แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
จำเลยจำนองที่ดินมือเปล่าไว้แก่โจทก์แล้วออกโฉนดนำไปจำนองไว้แก่ผู้อื่น ต่อมาโอนที่รายนี้ให้แก่ผู้รับจำนองรายหลังเป็นการชำระหนี้ โจทก์ทราบจึงฟ้องบังคับจำนองและขอให้เพิกถอนการโอนตามขอ ดังนี้ แม้หนี้จำนองรายหลังหมดไป เมื่อจำเลยโอนที่ให้ก็จริง แต่เมื่อศาลพิพากษาเพิกถอนการโอนชำระหนี้เสียแล้ว การชำระหนี้ก็เป็นอันไร้ผล ผู้รับจำนองรายหลังจึงมีสิทธิร้องขอรับชำระหนี้จำนองของตนได้
ย่อยาว
ข้อเท็จจริงได้ความว่า จำเลยที่ ๑ ได้จำนองที่ดินมือเปล่าไว้กับโจทก์ ต่อมาจำเลยที่ ๑ ได้ออกโฉนดที่ดินแปลงนี้โดยใส่ชื่อจำเลยที่ ๒ ภรรยายและจำเลยที่ ๓ บุตรร่วมด้วยแล้ว จำเลยที่ ๑ และ ๒ ได้จำนองที่เฉพาะส่วนของตนไว้แก่จำเลยที่ ๔ ต่อมาจำเลยที่ ๑ และ ๒ ได้ทำนิติกรรมโอนที่ดินหลุดเป็นสิทธิเฉพาะส่วนให้แก่จำเลย ที่ ๔ เป็นการชำระหนี้ ต่อมาโจทก์ทราบเรื่องจึงฟ้องขอให้ทำลายนิติกรรมการโอนระหว่างจำเลยที่ ๑ ที่ ๒ กับจำเลยที่ ๔ ขอถอนชื่อจำเลยที่ ๓ ออกจากโฉนด กับขอบังคับจำนอง (รายของโจทก์) ศาลพิพากษาตามคำขอของโจทก์ และได้ขายทอดตลาดที่ดินรายนี้ชำระหนี้จำนองแก่โจทก์ ปรากฏยังมีเงินเหลืออยู่อีก มีผู้ขอเฉลี่ยทรัพย์ ๔ ราย และจำเลยที่ ๔ ได้มาร้องขอรับชำระจำนองของตนด้วย โดยถือว่าเป็นเจ้าหนี้ บุริมสิทธิถัดจากโจทก์
จำเลยที่ ๑ กลับคัดค้านคำร้องของจำเลย ที่ ๔ ว่า หนี้จำนองที่จำเลยที่ ๔ อ้างนั้น ถูกศาลพิพากษาเพิกถอนทำลายไปด้วยแล้ว
ศาลชั้นต้นสั่งว่า ตามคำพิพากษาของศาลไม่ได้เพิกถอนหนี้จำนองระหว่างจำเลยที่ ๑ – ๒ กับจำเลยที่ ๔ ต้องถือว่าหนี้จำนองรายนี้มีอยู่ ให้กันเงินไว้ชำระหนี้จำนองก่อน
ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่า เมื่อจำเลยที่ ๑ ที่ ๒ โอนขายที่ดิน ส่วนที่จำนองให้จำเลยที่ ๔ แล้ว หนี้จำนองก็เกลื่อนกลืนหมดไปในตัว พิพากษากลับ ให้ยกคำร้องจำเลยที่ ๔
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ในชั้นเดิมโจทก์มิได้ฟ้องขอให้เพิกถอนการจำนองระหว่างจำเลยที่ ๑, ๒ กับจำเลยที่ ๔ เป็นแต่ขอให้เพิกถอนการโอนซึ่งจำเลยที่ ๑ และ ๒ ได้โอนให้แก่จำเลยที่ ๔ และศาลก็พิพากษาเพียงเท่านั้น เมื่อจำเลยที่ ๑ และ ๒ โอนที่ให้แก่จำเลยที่ ๔ สัญญาจำนองเดิมหมดไปดังศาลอุทธรณ์ ว่าก็จริง แต่เมื่อศาลพิพากษาให้เพิกถอนการโอนชำระหนี้เสียแล้ว การชำระหนี้ก็เป็นอันไร้ผล เมื่อจำเลยที่ ๔ ยังไม่ได้รับชำระหนี้ จึงมีสิทธิร้องขอรับชำระหนี้ต่อไปได้ พิพากษากลับให้บังคับตามคำสั่งศาลชั้นต้น
