แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
คดีที่โจทก์ฟ้องว่าให้จำเลยเป็นตัวแทนไปรับโอนการเช่าและเช่าตึกมาแล้วกลับไม่ยอมโอนให้โจทก์นั้น เป็นเรื่องตัวการเรียกร้องเอาผลประโยชน์จากการที่ตัวแทนกระทำ แม้การตั้งตัวแทนไม่มีหนังสือ ตัวแทนก็มีหน้าที่ต้องคืนให้โจทก์ ศาลจะยกเอาเหตุการตั้งตัวแทนไม่มีหนังสือมายกฟ้องโจทก์เสียมิได้ (อ้างฎีกา 640/2489)
คดีที่ศาลฎีกายกคำพิพากษาศาลล่างให้ศาลชั้นต้นพิพากษาใหม่เนื่องจากศาลชั้นต้นยกบทกฎหมายขึ้นยกฟ้องโจทก์โดยไม่ตรงกับรูปคดีนั้นศาลฎีกามีอำนาจที่จะยกเว้นมิให้โจทก์ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาลในการอุทธรณ์ฎีกาต่อไปได้
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ได้ให้จำเลยเป็นตัวแทนไปทำสัญญาเช่าตึกและรับโอนการเช่าจากผู้เช่าเดิมแล้ว โจทก์ได้ซ่อมแซมเปิดร้านตัดผมจ้างจำเลยเป็นผู้จัดการ บัดนี้จำเลยไม่ยอมโอนตึกให้โจทก์และไม่มอบเงินรายได้เดือนกรกฎาคม 2489 ให้โจทก์ จำเลยให้การว่าจำเลยรับโอนตึกรายนี้แล้ว โจทก์จำเลยและ ก.ได้เข้าหุ้นส่วนกันตั้งร้านตัดผม แล้วต่อมาได้เลิกหุ้นกัน จำเลยได้โอนเครื่องมือและอุปกรณ์ในการตัดผมชดใช้ค่าเสียหายที่โจทก์ออกเงินซ่อมแซมรายได้ดังกล่าวไม่ต้องแบ่งเพราะเลิกหุ้นส่วนแล้ว เรื่องตัวแทนโจทก์กล่าวโดยไม่มีหลักฐาน
ศาลชั้นต้นเห็นว่า เรื่องตัวแทนไปเช่าตึกไม่มีหลักฐานเป็นหนังสือ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 798, 538 จึงฟ้องบังคับจำเลยไม่ได้ (อ้างฎีกา 507/2485) เรื่องหุ้นส่วนฟังว่า เลิกกันแล้ว พิพากษายกฟ้อง
ศาลอุทธรณ์เห็นว่า โจทก์จำเลยเป็นหุ้นส่วนกัน การเช่าตึกจะมีชื่อจำเลยหรือหุ้นส่วนคนอื่นก็ไม่สำคัญแต่โจทก์มิได้ฟ้องให้บังคับตามลักษณะหุ้นส่วน พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า เรื่องเช่าตึกนั้น จะยกบทมาตรา 798 ประกอบด้วย 538 ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มายกฟ้องโจทก์ดังศาลชั้นต้นไม่ได้เพราะการที่ตัวการเรียกร้องเอาผลประโยชน์จากการที่ตัวแทนกระทำนี้ แม้การตั้งตัวแทนจะไม่มีหนังสือตัวแทนก็ยังมีหน้าที่จะต้องคืนประโยชน์ให้ตัวการ (ฎีกาที่ 640/2489) และไม่เห็นพ้องด้วยศาลอุทธรณ์ เพราะฟ้องโจทก์และจำเลยให้การรับกันว่า การเช่าตึกเป็นคนละตอนกันการเข้าหุ้นส่วน ประเด็นจึงมีว่าโจทก์เป็นผู้เช่าตึกโดยจำเลยเป็นผู้เช่าแทนโจทก์ หรือจำเลยเช่าของจำเลยเอง ไม่มีประเด็นไปถึงว่าตึกรายนี้เป็นของหุ้นส่วนหรือไม่ ศาลชั้นต้นยกข้อกฎหมายขึ้นตัดประเด็นข้อนี้เสีย โดยมิได้วินิจฉัยข้อเท็จจริง
พิพากษาให้ยกคำพิพากษาศาลล่าง ให้ศาลชั้นต้นพิพากษาใหม่ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นนี้ทั้ง 3 ศาลให้รวมสั่งในเวลาพิพากษาใหม่ถ้าโจทก์อุทธรณ์ฎีกาต่อไปก็ให้ยกเว้นไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาลตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 151 วรรค 3
