้จำเลยแล้ว พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ข้อเท็จจริงฟังได้ว่า โจทก์กู้เงินจำเลยไป 10,000 บาท ตั้งแต่ พ.ศ. 2499มอบนาพิพาทอันเป็นที่ดินมือเปล่าให้จำเลยไว้ทำกินต่างดอกเบี้ย และมีข้อตกลงกันว่า ถ้าโจทก์ไม่ชำระหนี้ภายใน 1 ปี โจทก์ยอมยกนาพิพาทให้เป็นสิทธิแก่จำเลย ถ้าบิดพริ้วยอมให้ปรับเป็นเงินสองเท่าของเงินที่กู้ไปจากจำเลยโจทก์มิได้ชำระหนี้แก่จำเลยภายใน 1 ปี จำเลยครอบครองนาพิพาทติดต่อกันมา 18 ปีแล้ว
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า การกู้เงินของโจทก์มิได้มอบนาพิพาทให้จำเลยทำกินต่างดอกเบี้ยอย่างเดียว หากมีข้อตกลงยกนาพิพาทให้จำเลยถ้าโจทก์ไม่ชำระหนี้ภายใน 1 ปีด้วย แม้เป็นข้อตกลงที่จำเลยยอมรับเอานาพิพาทเป็นการชำระหนี้แทนเงินที่กู้ยืม โดยมิได้คิดเป็นจำนวนเท่ากับราคาของทรัพย์นั้นในเวลาและสถานที่ส่งมอบ อันตกเป็นโมฆะตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 656 วรรคสอง และวรรคสาม ก็ตาม แต่โจทก์จำเลยได้แสดงเจตนาล่วงหน้าไว้ต่อกันแล้วว่า ถ้าโจทก์ไม่ชำระหนี้แก่จำเลยภายใน 1 ปี โจทก์ยอมยกนาพิพาทให้แก่จำเลย นาพิพาทเป็นที่ดินมือเปล่า เจ้าของมีแต่สิทธิครอบครองเมื่อโจทก์ไม่ชำระหนี้ภายใน 1 ปี จากนั้นจำเลยได้ครอบครองนาพิพาทติดต่อกันมานานถึง 18 ปี เห็นได้ว่าโจทก์ได้สละการครอบครองนาพิพาทตั้งแต่เวลาพ้นกำหนด 1 ปี และจำเลยก็ได้ครอบครอง เพื่อตนมาแต่เวลาเดียวกันนั้นแล้วยังฟังไม่ได้ว่าจำเลยได้ครอบครองทำกินต่างดอกเบี้ยดังฎีกาของโจทก์ ศาลล่างทั้งสองพิพากษาชอบแล้ว
พิพากษายืน
