แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ทำสัญญาจะซื้อขายที่ดิน ผู้ขายมอบที่ดินให้ผู้ซื้อครอบครอง ผู้ซื้อได้ลงทุนทำประโยชน์ในที่ดินแล้ว ต่อมาผู้ขายไม่สามารถโอนขายที่ดินให้ผู้ซื้อได้ เมื่อผู้ซื้อต้องส่งมอบที่ดินคืนผู้ขาย กรณีต้องบังคับตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1376 ซึ่งให้นำบทบัญญัติว่าด้วยลาภมิควรได้มาใช้ ผู้ซื้อจึงเป็นเจ้าหนี้เรียกร้องเอาค่าใช้จ่ายดังกล่าวในฐานะที่เป็นลาภมิควรได้จาก (ผู้ขาย) จำเลยได้
โจทก์ซึ่งเป็นผู้ซื้อคนใหม่ ได้จ่ายเงินค่าที่ดินและค่าใช้จ่ายในการทำที่ดินให้เป็นที่สวนให้แก่ผู้ซื้อ จึงเป็นการที่โจทก์ผู้มีส่วนได้เสียได้เข้ามาใช้หนี้แทนจำเลย โจทก์จึงเป็นผู้เข้ารับช่วงสิทธิเรียกร้องของผู้ซื้อ มีสิทธิฟ้องเรียกค่าใช้จ่ายที่ผู้ซื้อทำให้ที่ดินรายนี้มีราคาเพิ่มขึ้นจากจำเลยได้
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า จำเลยได้ตกลงขายที่นาให้แก่นายลาภศักดิ์และรับเงินมัดจำจากนายลาภศักดิ์ไว้แล้ว ยอมให้นายลาภศักดิ์เข้าครอบครองทำประโยชน์ นายลาภศักดิ์ได้ลงทุนทำที่นาให้เป็นที่สวน ต่อมาทางราชการไม่อนุญาตให้นายลาภศักดิ์ซื้อที่ดินนั้นได้ นายลาภศักดิ์กับโจทก์ได้ติดต่อขอให้จำเลยคืนราคาที่ดินและค่าเสียหายที่ลงทุนไป จำเลยจึงชี้ช่องให้เปลี่ยนตัวผู้ซื้อมาเป็นโจทก์ และขอรับเงินค่าที่ดินที่ค้างชำระไปจากโจทก์อีก ต่อมาทางการไม่อนุญาตให้โจทก์ซื้อที่ดินแปลงนี้ โจทก์ได้ขอคืนเงินค่าที่ดินและค่าที่ได้ลงทุนไป แต่จำเลยก็ไม่คืน จึงขอให้ศาลบังคับ
จำเลยสู้ว่า จำเลยตกลงขายที่ดินให้แก่นายลาภศักดิ์ เมื่อทางการไม่อนุญาตก็จะคืนเงินให้ แต่นายลาภศักดิ์ไม่ยอมรับเงินคืน การที่นายลาภศักดิ์เข้าไปขุดท้องร่องนายลาภศักดิ์เสี่ยงเข้าไปทำเอง นายลาภศักดิ์ได้บอกแก่จำเลยว่า จะให้โจทก์ซื้อไว้แทนจำเลยจึงได้ขีดสัญญาแล้วใส่ชื่อโจทก์ลงไป จำเลยมิได้เลิกสัญญากับนายลาภศักดิ์ แล้วทำสัญญาซื้อขายกับโจทก์ใหม่ ต่อมาทางการไม่อนุญาตให้โจทก์ซื้อจำเลยจะคืนเงินและแจ้งให้โจทก์กับนายลาภศักดิ์รื้อถอนสิ่งปลูกสร้างออกไป และกลบท้องร่องทำให้เป็นนาอย่างเดิม โจทก์และนายลาภศักดิ์ไม่ยอมทำจะขอค่าเสียหาย ค่าเสียหายตามฟ้องเกินความจริง ราคาขายปัจจุบันสูงขึ้นเพราะที่ดินมีราคาสูงขึ้น มิใช่ขายได้ราคาเพราะขุดท้องร่อง โจทก์และนายลาภศักดิ์ไม่มีสิทธิเรียกร้องเอาค่าเสียหายจากจำเลย
จำเลยได้นำเงินค่าที่ดินมาวางศาลคืนให้โจทก์ โจทก์รับไปแล้ว
ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้วพิพากษาว่า จำเลยยอมให้โจทก์หรือนายลาภศักดิ์เข้าปกครองที่ดินก่อนทำสัญญาซื้อขาย ทำให้ราคาที่ดินสูงขึ้น ราคาที่เพิ่มขึ้นจึงเป็นลาภมิควรได้ซึ่งจำเลยต้องชดใช้ให้โจทก์ ให้จำเลยชำระราคาที่ดินที่เพิ่มขึ้นแก่โจทก์พร้อมทั้งดอกเบี้ย
จำเลยอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า การที่นายลาภศักดิ์ตกลงซื้อที่ดินของจำเลย ก่อนทำการโอนจำเลยได้มอบที่ดินให้ครอบครอง แล้วนายลาภศักดิ์ได้ลงทุนเปลี่ยนแปลงที่ดินซึ่งเดิมเป็นที่นาให้เป็นที่สวน ครั้นการซื้อขายไม่อาจทำได้ ต้องส่งคืนการครอบครองแก่จำเลยผู้ขายกรณีต้องบังคับตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๓๗๖ ซึ่งให้นำบทบัญญัติว่าด้วยลาภมิควรได้มาบังคับ นายลาภศักดิ์จึงเป็นเจ้าหนี้มีสิทธิเรียกร้องเอาค่าใช้จ่ายดังกล่าวในฐานที่เป็นลาภมิควรได้จากจำเลยได้ โจทก์ซึ่งเป็นผู้ซื้อคนใหม่ ได้จ่ายเงินค่าที่ดินที่นายลาภศักดิ์ได้ชำระรวมทั้งค่าใช้จ่ายในการทำที่ดินให้เป็นที่สวนให้แก่นายลาภศักดิ์ นายลาภศักดิ์จึงได้ยอมมอบการครอบครองที่ดินให้โจทก์ จึงเป็นการที่โจทก์ผู้มีส่วนได้เสียได้เข้ามาใช้หนี้แทนจำเลย โจทก์จึงเป็นผู้เข้ารับช่วงสิทธิเรียกร้องของนายลาภศักดิ์ มีสิทธิฟ้องเรียกค่าใช้จ่ายที่นายลาภศักดิ์ทำให้ที่ดินรายนี้มีราคาเพิ่มขึ้นจากจำเลยได้ และนายลาภศักดิ์ได้ลงทุนปรับปรุงที่ดินรายนี้ไปโดยสุจริต ทำให้ที่ดินมีราคาเพิ่มขึ้นจริง
พิพากษายืนยกฎีกาจำเลย
