แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
จำเลยเป็นตัวแทนหรือนายหน้าของบริษัท ร. จำเลยได้ขายสินค้าให้โจทก์ ต่อมาโจทก์ได้ขายสินค้าดังกล่าวให้แก่กองบัญชาการทหารสูงสุดในขณะที่โจทก์ทำสัญญากับจำเลยนั้น โจทก์ได้รู้อยู่แล้วว่า การส่งสินค้าดังกล่าวต้องได้รับการอนุมัติจากรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาก่อน ซึ่งโจทก์ก็ได้ทำการขออนุมัติจากรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาแล้ว ภายหลังเมื่อโจทก์เห็นว่า การรอคอยคำตอบจากรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาเป็นการล่าช้า โจทก์จึงได้ติดต่อสั่งซื้อสินค้าโดยตรงจากบริษัทร. ต่อมาจำเลยแจ้งให้โจทก์ทราบว่า รัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาไม่อนุญาตให้ส่งสินค้าออกนอกประเทศ โจทก์จึงได้ขอแก้สัญญากับกองบัญชาการทหารสูงสุด ขอส่งมอบสินค้ายี่ห้ออื่นแทน พฤติการณ์ทั้งหมดเห็นได้ว่าโจทก์เองก็ถือว่า การที่รัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาไม่อนุญาตให้บริษัท ร.ส่งสินค้าออกนอกประเทศครั้งนี้ ไม่อาจถือว่าเป็นความผิดของฝ่ายใดได้และสาเหตุดังกล่าวก็อยู่นอกเหนืออำนาจของจำเลย ถือได้ว่า ภายหลังจากที่ได้ก่อหนี้ขึ้นแล้ว การชำระหนี้กลายเป็นพ้นวิสัยอันมิใช่ความผิดของจำเลย จำเลยจึงไม่ต้องรับผิดชดใช้ค่าเสียหายแก่โจทก์ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 219
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องและแก้ไขคำฟ้องว่า เมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม 2527จำเลยเสนอขายสินค้าแก่โจทก์คือ ชุดสแครมเบลอร์ ยี่ห้อดาต้าคริพเตอร์ทู แบบ 3400 และแบบ 3500 ผลิตโดยบริษัทเรคอลมิลโก้ จำกัด ประเทศสหรัฐอเมริกา ต่อมาเมื่อวันที่ 10กรกฎาคม 2527 โจทก์ได้สั่งซื้อสินค้าดังกล่าวจากจำเลยตามเงื่อนไขของจำเลย แบบ 3400 จำนวน 4 ชุด และแบบ 3500 จำนวน 50 ชุดรวมเป็นเงิน 148,000 เหรียญสหรัฐ คิดเป็นเงินไทย 3,411,400 บาท และเมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2527 จำเลยได้ตอบตกลงขายสินค้าให้แก่โจทก์โจทก์จึงทำสัญญาขายสินค้าดังกล่าวให้แก่กองบัญชาการทหารสูงสุด โดยเมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2527 โจทก์กับกองบัญชาการทหารสูงสุดได้ทำสัญญาซื้อขายชุดสแครมเบลอร์ ยี่ห้อดาต้าคริพเตอร์ทูผลิตโดยบริษัทเรคอลมิลโก้ จำกัด ประเทศสหรัฐอเมริกา แบบ 3400จำนวน 4 ชุด แบบ 3500 จำนวน 