แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ยื่นคำร้องขอให้ศาลแสดงว่าตนเป็นเจ้าของกรรมสิทธิในที่ดินที่มีโฉนด ซึ่งมีผู้ยกให้ตนปกครองมาจนได้กรรมสิทธิตาม ป.ม.แพ่งฯมาตรา 1382 และขอให้ศาลสั่งเจ้าพนักงานที่ดินจดทะเบียนให้ผู้ร้องนั้น เมื่อบิดาผู้ร้องคัดค้านโต้แย้งเข้ามาทำให้คดีแปรสภาพเป็นคดีมีข้อพิพาทขึ้นตาม ป.ม.วิ.แพ่งมาตรา 188(4) ก็ตามและการที่ผู้คัดค้านเข้ามามีฐานะเป็นคู่ความ ไม่ใช่เป็นการกระทำของผู้ร้อง ดังนั้นจึงเรียกไม่ได้ว่าผู้ร้องได้ฟ้องบุพพการีของตน คดีจึงไม่ต้องห้ามตาม ป.ม.แพ่งฯมาตรา 1534
ย่อยาว
คดีนี้ นางสง่า แพรขาว ยื่นคำร้องต่อศาลว่า ที่ดินตามโฉนดตราจองเลขที่ ๔๘๔๙,-๔๘๙๑,-๔๘๙๕ มีชื่อนางแคล้วย่าผู้ร้องกับนายลิบิดาผู้ร้องเป็นเจ้าของกรรมสิทธิร่วมกัน แต่นางแคล้วและนายลิต่างได้แยกกันครอบครองเป็นเจ้าของที่ดินเป็นส่วนสัดมานานแล้ว ส่วนที่เป็นของนางแคล้ว ๆ ไป ยกให้ผู้ร้อง ผู้ร้องได้ครอบครองเป็นเจ้าของมา ๒๐ ปีเศษแล้ว แต่ยังไม่ได้จดทะเบียนรับโอนและแบ่งแยก เพราะนางแคล้วตายเสีย จึงขอให้ศาลมีคำสั่งแสดงว่า ที่ดินส่วนที่กล่าวแล้วเป็นกรรมสิทธิของผู้ร้อง สั่งให้เจ้าพนักงานที่ดินจดทะเบียนและแบ่งแยกให้ผู้ร้อง
นายลิบิดาผู้ร้อง คัดค้านว่าที่ดินทั้ง ๓ โฉนดเป็นกรรมสิทธิของนางแคล้วและนายลิร่วมกัน นางแคล้วตายแล้วตกได้แก่นายลิผู้เป็นบุตรนางแคล้วแต่ผู้เดียว ผู้ร้องเป็นเพียงหลานไม่มีสิทธิในที่นี้
ศาลชั้นต้นมีคำสั่งให้ผู้คัดค้านเข้ามาเป็นคู่ความในฐานะเป็นจำเลยตาม ป.ม.วิ.แพ่งมาตรา ๕๗ แล้ววินิจฉัยปัญหาข้อกฎหมายเบื้องต้นตาม ป.ม.วิ.แพ่งมาตรา ๒๔ ตามที่ผู้คัดค้านขอหลายข้อ ในข้อสุดท้ายวินิจฉัยว่าคดีไม่เป็นอุทลุมตาม ป.ม.แพ่งฯมาตรา ๑๕๓๔ ให้ดำเนินการพิจารณาต่อไป
ผู้คัดค้านอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์เห็นว่า เป็นอุทลุม ต้องห้ามตาม ป.ม.แพ่งฯมาตรา ๑๕๓๔ พิพากษาให้ยกคำสั่งศาลชั้นต้นและให้ยกคำร้องของผู้ร้องเสีย
ผู้ร้องฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า เมื่อขณะที่ผู้ร้องเริ่มดำเนินคดีนี้ ยังไม่ปรากฎว่าได้มีผู้ใดโต้แย้งสิทธิของผู้ร้องแต่ประการใด แม้ว่าในโฉนดตราจองจะมีชื่อผู้คัดค้านถือกรรมสิทธิร่วมอยู่ด้วย แต่เมื่อผู้ร้องร้องขอเฉพาะส่วนของนางแคล้ว และยังไม่ปรากฎว่าผู้คัดค้านโต้แย้งกรรมสิทธิของผู้ร้องแต่อย่างใดแล้ว ก็ไม่มีเหตุที่ผู้ร้องจะต้องฟ้องผู้คัดค้าน ฉะนั้นผู้ร้องจึงเริ่มคีดของตนด้วยการทำเป็นคำร้องได้ เมื่อผู้คัดค้านได้โต้แย้งเข้ามา คดีก็แปรสภาพเป็นคดีมีข้อพิพาทขึ้นตาม ป.ม.วิ.แพ่งมาตรา ๑๘๘(๔) ในฐานะของผู้คัดค้าน ข้อห้ามตาม ป.ม.แพ่งฯมาตรา ๑๕๓๔ นั้นเป็นกฎหมายจำพวกจำกัดสิทธิของบุคคล จำต้องตีความโดยเคร่งครัดจึงเป็นว่าคดีนี้ไม่ต้องห้ามตาม ป.ม.แพ่งฯมาตรา ๑๕๓๔
พิพากษาแก้คำพิพากษาศาลอุทธรณ์ให้บังคับคดีตามคำพิพากษาศาลชั้นต้น
