แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
หุ้นส่วนริบทุนเป็นการปรับไหมลงโทษ,เวลาใช้เงินไม่สำคัญ,ต้องให้โอกาศแก่พวกหุ้นส่วนที่ถูกไล่ออกโต้เถียงความผิดต่อที่ประชุม
ย่อยาว
ได้ความว่าโจทย์จำเลยแลพวกอีก ๑๖ คนเข้าหุ้นส่วนทำโรงสีเข้า แลได้จดฐเบียรเป็นห้างหุ้นส่วนสามัญ พวกหุ้นส่วนได้ออกเงินไปแล้ว ๑๐๐ ละ ๖๕ ของหุ้น ต่อมาได้ประชุมชี้ขาดกันว่า ถ้าหุ้นส่วนคนใดไม่นำเงิน ๑๐๐ ละ ๑๐ ของหุ้นมาชำระภายในวันที่ ๕ ถึงวันที่ ๑๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๗ แล้ว เงินหุ้นที่ได้ออกไปจะต้องถูกริบตามหนังสือบริคณห์สัญญาหุ้นส่วนข้อ ๖ เพราะห้างหุ้นส่วนจะต้องการเอาเงินไปชำระแก่ห้างดักกล๊าสที่รับสั่งเครื่องจักร์โรงสีนั้นภายในวันที่ ๑๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๗ ครั้นวันที่ ๑๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๗(ภายหลังวันกำหนดที่ให้นำเงินมาชำระ ๒ วัน) จำเลยได้นำเงินมาชำระให้ห้างหุ้นส่วน ๒๒๐๐ บาท แต่ห้างหุ้นส่วนไม่รับ เพราะเหตุว่าเมื่อวันที่ ๑๔ พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๖๗ นั้นเอง ที่ประชุมได้ตกลงให้ริบเงินที่จำเลยออกไป ๑๔๓๐๐ บาทเสียแล้ว การประชุมครั้งนี้ไม่ได้แจ้งกำหนดเวลาประชุมให้จำเลยทราบ
ฎีกาตัดสินว่าจำเลยได้พยายามปฏิบัติตามข้อตกลงของที่ประชุมภายในกำหนดเวลาอันสมควร แลการกำหนดเวลาที่ให้นำเงินมาชำระนั้น หาใช่เป็นข้อสำคัญแห่งสัญญาไม่ ถ้าห้างหุ้นส่วนรับเงินจากจำเลยเสียเมื่อวันที่ ๑๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๗ เวลายังเหลืออีก ๓ วันสำหรับจะส่งเงินให้แก่ห้างดักกล๊าสได้ เพราะฉนั้นยังไม่ถึงเวลาจำเป็นที่ห้างหุ้นส่วนจะประชุมริบทุน ๑๔๓๐๐ บาท ของจำเลยแลไปยืมเงินจากผู้อื่นมาใช้แทน อีกประการหนึ่งห้างหุ้นส่วนไม่ได้แจ้งกำหนดเวลาประชุมที่ตกลงกันริบทุนแลไล่จำเลยออกจากหุ้นส่วนให้จำเลยทราบเพื่อจะได้มีโอกาศโต้เถียงความผิดต่อที่ประชุม การริบทุน ๑๔๓๐๐ บาทเพราะเหตุว่าจำเลยไม่นำเงิน ๒๒๐๐ บาทมาชำระให้เป็นการปรับไหมลงโทษ(ตามนัยฎีกาที่ ๗๔๕/๑๒๓ ฝ่ายจำเลยมีความประสงค์จะออกจากหุ้นส่วน จึงให้คืนเงินหุ้นให้แก่จำเลยภายใน ๑ เดือนโดยไม่ต้องเสียดอกเบี้ย แต่ถ้าไม่ส่งตามกำหนด ให้เสียดอกเบี้ย ๑๐๐ ละ ๗ ครึ่งต่อปี
