แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
กฎกระทรวงต้องไม่ขัดต่อ ก.ม. จึงจะมีผลบังคับได้
เจ้าพนักงานที่ดินมีหน้าที่จดทะเบียนสิทธิและนิติกรรมเกี่ยวกับที่ดินตาม พ.ร.บ.ออกโฉนดที่ดิน ร.ศ. 127 ม.41 ฉนั้น อ้างระเบียบกระทรวงมหาดไทยซึ่งวางระเบียบไว้ว่าถ้าผู้ซื้อที่ดินเป็นบุตรของคนต่างด้าว แม้จะมีสัญชาติเป็นไทยก็ให้มีการสอบสวนเพื่อควบคุมให้เป็นไปตาม พ.ร.บ.ที่ดินเกี่ยวกับคนต่างด้าว พ.ศ. 2486 อันไม่ปรากฎว่าได้ออกมาโดยอาศัยอำนาจตาม ก.ม.มาหน่วงเหนี่ยวขัดขวางผู้ร้องขอที่มีสัญชาติไทยบิดาเป็นคนต่างด้าวมิให้ได้มาซึ่งกรรมสิทธิในที่ดิน ตาม ก.ม. ไม่ได้
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่าโจทก์เป็นบุคคลสัญชาติไทยโดยได้รับพระบรมราชานุญาตให้แปลงชาติโดยถูกต้องตาม ก.ม.แล้ว โจทก์ได้ไปขอให้จำเลยซึ่งเป็นเจ้าพนักงานที่ดินจังหวัดเชียงใหม่มีหน้าที่จดทะเบียนให้จดทะเบียนนิติกรรมซื้อขายที่ดินมีโฉนดซึ่งโจทก์ซื้อจากนางบัวเทพ จำเลยกลับสั่งว่าโจทก์เป็นบุคคลที่มีบิดา เป็นคนต่างด้าวจะต้องสอบสวนถามไปยังกรมที่ดินก่อนว่าโจทก์จะมีสิทธิซื้อที่ดินได้หรือไม่ทำให้โจทก์เสียหายขอให้ศาลบังคับจำเลยจดทะเบียนนิติกรรมซื้อขายที่ดินมีโฉนดซึ่งโจทก์ซื้อจากนางบัวเทพให้โจทก์
จำเลยต่อสู้ตัดฟ้องว่าโจทก์ไม่เคยไปติดต่อกับจำเลยเพื่อขอให้จำเลยจดทะเบียนทำนิติกรรมซื้อที่ดินในวันที่โจทก์ฟ้องนั้นโจทก์ได้ไปขอให้จำเลยจดทะเบียนโดยโจทก์แจ้งว่าเป็นเชื้อชาติแขกอิสลาม สัญชาติไทย อาศัยอำนาจตามความใน ม.๔๑ ข้อ (ข) แห่ง พ.ร.บ.การออกโฉนดที่ดิน ร.ศ. ๑๒๗ จำเลยจำเป็นต้องสอบสวนก่อนว่านางบัวเทพผู้ขายและโจทก์ผู้ซื้อมีอำนาจจะซื้อขายที่ดินรายนี้ตาม ก.ม.หรือไม่ แต่โจทก์ละเลยไม่ไปพบจำเลยเพื่อสอบสวนก่อน จำเลยไม่เคยสั่งว่าโจทก์มีบิดาเป็นคนต่างด้าวต้องสอบสวนไปยังกรมที่ดินก่อน
ศาลชั้นต้นเชื่อว่าโจทก์ นางบัวเทพและนายศักดิ์ทนายความมาติดต่อขอจดทะเบียนที่ดินกับจำเลย แต่จำเลยไม่กล้าที่จะทำให้เพราะเป็นการขัดระเบียบกระทรวงมหาดไทยซึ่งวางระเบียบไว้ว่าถ้าผู้ซื้อเป็นบุตรของคนต่างด้าว แม้จะมีสัญชาติเป็นไทยก็ให้มีการสอบสวนเพื่อควบคุมให้เป็นไปตาม พ.ร.บ.ที่ดินเกี่ยวกับคนต่างด้าว พ.ศ. ๒๔๘๖ ทำให้โจทก์ต้องขอฟังเรื่องราวเป็นเวลาช้านานจนเกินควร ไม่ได้รับความสดวกดังคนไทยอื่น ระเบียบกระทรวงมหาดไทยมีข้อความอย่างไร ออกมาโดยอาศัยอำนาจอะไร เป็นปัญหาข้อเท็จจริงซึ่งจำเลยมิได้นำสืบไว้ ศาลจึงไม่อาจรับฟังว่าเป็นระเบียบที่ชอบด้วย ก.ม.อันเป็นเหตุที่จำเลยจะนำมาอ้างเป็นข้อแก้ตัวได้ พิพากษาให้จำเลยปฏิบัติตาม พ.ร.บ.ออกโฉนดที่ดิน ร.ศ. ๑๒๗ ม.๔๑ (ข) ให้เสร็จสิ้นภายในกำหนด ๑เดือน
จำเลยอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่าคดีนี้เป็นคำขอปลดเปลื้องทุกข์ซึ่งกำหนดลงเป็นราคาเงินมิได้ คดีต้องห้ามฎีกาในข้อเท็จจริงตาม ป.วิ.แพ่ง ม. ๒๔๘ คงมีปัญหาข้อ ก.ม.ที่ว่าจำเลยจะอ้างระเบียบของกระทรวงมหาดไทยดังกล่าวขึ้นลบล้างหน้าที่ของจำเลยที่จะต้องปฏิบัติตาม ก.ม.ได้หรือไม่ ศาลฎีกาเห็นว่าจำเลยเป็นเจ้าพนักงานที่ดินมีหน้าที่จดทะเบียนสิทธิและนิติกรรมเกี่ยวกับที่ดินตาม พ.ร.บ.ออกโฉนดที่ดิน ร.ศ. ๑๒๗ ม.๔๑ จำเลยจะอ้างระเบียบของกระทรวงมหาดไทยซึ่งไม่ปรากฎว่าได้ออกโดยอาศัยอำนาจตาม ก.ม.มาหน่วงเหนี่ยวขัดขวางโจทก์มิให้ได้มาซึ่งกรรมสิทธิในที่ดินตาม ก.ม.ไม่ได้
