แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
พระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457มาตรา 13 แก้ไขแล้ว ได้บัญญัติถึงการเลือกผู้ใหญ่บ้านว่า “การเลือกนั้นให้กรมการอำเภอเป็นประธานพร้อมด้วยกำนันหรือผู้ใหญ่บ้านในตำบลนั้นอย่างน้อยหนึ่งคน ฯลฯ” และตามข้อบังคับกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้านพ.ศ. 2524 ซึ่งออกตามความในมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่พระพุทธศักราช 2457 ข้อ 8 ได้กำหนดการเลือกผู้ใหญ่บ้านไว้ว่า ให้นายอำเภอหรือผู้ซึ่งได้รับมอบหมายเป็นประธานพร้อมด้วยกำนันหรือผู้ใหญ่บ้านในตำบลนั้นอย่างน้อยหนึ่งคนเป็นคณะกรรมการ ซึ่งจำเลยที่ 1 ถึงที่ 5 ไม่ได้เป็นคณะกรรมการดังกล่าว การดำเนินการเลือกผู้ใหญ่บ้านโดยตลอดจนเป็นผลให้จำเลยที่ 1 ได้เป็นผู้ใหญ่บ้านนั้น ล้วนเกิดจากการดำเนินการของคณะกรรมการเลือกผู้ใหญ่บ้านทั้งสิ้น หาได้เกิดจากจำเลยที่ 1 ผู้ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านหรือเกิดจากจำเลยที่ 2 ถึงที่ 5 ซึ่งโจทก์อ้างว่าไม่มีคุณสมบัติในการใช้สิทธิเลือกผู้ใหญ่บ้านแต่อย่างใดไม่ แม้หากการกระทำของจำเลยที่ 1 ถึงที่ 5 จะมีส่วนทำให้โจทก์ไม่ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านจริงตามฟ้อง ก็ไม่ใช่ผลโดยตรงที่เกิดจากการกระทำของจำเลยดังกล่าว แต่เป็นผลโดยตรงที่เกิดจากการกระทำของคณะกรรมการเลือกผู้ใหญ่บ้านดังกล่าวข้างต้น อันเป็นการโต้แย้งสิทธิของโจทก์โดยตรง หากโจทก์ได้รับความเสียหายก็ชอบที่จะฟ้องร้องผู้โต้แย้งสิทธิของโจทก์ หาชอบที่จะฟ้องร้องจำเลยที่ 1 ถึงที่ 5 ไม่
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องและแก้ไขคำฟ้องว่า คณะกรรมการเลือกผู้ใหญ่บ้านของอำเภอปากช่องจังหวัดนครราชสีมา ได้ทำการเลือกผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 5 ตำบลกลางดง อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา ซึ่งว่างลงไม่ชอบด้วยกฎหมาย เป็นโมฆะ เพราะโจทก์ทราบภายหลังว่าจำเลยที่ 1 ได้สมคบกับจำเลยที่ 2 ถึงที่ 5 ซึ่งเป็นญาติและเจ้าหน้าที่ทะเบียนราษฎร์ทำหลักฐานเท็จเพื่อแสดงว่าจำเลยที่ 2 ถึงที่ 5 มีภูมิลำเนาในหมู่บ้านนั้นมาเกินกว่าสามเดือนก่อนวันใช้สิทธิเลือกผู้ใหญ่บ้าน และจำเลยที่ 2 ถึงที่ 5 ได้ไปใช้สิทธิเลือกผู้ใหญ่บ้านโดยร่วมกันลงคะแนนเลือกจำเลยที่ 1 คณะกรรมการเลือกผู้ใหญ่บ้านจึงได้ประกาศผลการเลือกผู้ใหญ่บ้าน ตามแบบ ผ.ญ.5 ในวันเดียวกันนั้น ให้จำเลยที่ 1 ชนะโจทก์ เป็นเหตุให้โจทก์ไม่ได้รับเลือกโดยแพ้จำเลยที่ 1 เพียง 1 คะแนน ขอให้พิพากษาว่าการเลือกผู้ใหญ่บ้านของคณะกรรมการเลือกให้จำเลยที่ 1 เป็นผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 5 ตำบลกลางดง อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา เป็นโมฆะ และการประกาศผลการเลือกผู้ใหญ่บ้านไม่มีผลตามกฎหมาย
