แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
รูปร่างหรือรูปทรงของเครื่องยนต์ของโจทก์ที่ขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้ารูปร่างหรือรูปทรงของวัตถุนั้น แม้โจทก์จะกล่าวอ้างและนำสืบว่าโจทก์ได้ประดิษฐ์โดยออกแบบให้มีเอกลักษณ์โดดเด่นในตัวแตกต่างจากเครื่องยนต์ประเภทเดียวกันของผู้อื่นมาก ทั้งอุปกรณ์แต่ละชิ้นใช้สีที่มีลักษณะเฉพาะแตกต่างจากสีเครื่องยนต์ของผู้อื่น ซึ่งโจทก์ใช้สีเช่นนี้ตั้งแต่ปี 2526 ตลอดมาจนปัจจุบัน แต่เมื่อพิจารณาภาพเครื่องยนต์ของโจทก์เปรียบเทียบกับภาพเครื่องยนต์ของผู้อื่นอีก 5 ราย เห็นว่า ลำพังรูปร่างหรือรูปทรงหรือลักษณะของเครื่องยนต์ของโจทก์และของผู้อื่นเหล่านี้ หากไม่ติดชื่อหรือเครื่องหมายการค้า หรือใช้สีแตกต่างกันย่อมไม่อาจทำให้ผู้ซื้อทั่วไปใช้เป็นที่สังเกตแยกได้ว่า เครื่องยนต์เครื่องใดเป็นของเจ้าของรายใด และชื่อก็ดี เครื่องหมายการค้าก็ดี รวมทั้งสี่ที่มีการใช้แตกต่างกันนั้นไม่อาจถือได้ว่าเป็นรูปร่างหรือรูปทรงของวัตถุและไม่ได้ใช้เป็นสาระสำคัญของเครื่องหมายรูปร่างหรือรูปทรงของวัตถุที่โจทก์ขอจดทะเบียน จึงเห็นได้ว่าลำพังลักษณะรูปร่างเครื่องยนต์ของโจทก์ซึ่งมีลักษณะเหมือนเครื่องยนต์ของผู้อื่นทั่วไปไม่มีลักษณะเด่นเป็นพิเศษ บุคคลทั่วไปเห็นแล้วก็มีแต่จะนึกถึงลักษณะของสินค้าเครื่องยนต์ประเภทนี้เท่านั้น การที่โจทก์ใช้สีที่อ้างว่ามีลักษณะเฉพาะและใช้มานานไม่เปลี่ยนแปลงก็อาจจะเป็นสิ่งที่บุคคลใช้เป็นที่สังเกตแยกแยะ ทั้งที่สีนี้ไม่ใช่ส่วนที่เป็นเครื่องหมายรูปร่างหรือรูปทรงของวัตถุ นอกจากนี้ยังเห็นว่าเครื่องยนต์ของโจทก์ใช้เครื่องหมายคำว่า HONDA ติดอยู่ ไม่ปรากฏว่าโจทก์นำเครื่องยนต์รุ่นนี้ออกจำหน่ายโดยไม่ใช้เครื่องหมายคำว่า HONDA จึงน่าเชื่อว่า โจทก์ประสงค์จะขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้ารูปร่างหรือรูปทรงของเครื่องยนต์ดังกล่าวเพียงเพื่อใช้หวงกันไม่ให้ผู้อื่นผลิตเครื่องยนต์ที่มีลักษณะคล้ายของโจทก์ได้ตลอดไปในฐานะเป็นเครื่องหมายการค้าอันเป็นการจำกัดสิทธิของบุคคลอื่นมากเกินสมควร และเห็นได้ว่าเครื่องหมายที่โจทก์ขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าดังกล่าวไม่มีลักษณะบ่งเฉพาะตาม พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ.2534 มาตรา 7 ส่วนที่บางประเทศรับจดทะเบียนเครื่องหมายการค้านี้ให้โจทก์ก็ขึ้นอยู่กับสภาพสังคมและรายละเอียดของกฎหมายของแต่ละประเทศ ไม่เป็นเหตุผลให้ควรรับจดทะเบียนเครื่องหมายการค้านี้แก่โจทก์
ย่อยาว
