แหล่งที่มา : สำนักงานส่งเสริมงานตุลาการ
ย่อสั้น
ข้อบังคับของบริษัท ซ. กำหนดให้ ส. ลงลายมือชื่อร่วมกับผู้ร้องและประทับตราสำคัญของบริษัทจึงมีอำนาจกระทำการแทนบริษัทได้ แต่ ส. ขัดขวางและทำการเป็นปฏิปักษ์ไม่ยอมลงลายมือชื่อร่วมกับผู้ร้องในกิจการที่ต้องกระทำในนามบริษัท ผู้ร้องจึงยื่นคำร้องขอให้ศาลมีคำสั่งตั้งผู้ร้องเป็นผู้แทนชั่วคราวของบริษัท โดยให้ผู้ร้องแต่ผู้เดียวลงลายมือชื่อและประทับตราสำคัญของบริษัทมีอำนาจกระทำการแทนบริษัท เพื่อแก้ไขอุปสรรคและข้อขัดข้องของบริษัทมิให้เกิดความเสียหาย ดังนี้ แม้คำร้องขอของผู้ร้องจะไม่ใช่กรณีตำแหน่งผู้แทนของบริษัทว่างลงตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 73 แต่ก็ไม่มีบทกฎหมายที่จะยกมาปรับคดีนี้ได้ ทั้งไม่มีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นในกรณีนี้จึงต้องอาศัยเทียบบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งมาวินิจฉัยตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 4 วรรคสอง ซึ่งได้แก่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 73 ศาลจึงสามารถตั้งผู้ร้องเป็นผู้แทนชั่วคราวตามบทกฎหมายดังกล่าวได้
ย่อยาว
ผู้ร้องยื่นคำร้องขอว่า ผู้ร้องเป็นผู้ถือหุ้นของบริษัทเซ็นทรัลเจมส์อินเตอร์เนชั่นแนลจำกัด บริษัทดังกล่าวมีกรรมการ 2 คน คือผู้ร้องและนายสุมิตร อัศวมงคลพันธุ์ตามข้อบังคับของบริษัทกำหนดให้นายสุมิตรลงลายมือชื่อร่วมกับผู้ร้องและประทับตราสำคัญของบริษัทมีอำนาจกระทำการแทนบริษัทได้ หลังจากจัดตั้งบริษัทขึ้นแล้วได้ตกลงให้นายสุมิตรเป็นกรรมการผู้จัดการ แต่การดำเนินกิจการโดยนายสุมิตรทำให้บริษัทขาดทุนจนเป็นหนี้บุคคลอื่นจำนวนมาก จึงตกลงให้ผู้ร้องเป็นกรรมการผู้จัดการ เมื่อผู้ร้องเข้าทำหน้าที่กรรมการผู้จัดการได้ตรวจสอบบัญชีพบว่าขณะนายสุมิตรเป็นกรรมการผู้จัดการได้สมคบกับบุคคลอื่นยักยอกเงินของบริษัทไป 150,650,032.01 บาท ผู้ร้องจึงได้ร้องทุกข์ต่อพนักงานสอบสวนให้ดำเนินคดีแก่นายสุมิตร จากสาเหตุดังกล่าวนายสุมิตรได้ขัดขวางและทำการเป็นปฏิปักษ์ต่อบริษัทและผู้ร้อง โดยไม่ยอมลงลายมือชื่อร่วมกับผู้ร้องในกิจการที่ต้องกระทำในนามบริษัท อาทิเช่น ไม่ยอมลงลายมือชื่อสั่งจ่ายเช็คเบิกเงินเพื่อชำระหนี้ค่าสินค้าของบริษัท จ่ายเงินเดือนและเงินโบนัสให้แก่พนักงานของบริษัทตลอดจนไม่ยอมลงลายมือชื่อในงบดุลหรืองบกำไรขาดทุนประจำปี 2541 ที่บริษัทจะต้องยื่นต่อสำนักงานทะเบียนหุ้นส่วนบริษัทและกรมสรรพากร ทั้งที่งบดุลหรืองบกำไรขาดทุนดังกล่าวได้รับอนุมัติจากที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้นแล้ว เป็นต้น และข้อบังคับของบริษัทไม่มีวิธีแก้ไขข้อบกพร่องดังกล่าว หากให้บริษัทอยู่ในสภาพเช่นนี้ต่อไปจะทำให้บริษัทและผู้ถือหุ้นได้รับความเสียหาย จึงขอให้ศาลไต่สวนและมีคำสั่งตั้งผู้ร้องเป็นผู้แทนชั่วคราวของบริษัทเซ็นทรัลเจมส์อินเตอร์เนชั่นแนล จำกัด โดยให้ผู้ร้องแต่ผู้เดียวลงลายมือชื่อและประทับตราสำคัญของบริษัทมีอำนาจกระทำการแทนบริษัทได้
