แหล่งที่มา : สำนักงานส่งเสริมงานตุลาการ
ย่อสั้น
เงินบำนาญตกทอดและเงินบำเหน็จตกทอดเป็นเงินที่มีลักษณะอย่างเดียวกัน และเป็นเจตนารมณ์ อย่างเดียวกันของรัฐที่ต้องการให้คู่สมรสหรือญาติของข้าราชการหรือลูกจ้างรัฐบาลได้มีเงินเลี้ยงชีพต่อไป เมื่อข้าราชการหรือลูกจ้างถึงแก่กรรมไปแล้ว จะแตกต่างกันก็เพียงแต่วิธีการจ่ายเท่านั้น ฉะนั้นเงินบำเหน็จตกทอดที่จำเลยจะมีสิทธิได้รับเนื่องจากสามีของจำเลยถึงแก่กรรม จึงไม่อยู่ในความรับผิดแห่งการบังคับคดีตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 286(2)
ย่อยาว
คดีสืบเนื่องมาจากศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยชำระหนี้เงินกู้จำนวน 63,600 บาท พร้อมดอกเบี้ยแก่โจทก์ โจทก์ขอหมายบังคับคดียึดหรืออายัดทรัพย์สินของจำเลยรวมทั้งให้อายัดบำเหน็จตกทอดของจ่าสิบเอกชูชีพ จุติไชย สามีของจำเลยที่จำเลยมีสิทธิได้รับจากกรมสารบรรณทหาร กองบัญชาการทหารสูงสุด กระทรวงกลาโหมศาลชั้นต้นมีคำสั่งหมายตั้งเจ้าพนักงานบังคับคดี และเจ้าพนักงานบังคับคดีได้มีหนังสืออายัดสิทธิเรียกร้องของจำเลยดังกล่าว คดีอยู่ระหว่างการบังคับคดี
จำเลยยื่นคำร้องว่า บำเหน็จตกทอดที่จำเลยมีสิทธิได้รับไม่อยู่ในความรับผิดแห่งการบังคับคดีตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 286(2) ขอให้เพิกถอนการอายัด
ศาลชั้นต้นมีคำสั่งยกคำร้อง
จำเลยอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “พิเคราะห์แล้ว เห็นว่า ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 286 บัญญัติว่า “ภายใต้บังคับบทบัญญัติแห่งกฎหมายอื่นสิทธิเรียกร้องเป็นเงินของลูกหนี้ตามคำพิพากษาต่อไปนี้ ไม่อยู่ในความรับผิดแห่งการบังคับคดี ฯลฯ(2) เงินเดือน ค่าจ้าง บำนาญ บำเหน็จ และเบี้ยหวัดของข้าราชการหรือลูกจ้างของรัฐบาลและเงินสงเคราะห์หรือบำนาญที่รัฐบาลได้จ่ายให้แก่คู่สมรสหรือญาติ ที่ยังมีชีวิตของบุคคลเหล่านั้น ฯลฯ” ตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายดังกล่าว มีปัญหาควรวินิจฉัยว่า “เงินบำนาญที่รัฐบาลได้จ่ายให้แก่คู่สมรสหรือญาติที่ยังมีชีวิตของบุคคลเหล่านั้น” หมายถึงเงินบำนาญตกทอดหรือไม่ เห็นได้ว่าหลักกฎหมายดังกล่าวบัญญัติว่าเป็นเงินที่รัฐบาลได้จ่ายให้แก่คู่สมรสหรือญาติที่ยังมีชีวิตของบุคคลเหล่านั้น บทบัญญัติที่ว่า “บุคคลเหล่านั้น” ก็คือข้าราชการหรือลูกจ้างของรัฐบาลที่ได้ถึงแก่กรรมไปแล้วนั่นเอง เท่ากับให้คู่สมรสหรือญาติที่ยังมีชีวิตเป็นผู้รับแทนเกี่ยวกับเงินตอบแทนความชอบที่ได้รับราชการมาขณะที่ข้าราชการหรือลูกจ้างยังมีชีวิตนั่นเอง เช่นนี้ จึงถือได้ว่าเงินบำนาญดังกล่าวคือ เงินบำนาญตกทอดซึ่งรัฐบาลได้จ่ายให้แก่คู่สมรสหรือญาติที่ยังมีชีวิตเป็นรายเดือนและเงินบำนาญตกทอดดังกล่าวก็สอดคล้องต้องกันกับหลักกฎหมายที่บัญญัติเรื่อง “บำนาญตกทอด”ไว้ตามมาตรา 48 และ 49 แห่งพระราชบัญญัติบำเหน็จบำนาญข้าราชการพ.