โจทก์ฟ้อง ขอให้พิพากษาว่าเครื่องหมายการค้ารูปร่างหรือรูปทรงเครื่องยนต์อเนกประสงค์ของโจทก์ตามคำขอเลขที่ 628750 เป็นเครื่องหมายการค้าที่มีลักษณะบ่งเฉพาะ ให้เพิกถอนคำสั่งของนายทะเบียนเครื่องหมายการค้าและคำวินิจฉัยอุทธรณ์ของคณะกรรมการเครื่องหมายการค้าและให้จำเลยดำเนินการรับจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าของโจทก์ตามขั้นตอนต่อไป
จำเลยให้การ ขอให้ยกฟ้อง
ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลาง พิพากษายกฟ้อง ค่าฤชาธรรมเนียมให้เป็นพับ
โจทก์อุทธรณ์ต่อศาลฎีกา
ศาลฎีกาแผนกคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศวินิจฉัยว่า ปัญหาที่ต้องวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของโจทก์ว่า เครื่องหมายรูปร่างหรือรูปทรงของเครื่องยนต์อเนกประสงค์รุ่น GX ตามคำฟ้องที่โจทก์ยื่นขอจดทะเบียนเป็นเครื่องหมายการค้ามีลักษณะบ่งเฉพาะหรือไม่ เห็นว่า ตามพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า พ.ศ.2534 มาตรา 7 วรรคหนึ่งและวรรคสอง บัญญัติถึงลักษณะสำคัญของเครื่องหมายการค้าที่มีลักษณะบ่งเฉพาะไว้ ได้แก่ เครื่องหมายการค้าอันมีลักษณะที่ทำให้ประชาชนหรือผู้ใช้สินค้านั้นทราบและเข้าใจได้ว่า สินค้าที่ใช้เครื่องหมายการค้านั้นแตกต่างไปจากสินค้าอื่น เครื่องหมายการค้าที่มีหรือประกอบ ด้วยลักษณะอย่างใดอย่างหนึ่งอันเป็นสาระสำคัญดังต่อไปนี้ ให้ถือว่ามีลักษณะบ่งเฉพาะ… (2) คำหรือข้อความอันไม่ได้เล็งถึงลักษณะหรือคุณสมบัติของสินค้านั้นโดยตรง… ตามบทกฎหมายนี้ย่อมเห็นได้ว่า เจตนารมณ์โดยทั่วไปของพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า พ.ศ.2534 มุ่งหมายจะคุ้มครองสิทธิในเครื่องหมายการค้าที่ได้จดทะเบียนในลักษณะต้องเป็นเครื่องหมายที่ใช้ประโยชน์ในการแยกให้เห็นว่าสินค้าที่ใช้เครื่องหมายการค้านั้นแตกต่างจากสินค้าอื่น และจะต้องไม่มีลักษณะที่เล็งถึงลักษณะหรือคุณสมบัติของสินค้านั้นโดยตรงด้วย นอกจากนี้ในเรื่องลักษณะของเครื่องยนต์นั้นก็อาจได้รับการคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ.2522 ในส่วนการประดิษฐ์ผลิตภัณฑ์หรือแบบผลิตภัณฑ์แล้วแต่กรณี ซึ่งทำให้ผู้ได้รับสิทธิบัตรมีสิทธิแต่ผู้เดียวในการใช้และสิทธิอื่นๆ ตามที่กฎหมายบัญญัติ แต่ก็มีอายุการคุ้มครองจำกัดภายในกำหนดเวลาที่กฎหมายบัญญัติไว้ ภายใต้หลักการการให้สิทธิคุ้มครองชั่วระยะเวลาหนึ่งแก่ผู้ประดิษฐ์หรือผู้ออกแบบแบบผลิตภัณฑ์นั้น จากนั้นเมื่อสิ้นอายุการคุ้มครองแล้วก็ตกเป็นสมบัติสาธารณะที่บุคคลอื่นจะใช้ประโยชน์ได้ ซึ่งต่างจากเครื่องหมายการค้าที่กฎหมายให้การคุ้มครองโดยหากมีการต่ออายุการคุ้มครองไปเรื่อย