แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
การที่ได้รับอนุญาตให้ส่งข้าวไปต่างประเทศนั้น เป็นสิทธิเฉพาะตัว จะโอนหรือซื้อขายกันไม่ได้
สัญญาซื้อขายใบอนุญาตให้ส่งข้าวไปต่างประเทศนี้เป็นสัญญาที่ขัดต่อความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน เพราะเป็นผลกระทบกระเทือนถึงราคาข้าวซึ่งในที่สุดจะทำให้ผู้ผลิตได้รับน้อยลง
เงินราคาใบอนุญาตส่งข้าวไปต่างประเทศ ซึ่งคู่สัญญาในการซื้อขายได้ชำระไปแล้วบางส่วนนั้นจะเรียกคืนหาได้ไม่เพราะสัญญามีวัตถุประสงค์ขัดต่อความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน
(ป.ช.ญ.ครั้งที่ 11/2501)
ย่อยาว
คดีได้ความว่า โจทก์จำเลยได้ทำสัญญาซื้อขายใบอนุญาตให้นำข้าวไปจำหน่ายต่างประเทศกัน โจทก์เป็นผู้ขายเป็นเงิน ๖๐๐,๗๕๐ บาท จำเลยชำระราคาโดยออกเช็คลงวันที่ล่วงหน้าให้โจทก์ไว้ ๔ ฉบับ โจทก์ได้รับเงินตามเช็คไปแล้ว ๓ ฉบับ เป็นเงิน ๑๘๐,๑๘๗.๕๐ บาท ส่วนเช็คฉบับที่ ๔ จำเลยระงับการจ่ายเงิน โจทก์จึงฟ้องขอให้จำเลยชำระ จำเลยให้การและฟ้องแย้งเรียกเงินที่จ่ายไปแล้ว ๑๘๐,๑๘๗.๕๐ บาท คืน โดยอ้างว่าโจทก์ผิดสัญญาไม่มีใบอนุญาตมาให้ หรือมีอยู่จริงก็โอนกันไม่ได้ แต่โจทก์ปกปิด โจทก์ให้การแก้ฟ้องแย้งว่าจำเลยทราบเงื่อนไขในใบอนุญาตดีแล้ว จำเลยที่ ๑ ผิดสัญญาเองที่ไม่สามารถหาข้าวมาชดเชยตามที่กระทรวงพาณิชย์ต้องการ
ศาลชั้นต้นฟังว่าจำเลยทราบเงื่อนไขดีแล้วจึงได้ทำสัญญาซื้อใบอนุญาต ใบอนุญาตเป็นเพียงสิทธิในการส่งข้าวไปจำหน่าย เมื่อจำเลยหาข้าวมาชดเชยไม่ได้ก็ย่อมเป็นฝ่ายผิดสัญญา โจทก์ไม่ผิดสัญญา พิพากษาให้จำเลยที่ ๑ ใช้เงิน ๔๒๐,๕๖๒.๕๐ บาท ส่วนจำเลยที่ ๒ นั้น เห็นว่าการซื้อขายโควต้าข้าวนี้อยู่นอกขอบวัตถุประสงค์ของห้างจำเลยที่ ๒ จึงไม่ต้องรับผิด
จำเลยที่ ๑ อุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยที่ ๑ ฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า ข้าวเป็นสินค้าที่อยู่ในความควบคุมตาม ก.ม.ว่าด้วยการควบคุมการนำเข้าหรือการส่งออกไปนอกราชอาณาจักรซึ่งสินค้าบางประเภท การที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์จะอนุญาตให้ผู้ใดส่งข้าวออกไปนอกราชอาณาจักรได้นั้น ย่อมจะได้พิจารณาแล้วว่าเป็นผู้สมควร คดีนี้โจทก์ได้รับอนุญาตโดยมีเงื่อนไขว่า จะต้องหาข้าวให้กระทรวงพาณิชย์ส่งให้รัฐบาลต่างประเทศตามข้อผูกพันในอัตรา ๓.๕ ต่อ ๑. ตัน การที่โจทก์ได้รับอนุญาตแล้วกลับไปให้จำเลยเป็นผู้ส่งข้าวออกไปโดยเอาประโยชน์ตอบแทน ศาลฎีกาเห็นว่าการอนุญาตให้ส่งข้าวไปยังต่างประเทศเป็นสิทธิเฉพาะตัวโจทก์ โอนกันหรือซื้อขายกันไม่ได้ การที่จำเลยเสียเงินให้โจทก์เป็นเงินถึงหกแสนบาทเศษเช่นนี้ ย่อมเป็นผลกระทบกระเทือนต่อราคาข้าวซึ่งในที่สุดผู้ผลิตจะได้รับน้อยลง โดยที่ประชุมใหญ่ จึงมีมติว่า ขัดต่อความเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน สัญญาระหว่างโจทก์จำเลยเป็นโมฆะตาม ป.พ.พ.มาตรา ๑๑๓ โจทก์จะเรียกเอาเงินตามเช็คอีกไม่ได้ ส่วนที่จำเลยฟ้องแย้ง+ที่สัญญาระหว่างโจทก์จำเลยได้วินิจฉัยไว้แล้วว่าขัดต่อความสงบเรียบร้อยและ+อันดีของประชาชน จำเลยจ่ายไปโดยรู้อยู่ จะเรียกคืนไม่ได้ ศาลฎีกาพิพากษายกฟ้องโจทก์ และยกฟ้องแย้งของจำเลยเสียด้วย