ศ. 2494 เดิมก่อนที่พระราชบัญญัติบำเหน็จบำนาญข้าราชการ(ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2502 มาตรา 12 จะยกเลิก ซึ่งถือได้ว่าเป็นเงินที่มีลักษณะอย่างเดียวกันหรือประเภทเดียวกันและเป็นเจตนารมณ์อย่างเดียวกันของรัฐ ต่อมาปรากฏว่าพระราชบัญญัติบำเหน็จบำนาญข้าราชการ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2502 มาตรา 12 ให้ยกเลิกความในมาตรา48 และ 49 แห่งพระราชบัญญัติบำเหน็จบำนาญข้าราชการ พ.ศ. 2494ดังกล่าว และให้ใช้ความใหม่แทน เปลี่ยนจากการให้ “บำนาญตกทอด”เป็น “บำเหน็จตกทอด” โดยให้มีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 1 พฤศจิกายน2502 เป็นต้นไป ทั้งนี้เหตุผลในการเปลี่ยนแปลงแก้ไขปรากฏอยู่ในประกาศของหนังสือราชกิจจานุเบกษาเล่ม 76 ตอน 101 ลงวันที่ 30ตุลาคม 2502 ที่ท้ายหมายเหตุว่า “ฯลฯ และยกเลิกบำนาญตกทอดซึ่งปรากฏว่าได้มีความยุ่งยากในทางปฏิบัติเป็นอันมากและเปลี่ยนเป็นบำเหน็จตกทอด ฯลฯ” จะเห็นได้ว่าทั้งเงินบำนาญตกทอดและเงินบำเหน็จตกทอดเป็นเงินที่มีลักษณะอย่างเดียวกันหรือประเภทเดียวกันและเป็นเจตนารมณ์อย่างเดียวกันของรัฐที่ต้องการให้คู่สมรสหรือญาติของข้าราชการหรือลูกจ้างของรัฐบาลได้มีเงินเลี้ยงชีพต่อไป เมื่อข้าราชการหรือลูกจ้างของรัฐบาลถึงแก่กรรมไปแล้ว จะแตกต่างกันก็เพียงแต่วิธีการจ่ายเท่านั้น กล่าวคือ หากเป็นบำนาญตกทอดก็จ่ายเป็นรายเดือน หากเป็นบำเหน็จตกทอดก็จ่ายเพียงครั้งเดียวเท่านั้น เช่นนี้จึงเห็นว่า เงินบำเหน็จตกทอดที่จำเลยจะมีสิทธิได้รับจากกองเบี้ยหวัดบำเหน็จบำนาญ กรมการเงินกลาโหมกระทรวงกลาโหมนั้น โดยเจตนารมณ์ของกฎหมายแล้วเป็นเงินประเภทเดียวกันกับเงินบำนาญที่รัฐบาลได้จ่ายให้แก่คู่สมรสหรือญาติที่ยังมีชีวิตของบุคคลเหล่านั้นตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา 286(2) ดังนั้นเงินบำเหน็จตกทอดที่จำเลยมีสิทธิจะได้รับดังกล่าว จึงไม่อยู่ในความรับผิดแห่งการบังคับคดี ที่ศาลอุทธรณ์พิพากษายืนตามศาลชั้นต้นนั้น ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วย ฎีกาของจำเลยฟังขึ้น”
พิพากษากลับเป็นว่า ให้เพิกถอนการบังคับคดีเกี่ยวกับเงินบำเหน็จตกทอด ที่จำเลยมีสิทธิจะได้รับจากกองเบี้ยหวัดบำเหน็จบำนาญกรมการเงินกลาโหม กระทรวงกลาโหม