ๆ ก็เสมือนหนึ่งได้รับการคุ้มครองตลอดเวลาสามารถหวงกันไม่ให้บุคคลอื่นใช้ได้ตลอดไปตราบเท่าที่มีการต่ออายุต่อเนื่องกันไป ส่วนรูปร่างหรือรูปทรงของเครื่องยนต์อเนกประสงค์รุ่น GX ของโจทก์ที่ขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้ารูปร่างหรือรูปทรงของวัตถุนั้น แม้โจทก์จะกล่าวอ้างและนำสืบว่าโจทก์ได้ประดิษฐ์โดยออกแบบให้มีเอกลักษณ์โดดเด่นในตัวแตกต่างจากเครื่องยนต์ประเภทเดียวกันของผู้อื่นมาก ทั้งอุปกรณ์แต่ละชิ้นใช้สีที่มีลักษณะที่กำหนดโดยเฉพาะแตกต่างจากสีเครื่องยนต์ของผู้อื่น โดยตัวเครื่องเป็นสีแดง ถังน้ำมันสีขาวชุดกรองอากาศกับท่อไอเสียสีดำ ซึ่งโจทก์ใช้สีเช่นนี้ตั้งแต่ปี 2526 ตลอดมาจนปัจจุบันโดยไม่เคยเปลี่ยนแปลง ทำให้คนที่พบเห็นสามารถสังเกตจดจำได้ว่าเป็นเครื่องยนต์ของโจทก์ที่แตกต่างจากของผู้อื่น แต่เมื่อพิจารณาตามภาพเครื่องยนต์ของโจทก์เปรียบเทียบกับภาพเครื่องยนต์ของผู้อื่นอีก 5 ราย ก็เห็นได้ว่า ลักษณะของเครื่องยนต์ของโจทก์กับของผู้อื่นดังกล่าวมีลักษณะที่เห็นได้ง่ายและคล้ายกันในทุกเครื่อง คือ ส่วนของเครื่องยนต์ที่มีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอกกลม มีฝาครอบด้านข้างที่มีช่องเป็นซี่ๆ หลายช่องอยู่ด้านล่างสุด มีก้านดึงสตาร์ตเครื่องยนต์ติดอยู่ด้านข้างค่อนไปทางด้านบนกับฝาครอบ มีถังน้ำมันอยู่ด้านบนของตัวเครื่อง และอุปกรณ์อื่น ๆ อยู่ด้านข้างถังน้ำมันและตัวเครื่องยนต์ กับมีท่อไอเสีย โดยเครื่องยนต์ของโจทก์และของผู้อื่นก็มีส่วนประกอบสำคัญ ๆ ดังกล่าวซึ่งอุปกรณ์แต่ละอย่างก็มีลักษณะคล้ายกันติดตั้งในตำแหน่งใกล้เคียงกัน หากไม่นำมาดูเปรียบเทียบกันก็ยากที่จะบอกถึงความแตกต่างได้ ดังนั้นในการที่ผู้ซื้อทั่วไปจะเลือกซื้อสินค้าเครื่องยนต์เหล่านี้ซึ่งอาจไม่มีโอกาสได้เห็นทุกเครื่องเปรียบเทียบกันตามภาพเปรียบเทียบเช่นนี้ก็ยิ่งน่าจะไม่อาจแยกความแตกต่างให้รู้ว่าเครื่องยนต์ใดเป็นของโจทก์หรือของผู้อื่น แต่สิ่งที่จะสังเกตให้เห็นความแตกต่างอย่างชัดเจนในเครื่องยนต์เหล่านี้กลับเป็นเครื่องหมายคำว่า HONDA ของโจทก์กับคำที่เป็นชื่อหรือเครื่องหมายการค้าของเครื่องยนต์ของผู้อื่น เช่น เครื่องยนต์ YAMAHA เครื่องยนต์ MITSUBISHI เป็นต้น นอกจากนั้นก็น่าจะเป็นการใช้สีในเครื่องยนต์แต่ละเครื่องที่มีความแตกต่างกันบ้างเท่านั้น แสดงให้เห็นว่าลำพังรูปร่างหรือรูปทรงหรือลักษณะของเครื่องยนต์ของโจทก์และของผู้อื่นเหล่านี้โดยเฉพาะที่หากไม่ติดชื่อหรือเครื่องหมายการค้า หรือใช้สีแตกต่างกันย่อมไม่อาจทำให้ผู้ซื้อทั่วไปใช้เป็นที่สังเกตแยกได้ว่า เครื่องยนต์เครื่องใดเป็นของเจ้าของรายใด