30 ชุด รวม 34 ชุด ราคาชุดละ117,800 บาท รวมเป็นเงินทั้งสิ้น 4,005,200 บาท กำหนดส่งมอบสินค้าภายในวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2528 และเมื่อวันที่ 14 มกราคม 2528 ทำสัญญาซื้อขายชุดสแครมเบลอร์ยี่ห้อดังกล่าว แบบ 3400 อีกจำนวน1 ชุด แบบ 3500 อีกจำนวน 16 ชุดรวม 17 ชุด เป็นเงินทั้งสิ้น2,002,600 บาท กำหนดส่งมอบภายในวันที่ 13 มีนาคม 2528 ต่อมาจำเลยแจ้งให้โจทก์ทราบว่าไม่สามารถส่งสินค้าตามที่โจทก์สั่งซื้อได้ทำให้โจทก์ได้รับความเสียหายไม่สามารถส่งมอบสินค้าดังกล่าวให้แก่กองบัญชาการทหารสูงสุดได้ และตกเป็นผู้ผิดสัญญาอันจะต้องถูกริบหลักประกันถูกปรับ และชดใช้ค่าเสียหายแก่กองบัญชาการทหารสูงสุด เพื่อบรรเทาความเสียหายดังกล่าว โจทก์จึงติดต่อกับกองบัญชาการทหารสูงสุดขอแก้ไขเปลี่ยนแปลงสัญญาซื้อขายทั้ง 2 ฉบับจากชุดสแครมเบลอร์แบบเดิมเป็นชุดสแครมเบลอร์ ยี่ห้อคริพโทแฟกซ์ เอซซี – 442 ของประเทศสวิตเซอร์แลนด์แทนซึ่งโจทก์ต้องซื้อมาในราคาชุดละ 8,460 ฟรังค์สวิส รวม 51 ชุดเป็นเงิน 431,460 ฟรังค์สวิส และโจทก์ได้ส่งมอบให้แก่กองบัญชาการทหารสูงสุดเรียบร้อยแล้ว การกระทำของจำเลยทำให้โจทก์ได้รับความเสียหายขาดผลกำไรซึ่งควรจะได้รับจากสัญญาซื้อขายฉบับแรกเป็นต้นเงินและดอกเบี้ยนับถึงวันฟ้องจำนวน 2,076,608 บาท ขาดผลกำไรตามสัญญาซื้อขายฉบับที่ 2 เป็นต้นเงินและดอกเบี้ยถึงวันฟ้องจำนวน1,044,967 บาท นอกจากนี้โจทก์ได้รับความเสียหายที่ต้องซื้อสินค้าจากประเทศสวิตเซอร์แลนด์แพงขึ้น ต้องเสียดอกเบี้ยและค่าใช้จ่ายอื่น ๆ รวมเป็นเงินที่โจทก์ต้องจ่ายเพิ่มจำนวน 839,217.80 บาท พร้อมดอกเบี้ยอัตราร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปีนับแต่วันที่ 13 ตุลาคม 2529 ซึ่งเป็นวันที่โจทก์จ่ายเงินถึงวันฟ้องเป็นเงินค่าดอกเบี้ยจำนวน8,104.57 บาท รวมเป็นเงินทั้งสิ้น 847,322.57 บาท รวมค่าเสียหายที่จำเลยจะต้องรับผิดต่อโจทก์เป็นเงินทั้งสิ้น 3,968,897.57 บาทโจทก์ทวงถามให้จำเลยชำระเงินดังกล่าวแก่โจทก์แล้ว แต่จำเลยเพิกเฉยขอให้บังคับจำเลยชดใช้เงินจำนวน 3,968,897.57 บาท
จำเลยให้การว่า จำเลยไม่ใช่ผู้ขายสินค้าให้แก่โจทก์ แต่เป็นเพียงตัวแทนหรือนายหน้าของผู้ขายสินค้า คือบริษัทเรคอลมิลโก้จำกัด ซึ่งมีภูมิลำเนาอยู่ประเทศสหรัฐอเมริกา จำเลยมีหน้าที่เพียงเสนอราคาติดต่อหาลูกค้าให้แก่บริษัทเรคอลมิลโก้ จำกัด โจทก์จึงไม่มีอำนาจฟ้องจำเลย การซื้อขายสินค้าดังกล่าว