ศาลชั้นต้นมีคำสั่งว่า พฤติการณ์ตามคำร้องขอเป็นกรณีมีข้อโต้แย้งเกิดขึ้นระหว่างกรรมการผู้มีอำนาจของบริษัท จึงเป็นเรื่องที่ต้องดำเนินการให้ที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้นถอดถอนกรรมการหรือฟ้องร้องกรรมการผู้ก่อให้เกิดความเสียหาย มิใช่กรณีที่ผู้ร้องจะใช้สิทธิร้องขอต่อศาลตามคำร้องขอ ให้ยกคำร้องขอ
ผู้ร้องอุทธรณ์เฉพาะปัญหาข้อกฎหมายโดยตรงต่อศาลฎีกา โดยได้รับอนุญาตจากศาลชั้นต้นตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 223 ทวิ
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “คดีมีปัญหาข้อกฎหมายที่ต้องวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของผู้ร้องว่า คำสั่งศาลชั้นต้นที่ให้ยกคำร้องขอชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ ตามคำร้องขอของผู้ร้องกล่าวอ้างว่า ข้อบังคับของบริษัทเซ็นทรัลเจมส์อินเตอร์เนชั่นแนล จำกัดกำหนดให้นายสุมิตรต้องลงลายมือชื่อร่วมกับผู้ร้องและประทับตราสำคัญของบริษัทจึงจะมีอำนาจกระทำการแทนบริษัทได้ แต่นายสุมิตรได้ขัดขวางและทำการเป็นปฏิปักษ์ไม่ยอมลงลายมือชื่อร่วมกับผู้ร้องในกิจการที่ต้องกระทำในนามบริษัท อาทิเช่นไม่ยอมลงลายมือชื่อสั่งจ่ายเช็คเบิกเงินเพื่อชำระหนี้ค่าสินค้าของบริษัท จ่ายเงินเดือนและเงินโบนัสให้แก่พนักงานของบริษัท ตลอดจนไม่ยอมลงลายมือชื่อในงบดุลหรืองบกำไรขาดทุนประจำปี 2541 ที่บริษัทจะต้องยื่นต่อสำนักงานทะเบียนหุ้นส่วนบริษัทและกรมสรรพากร ทั้งที่งบดุลหรืองบกำไรขาดทุนดังกล่าวได้รับอนุมัติจากที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้นแล้ว เป็นต้นและข้อบังคับของบริษัทไม่มีวิธีการแก้ไขข้อบกพร่องดังกล่าว หากให้บริษัทอยู่ในสภาพเช่นนี้ต่อไปจะทำให้บริษัทและผู้ถือหุ้นเสียหาย เห็นว่า ตามคำร้องขอของผู้ร้องเป็นกรณีที่ผู้ร้องขอให้ศาลมีคำสั่งตั้งผู้ร้องเป็นผู้แทนชั่วคราวของบริษัท โดยให้ผู้ร้องแต่ผู้เดียวลงลายมือชื่อและประทับตราสำคัญของบริษัทมีอำนาจกระทำการแทนบริษัท เพื่อผู้ร้องจะกระทำกิจการต่าง ๆ ในนามบริษัทได้ อันเป็นการแก้ไขอุปสรรคและข้อขัดข้องของบริษัทมิให้เกิดความเสียหายอีกต่อไป แม้ข้อเท็จจริงตามคำร้องขอของผู้ร้องขอจะไม่ใช่กรณีตำแหน่งผู้แทนของบริษัทว่างลงตามที่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 73 บัญญัติไว้แต่ก็ไม่มีบทกฎหมายที่จะยกมาปรับคดีนี้ได้ ทั้งไม่มีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นในกรณีนี้ จึงต้องอาศัยเทียบบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งมาวินิจฉัยคดีนี้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 73 เป็นบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งที่จะนำมาวินิจฉัยคดีนี้ได้ ดังนั้นหากได้ความจริงตามคำร้องขอศาลก็สามารถตั้งผู้ร้องเป็นผู้แทนชั่วคราวตามบทกฎหมายดังกล่าวได้ ที่ศาลชั้นต้นด่วนมีคำสั่งให้ยกคำร้องขอโดยไม่ทำการไต่สวนเสียก่อนเป็นการไม่ชอบ อุทธรณ์ของผู้ร้องฟังขึ้น”
พิพากษายกคำสั่งศาลชั้นต้นที่ให้ยกคำร้องขอของผู้ร้อง ให้ศาลชั้นต้นรับคำร้องขอไว้พิจารณาและดำเนินการต่อไป แล้วมีคำสั่งใหม่ตามรูปคดี
