แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
การเช่ากระบือไปทำนา ถ้ามิได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น ผู้เช่าจะส่งกระบือคืนแก่ผู้ให้เช่าก็ต่อเมื่อได้เก็บเกี่ยวข้าวตลอดจนนำข้าวขึ้นยุ้งเรียบร้อยแล้ว ซึ่งถือว่าเสร็จฤดูทำนา ก่อนถึงกำหนดส่งกระบือคืน คนร้ายได้ปล้นเอากระบือไป สุดวิสัยของผู้เช่าจะปัดป้องขัดขวางได้ ถือว่าความสูญหายของกระบือที่เช่าไม่ใช่ความผิดของผู้เช่า จำเลยผู้เช่าจึงไม่ต้องรับผิดคืนหรือใช้ราคากระบือที่เช่าตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 562
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องจำเลยเรียกกระบือที่จำเลยเช่าไปทำนาคืน ถ้าไม่สามารถคืนได้ให้ใช้ราคากระบือที่จำเลยได้เช่าไปจากโจทก์
จำเลยรับว่าได้เช่ากระบือจากโจทก์ไปจริง แต่ก่อนถึงกำหนดส่งกระบือคืนให้โจทก์ คนร้ายได้ปล้นเอากระบือของโจทก์ที่จำเลยเช่าไป เป็นเหตุสุดวิสัยที่จะขัดขวางได้ จำเลยจึงไม่ต้องรับผิดคืน หรือใช้ราคากระบือให้แก่โจทก์ ขอให้ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้นฟังข้อเท็จจริงว่า จำเลยได้เช่ากระบือโจทก์ไปทำนา ได้เก็บเกี่ยวข้าวเสร็จแล้วพร้อมทั้งได้ชำระค่าเช่าให้แก่โจทก์ แต่ไม่ยอมคืนกระบือให้จำเลยจึงเป็นผู้ผิดนัด แม้กระบือจะถูกคนร้ายปล้นเอาไปทำให้การชำระหนี้เป็นการพ้นวิสัยก็ตาม จำเลยมีหน้าที่ต้องรับผิดในระหว่างที่จำเลยผิดนัด พิพากษาให้จำเลยคืนหรือใช้ราคากระบือแก่โจทก์
จำเลยอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์ฟังข้อเท็จจริง เห็นว่าตามประเพณีการเช่ากระบือไปทำนา จำเลยผู้เช่ายังเก็บเกี่ยวและนวดข้าวยังไม่เรียบร้อย จึงยังไม่ต้องคืนกระบือให้แก่โจทก์ผู้ให้เช่า ในระหว่างที่ยังไม่ถึงวันกำหนดส่งกระบือคืน ได้มีคนร้ายปล้นเอากระบือไป การส่งกระบือคืนให้แก่โจทก์จึงกลายเป็นพ้นวิสัยที่จำเลยจะทำได้ เมื่อกระบือสูญหายไปโดยมิใช่ความผิดของจำเลย จำเลยจึงไม่ต้องรับผิดคืนหรือใช้ราคากระบือให้แก่โจทก์ พิพากษากลับให้ยกฟ้องโจทก์
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า จำเลยเช่ากระบือจากโจทก์ไปทำนาทั้งข้าวเบาและข้าวหนัก การเก็บเกี่ยวข้าวจะต้องเก็บเกี่ยวข้าวเบาก่อนแล้วจึงเก็บเกี่ยวข้าวหนักภายหลัง สำหรับค่าเช่าศาลฎีกาฟังข้อเท็จจริงว่า จำเลยได้ชำระค่าเช่าให้โจทก์เป็นข้าวเบาที่เก็บเกี่ยวก่อนการส่งกระบือคืนนั้นจะต้องเก็บเกี่ยวและนำข้าวขึ้นยุ้งเสียก่อน ซึ่งถือว่าเสร็จฤดูทำนาตรงกับวันสิ้นเดือน ๔ ไทย คือ วันที่ ๙ เมษายน ๒๕๑๐ แต่ปรากฏว่าคนร้ายได้ปล้นเอากระบือไปวันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๕๑๐ ซึ่งเป็นวันก่อนกำหนดส่งกระบือคืน จึงเป็นเหตุสุดวิสัยที่จำเลยจะปัดป้องขัดขวางได้ แม้จะได้ใช้ความระมัดระวังตามสมควรแล้ว จึงถือได้ว่าความสูญหายของกระบือพิพาทไม่ใช่ความผิดของจำเลยผู้เช่าหรือบุคคลซึ่งอยู่กับจำเลยตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๖๕๒ จำเลยจึงไม่ต้องรับผิด
พิพากษายืน.