ตามระเบียบของประเทศสหรัฐอเมริกาจะต้องได้รับอนุมัติจากรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาเสียก่อน เมื่อรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาพิจารณาแล้วไม่อนุมัติให้บริษัทเรคอลมิลโก้ จำกัด ขายสินค้าดังกล่าวให้แก่โจทก์ จึงเป็นการพ้นวิสัย โจทก์จึงไม่มีสิทธิฟ้องเรียกค่าเสียหายจากจำเลย โจทก์กับกองบัญชาการทหารสูงสุดตกลงแก้ไขข้อสัญญาเดิม โดยไม่มีการปรับหรือเรียกร้องให้โจทก์ชำระค่าปรับหรือค่าเสียหาย เพราะว่าโจทก์ไม่สามารถขายสินค้าดังกล่าวให้แก่กองบัญชาการทหารสูงสุดโดยเหตุพ้นวิสัยเช่นกัน โจทก์ซื้อสินค้าจากประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ในราคาที่ต่ำกว่าซื้อจากบริษัทเรคอลมิลโก้จำกัด ค่าเสียหายที่โจทก์ต้องซื้อสินค้าแพงขึ้นกับผลกำไรที่จะได้รับเป็นค่าเสียหายที่ซ้ำซ้อนกัน โจทก์ขายสินค้าให้แก่กองบัญชาการทหารสูงสุดเกินกว่าจำนวนสินค้าที่โจทก์สั่งซื้อผ่านจำเลยสินค้าส่วนที่เกินหากมีความเสียหายเกิดขึ้น จำเลยก็ไม่ต้องรับผิดชอบต่อโจทก์จำเลยไม่เคยได้รับหนังสือทวงถามจากโจทก์ ขอให้ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้ว พิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงเบื้องต้นฟังได้ว่า เมื่อวันที่17 พฤษภาคม 2527 จำเลยเสนอขายชุดสแครมเบลอร์ ยี่ห้อดาต้าคริพเตอร์ทู แบบ 3400 และแบบ 3500 ของบริษัทเรคอลมิลโก้จำกัด ประเทศสหรัฐอเมริกาให้แก่โจทก์ ต่อมาวันที่ 10 กรกฎาคม2527 โจทก์จึงได้สั่งซื้อสินค้าดังกล่าวแบบ 3400 จำนวน 4 ชุดราคาชุดละ 3,200 เหรียญสหรัฐ แบบ 3500 จำนวน 50 ชุด ราคาชุดละ2,720 เหรียญสหรัฐ รวมเป็นเงินทั้งสิ้น 148,800 เหรียญสหรัฐ ต่อมาจำเลยได้ตอบรับการสั่งซื้อของโจทก์ หลังจากนั้นโจทก์ทำสัญญาขายชุดสแครมเบลอร์ยี่ห้อดังกล่าวให้แก่กองบัญชาการทหารสูงสุดรวม2 ครั้ง เป็นแบบ 3400 จำนวน 5 ชุด แบบ 3500 จำนวน 50 ชุดบริษัทเรคอลมิลโก้ จำกัด ได้ส่งแบบการขออนุมัติมาให้จำเลยเพื่อนำไปให้โจทก์ผู้ซื้อและกองบัญชาการทหารสูงสุดผู้ใช้ลงลายมือชื่อ เพื่อบริษัทดังกล่าวนำไปยื่นขออนุมัติจากรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกา ให้อนุญาตส่งสินค้าดังกล่าวมาขายให้โจทก์ แต่ต่อมาปรากฏว่ารัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาไม่อนุมัติ จำเลยจึงไม่สามารถส่งมอบสินค้าที่ตกลงซื้อขายให้แก่โจทก์ได้ ประเด็นข้อแรกที่เห็นควรวินิจฉัยก่อนมีว่า การที่จำเลยไม่สามารถส่งมอบสินค้าให้แก่โจทก์เป็นการชำระหนี้กลายเป็นพ้นวิสัยที่จำเลยจะต้องรับผิดหรือไม่ เห็นว่า ข้อตกลงซื้อขายชุดสแครมเบลอร์ระหว่างจำเลยกับโจทก์ตามใบเสนอขายใบสั่งซื้อ และใบตอบรับการสั่งซื้อเป็นข้อตกลงหลวม ๆ ไม่มีข้อความระบุรายละเอียดความรับผิดของแต่ละฝ่ายไว้แต่อย่างใด ตามใบตอบรับการสั่งซื้อ กำหนดการส่งมอบสินค้าจำเลยก็ไม่อาจกำหนดเวลาให้แน่ชัดลงไปได้ เพราะต้องรอการตรวจสอบเมื่อโจทก์ได้รับใบตอบรับการสั่งซื้อโจทก์ย่อมทราบเงื่อนไขข้อนี้เป็นอย่างดีแล้ว และเนื่องจากสินค้าที่ซื้อขายเป็นยุทธปัจจัย การส่งออกจากประเทศสหรัฐอเมริกาจะต้องได้รับอนุมัติจากรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาก่อน ซึ่งจำเลยก็ได้นำแบบการขออนุมัติไปให้โจทก์ผู้ซื้อลงลายมือชื่อ และให้โจทก์ดำเนินการให้กองบัญชาการทหารสูงสุดผู้ใช้ลงลายมือชื่อให้คำรับรองตามที่ปรากฏในเอกสารดังกล่าวเพื่อจำเลยจะได้ส่งไปให้บริษัทเรคอลมิลโก้ จำกัด ยื่นคำขออนุมัติต่อรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกา เมื่อโจทก์ดำเนินการตามเอกสารดังกล่าวโจทก์ย่อมทราบอุปสรรคข้อนี้เป็นอย่างดีแล้ว แต่โจทก์มิได้ยกเอาเรื่องนี้ขึ้นมาเป็นข้อสำคัญให้จำเลยต้องรับผิดต่อโจทก์แต่อย่างใดแต่กลับปรากฏว่าเมื่อการรอคอยคำตอบจากรัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาเป็นไปด้วยความล่าช้า โจทก์จึงสอบถามจำเลยเพื่อจะดำเนินการติดต่อซื้อเองโดยตรงจากบริษัทเรคอลมิลโก้ จำกัด ซึ่งจำเลยก็บอกว่าโจทก์สามารถทำได้ และโจทก์ได้ดำเนินการจัดซื้อเอง ต่อมาเมื่อจำเลยแจ้งให้โจทก์ทราบว่ารัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาไม่อนุมัติโจทก์ก็ได้ขอแก้ไขสัญญากับกองบัญชาการทหารสูงสุดขอส่งมอบสินค้ายี่ห้ออื่นแทน โดยอ้างว่าการส่งมอบชุดสแครมเบลอร์ยี่ห้อดาต้าคริพเตอร์ทูเป็นการพ้นวิสัย และทางกองบัญชาการทหารสูงสุดก็ยินยอมให้โจทก์แก้ไขสัญญาตามที่โจทก์ขอ โดยไม่ถือเป็นความผิดของโจทก์แต่อย่างใด ดังนี้ จึงเห็นได้ว่าโจทก์เองก็ถือว่าการที่รัฐบาลประเทศสหรัฐอเมริกาไม่อนุมัติให้บริษัทเรคอลมิลโก้ จำกัดส่งชุดสแครมเบลอร์ ยี่ห้อดาต้าคริพเตอร์ทู ออกนอกประเทศครั้งนี้จะถือเป็นความผิดของฝ่ายใดมิได้ และสาเหตุดังกล่าวก็อยู่นอกเหนืออำนาจของจำเลย ถือได้ว่าภายหลังจากที่ได้ก่อหนี้ขึ้นแล้ว การชำระหนี้กลายเป็นพ้นวิสัยอันมิใช่ความผิดของจำเลย จำเลยจึงไม่ต้องรับผิดชดใช้ค่าเสียหายแก่โจทก์ทั้งนี้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 219 ฎีกาของโจทก์ฟังไม่ขึ้น
พิพากษายืน
