แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ไม่มีบทกฎหมายใดตัดสิทธิเจ้าหนี้ตามคำพิพากษาในการยึดทรัพย์ของบุคคลที่ประกันจำเลยในคดีอาญา และหากเจ้าหนี้ตามคำพิพากษายึดทรัพย์เพื่อขายทอดตลาดก็ไม่มีบทกฎหมายใดให้อำนาจศาลหรืออัยการขอให้ถอนการยึดหรือแย่งยึดทรัพย์นั้นการดำเนินการยึดทรัพย์ของทั้งสองฝ่ายตกอยู่ภายในบังคับของประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 290 ซึ่งห้ามมิให้ยึดซ้ำอีกโดยให้อำนาจในทางร้องขอเฉลี่ย ฉะนั้น ในกรณีที่ศาลสั่งปรับนายประกัน ๆ ก็ตกเป็นลูกหนี้ตามคำพิพากษา
แผ่นดินย่อมมีฐานะเป็นเจ้าหนี้ตามคำพิพากษาซึ่งเจ้าหนี้ตามคำพิพากษาอื่นย่อมมีสิทธิร้องขอเฉลี่ยเงินที่ขายทอดตลาดได้
ย่อยาว
กรณีสืบเนื่องจากนายโพธิ นายหมุนขอประกันตัวนายโพธิ์ แซ่อั้งจำเลย ถ้าผิดสัญญาประกัน ให้ศาลมีอำนาจบังคับให้ผู้ขอประกันใช้เงิน30,000 บาท จำเลยหลบหนี ศาลสั่งปรับตามสัญญาและบังคับคดีเจ้าพนักงานบังคับคดียึดทรัพย์นายโพธิ นายหมุนขายทอดตลาดเฉพาะทรัพย์ของนายโพธิขายได้ 20,000 บาท
นายบุญมา ชัยเนตร เจ้าหนี้นายโพธิร้องขอเฉลี่ย อ้างว่าเป็นเจ้าหนี้ตามคำพิพากษา จำนวน 2,597 บาท ไม่มีทรัพย์อื่นจะบังคับได้
อัยการโจทก์คัดค้านว่าเป็นหนี้สมยอมและศาลสั่งให้ปรับศาลไม่ใช่เจ้าหนี้ตามคำพิพากษา นายบุญมาไม่มีสิทธิขอเฉลี่ย
ศาลชั้นต้นไต่สวนแล้วสั่งว่า ไม่พอฟังว่าเป็นหนี้สมยอมอนุญาตให้เข้าเฉลี่ยได้
อัยการโจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับยกคำร้องวินิจฉัยว่า เจ้าหนี้นายประกันในคดีอื่นไม่มีสิทธิขอเฉลี่ย
นายบุญมาผู้ร้องฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า เมื่อศาลสั่งบังคับตามสัญญาประกันแล้วจะดำเนินการบังคับตามคำสั่งศาลอย่างไร ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามิได้บัญญัติไว้ ต้องนำบทบัญญัติว่าด้วยการบังคับตามคำพิพากษาและคำสั่งตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาใช้บังคับดังที่บัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 15 การประกันจำเลยคดีนี้เป็นการประกันโดยแสดงหลักทรัพย์ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 114(3) ศาลสั่งปรับนายประกันแล้ว นายประกันไม่ชำระเงินตามคำสั่งศาล จึงยึดทรัพย์นายประกันขายทอดตลาดเพื่อชำระเงินตามคำสั่งศาล ซึ่งเป็นการดำเนินการตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง ในกรณีที่มีบุคคลเป็นประกันโดยแสดงหลักทรัพย์ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 114(3)นั้น เจ้าหนี้ตามคำพิพากษาของประกันย่อมมีอำนาจยึดทรัพย์ของผู้นั้นขายทอดตลาดชำระหนี้ได้จนสิ้นเชิงตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 214 ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 271, 282 ไม่มีบทกฎหมายใดที่จะพึงเห็นว่าตัดสิทธิของเจ้าหนี้ตามคำพิพากษาในการยึดทรัพย์ของบุคคลที่ประกันจำเลยในคดีอาญา หากมีเจ้าหนี้ตามคำพิพากษายึดทรัพย์เพื่อขายทอดตลาดแล้วก็ไม่มีบทกฎหมายใดให้อำนาจศาลหรืออัยการที่จะขอให้ถอนการยึดทรัพย์นั้นหรือแย่งยึดทรัพย์นั้น เมื่อมีการยึดทรัพย์ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งและทั้งการดำเนินการบังคับตามคำสั่งศาลที่ปรับนายประกันนั้นต้องดำเนินการตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง การดำเนินการยึดทรัพย์ทั้งสองฝ่ายจึงตกอยู่ภายใต้บังคับแห่งบทบัญญัติมาตรา 290 ซึ่งห้ามมิให้ยึดซ้ำอีกโดยให้อำนาจในทางร้องขอเฉลี่ย มิใช่ว่าถ้ามีการยึดทรัพย์เพื่อขายทอดตลาดเอาเงินใช้หนี้แก่เจ้าหนี้ตามคำพิพากษาแล้วจะมีการขอเฉลี่ยเพื่อใช้เงินค่าปรับตามคำสั่งศาลไม่ได้เมื่อมีการขอเฉลี่ยเพื่อใช้ค่าปรับได้ เหตุใดจะมีการขอเฉลี่ยเพื่อใช้หนี้แก่เจ้าหนี้ตามคำพิพากษาไม่ได้ ในกรณีที่ศาลสั่งปรับนายประกัน นายประกันก็ตกเป็นลูกหนี้ตามคำสั่งศาลและมีผู้เป็นเจ้าหนี้คือแผ่นดิน แผ่นดินย่อมมีฐานะเป็นเจ้าหนี้ตามคำพิพากษาตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง จึงเห็นว่าเจ้าหนี้ตามคำพิพากษามีสิทธิร้องขอเฉลี่ยเงินที่ขายทอดตลาดได้ พิพากษากลับให้บังคับคดีตามศาลชั้นต้น