จำเลยทั้งห้าให้การว่า การเลือกผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 5 ตำบลกลางดง อำเภอปากช่องจังหวัดนครราชสีมา เป็นไปโดยบริสุทธิ์ยุติธรรมและชอบด้วยข้อบังคับกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้าน พ.ศ. 2524 โจทก์มิได้คัดค้านว่าจำเลยที่ 2 ถึงที่ 5 เป็นผู้ไม่มีสิทธิเลือกเสียก่อนหรือขณะที่มีการเลือกตามข้อบังคับดังกล่าว โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องขอให้ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า โจทก์ไม่ปฏิบัติตามขั้นตอนของกฎหมายในเรื่องการคัดค้านการเลือกผู้ใหญ่บ้าน โจทก์จึงไม่มีอำนาจฟ้องพิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงตามฟ้องโจทก์ไม่เป็นการโต้แย้งสิทธิของโจทก์โดยตรงในอันที่จะขอให้มีการบังคับตามคำขอของโจทก์ พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า การเลือกผู้ใหญ่บ้านนั้น ตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 มาตรา 13 ซึ่งแก้ไขแล้วบัญญัติว่า “การเลือกนั้นให้กรมการอำเภอเป็นประธานพร้อมด้วยกำนันหรือผู้ใหญ่บ้านในตำบลนั้นอย่างน้อยหนึ่งคน ฯลฯ” และตามข้อบังคับกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้าน พ.ศ. 2524 ซึ่งออกตามความในมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 ข้อ 8 ได้กำหนดการเลือกผู้ใหญ่บ้านไว้ว่าให้นายอำเภอหรือผู้ซึ่งได้รับมอบหมายเป็นประธานพร้อมด้วยกำนันหรือผู้ใหญ่บ้านในตำบลนั้นอย่างน้อยหนึ่งคนเป็นคณะกรรมการและคณะกรรมการในการเลือกผู้ใหญ่บ้านได้แก่ร้อยตรีเสนาะ นายอำเภอปากช่องเป็นประธานนายเอี่ยมศักดิ์ ปลัดอำเภอปากช่องนายโตศักดิ์ ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 4 ซึ่งรักษาการแทนกำนันตำบลกลางดง และนายพา ผู้ใหญ่บ้านเป็นกรรมการ เมื่อดำเนินการเลือกผู้ใหญ่บ้านแล้ว คณะกรรมการได้ประกาศผลการเลือกผู้ใหญ่บ้านว่า จำเลยที่ 1 ได้คะแนนสูงสุด ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 5 ตำบลกลางดง อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา การดำเนินการเลือกผู้ใหญ่บ้านโดยตลอดจนเป็นผลให้จำเลยที่ 1 ได้เป็นผู้ใหญ่บ้านนั้นล้วนเกิดจากการดำเนินการของคณะกรรมการเลือกผู้ใหญ่บ้านทั้งสิ้น หาได้เกิดจากจำเลยที่ 1 ผู้ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านหรือเกิดจากจำเลยที่ 2 ถึงที่ 5 ซึ่งโจทก์อ้างว่าไม่มีคุณสมบัติในการใช้สิทธิเลือกผู้ใหญ่บ้านแต่อย่างใดไม่ แม้หากการกระทำของจำเลยที่ 1 ถึงที่ 5 จะมีส่วนทำให้โจทก์ไม่ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้าน ก็ไม่ใช่ผลโดยตรงที่เกิดจากการกระทำของจำเลยดังกล่าว แต่เป็นผลโดยตรงที่เกิดจากการกระทำของคณะกรรมการเลือกผู้ใหญ่บ้านดังกล่าวข้างต้น อันเป็นการโต้แย้งสิทธิของโจทก์โดยตรง หากโจทก์ได้รับความเสียหาย ก็ชอบที่จะฟ้องผู้โต้แย้งสิทธิของโจทก์หาชอบที่จะฟ้องร้องจำเลยที่ 1 ถึงที่ 5 เป็นคดีนี้ไม่
พิพากษายืน