และชื่อก็ดี เครื่องหมายการค้าก็ดี รวมทั้งสีที่มีการใช้แตกต่างกันนั้นไม่อาจถือได้ว่าเป็นรูปร่างหรือรูปทรงของวัตถุ และไม่ได้ใช้เป็นสาระสำคัญของเครื่องหมายรูปร่างหรือรูปทรงของวัตถุที่โจทก์ขอจดทะเบียน จึงเห็นได้ว่าลำพังลักษณะรูปร่างเครื่องยนต์ของโจทก์ซึ่งมีลักษณะเหมือนเครื่องยนต์ของผู้อื่นทั่วไปไม่มีลักษณะเด่นเป็นพิเศษ บุคคลทั่วไปเห็นแล้วก็มีแต่จะนึกถึงลักษณะของสินค้าเครื่องยนต์ประเภทนี้เท่านั้น ส่วนที่โจทก์จัดทำการสำรวจโดยออกแบบสอบถามบุคคลให้ดูเครื่องยนต์ของโจทก์ โดยปิดเครื่องหมายการค้าของโจทก์ไว้แล้วปรากฏว่า มีผู้ตอบแบบสอบถามจำนวนมากสามารถบอกได้ว่าเครื่องยนต์เครื่องใดเป็นของโจทก์นั้น ก็ได้ความว่าผู้ตอบถูกนี้ส่วนหนึ่งเป็นผู้ที่เคยใช้เครื่องยนต์รุ่นนี้ของโจทก์ ซึ่งย่อมเป็นบุคคลที่มีความคุ้นเคยกับเครื่องยนต์ของโจทก์เป็นพิเศษยิ่งกว่าบุคคลทั่วไปมาก การตอบแบบสอบถามโดยบุคคลดังกล่าวจึงไม่ใช่การชี้วัดว่าบุคคลทั่วไปจะแยกแยะได้เช่นนั้น ยิ่งไปกว่านั้นการที่โจทก์ใช้สีที่โจทก์อ้างว่ามีลักษณะเฉพาะของโจทก์และใช้มานานไม่เปลี่ยนแปลงก็อาจจะเป็นสิ่งที่บุคคลใช้เป็นที่สังเกตแยกแยะ ทั้งที่สีนี้ไม่ใช่ส่วนที่เป็นเครื่องหมายรูปร่างหรือรูปทรงของวัตถุ นอกจากนี้ยังเห็นว่าเครื่องยนต์ของโจทก์ใช้เครื่องหมายคำว่า HONDA ติดอยู่ ไม่ปรากฏว่าโจทก์นำเครื่องยนต์รุ่นนี้ออก จำหน่ายโดยไม่ใช้เครื่องหมายคำว่าHONDA จึงน่าเชื่อว่า โจทก์ประสงค์จะขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้ารูปร่างหรือรูปทรงของเครื่องยนต์อเนกประสงค์รุ่น GX ของโจทก์นี้เพียงเพื่อใช้หวงกันไม่ให้ผู้อื่นผลิตเครื่องยนต์ที่มีลักษณะคล้ายของโจทก์ได้ตลอดไปในฐานะเป็นเครื่องหมายการค้าอันเป็นการจำกัดสิทธิของบุคคลอื่นมากเกินสมควร และเห็นได้ว่าเครื่องหมายที่โจทก์ขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าดังกล่าวไม่มีลักษณะบ่งเฉพาะตามมาตรา 7 ดังกล่าวข้างต้น คำสั่งของนายทะเบียนเครื่องหมายการค้าและคำวินิจฉัยของคณะกรรมการเครื่องหมายการค้าจึงชอบแล้ว ไม่มีเหตุให้เพิกถอน ส่วนที่บางประเทศรับจดทะเบียนเครื่องหมายการค้านี้ให้โจทก์ก็ขึ้นอยู่กับสภาพสังคมและรายละเอียดของกฎหมายของแต่ละประเทศ ไม่เป็นเหตุผลให้ควรรับจดทะเบียนเครื่องหมายการค้านี้แก่โจทก์ ที่ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลางพิพากษายกฟ้อง ศาลฎีกาแผนกคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศเห็นพ้องด้วย อุทธรณ์ของโจทก์ฟังไม่ขึ้น
พิพากษายืน ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นนี้ให้เป็นพับ
