แหล่งที่มา : เนติบัณฑิตยสภา
ย่อสั้น
ป.วิ.พ. มาตรา 156 วรรคสาม บัญญัติให้ศาลฟังคู่ความทุกฝ่ายและทำการไต่สวนตามที่เห็นสมควรก่อนมีคำสั่งคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถา แต่หากศาลเห็นว่าคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องไม่ถูกต้องก็ชอบที่จะยกคำร้องเสียได้โดยไม่จำต้องไต่สวน การที่ศาลชั้นต้นมีคำสั่งคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องว่า คำร้องไม่ถูกต้องตามมาตรา 155 วรรคหนึ่ง ยกคำร้อง จึงมิใช่การดำเนินกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบ หากผู้ร้องเห็นว่า คำสั่งดังกล่าวไม่ถูกต้องหรือไม่ชอบด้วยกฎหมาย ผู้ร้องก็ต้องอุทธรณ์คำสั่งภายใน 7 วัน ตามมาตรา 156 วรรคห้า เมื่อผู้ร้องมิได้ยื่นอุทธรณ์ คำสั่งศาลชั้นต้นจึงเป็นที่สุดแล้ว ศาลชั้นต้นไม่อาจมีคำสั่งเพิกถอนคำสั่งนั้นได้
ย่อยาว
คดีสืบเนื่องมาจากศาลชั้นต้นพิพากษาตามยอมให้จำเลยชำระเงินแก่โจทก์ จำเลยไม่ปฏิบัติตามคำพิพากษา โจทก์นำเจ้าพนักงานบังคับคดียึดทรัพย์จำนองที่ดินโฉนดเลขที่ 44135 ตำบลชมพู อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง และที่ดินโฉนดเลขที่ 3579 ตำบลเวียงตาล อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง พร้อมสิ่งปลูกสร้างของจำเลยเพื่อขายทอดตลาด
ผู้ร้องยื่นคำร้องขอว่า ทรัพย์ที่ยึดเป็นของผู้ร้อง โจทก์ทราบดีว่าจำเลยเพียงแต่มีชื่อเป็นผู้ถือกรรมสิทธิ์แทน ขอให้ปล่อยทรัพย์ที่ยึดและยื่นคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถา
ศาลชั้นต้นมีคำสั่งคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องว่า คำร้องไม่ถูกต้องตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 155 วรรคหนึ่ง ยกคำร้อง ค่าคำร้องเป็นพับ ให้ผู้ร้องชำระค่าขึ้นศาลภายใน 15 วัน มิฉะนั้นจะสั่งไม่รับคำร้องขอ
ผู้ร้องยื่นคำร้องว่า การที่ศาลชั้นต้นมีคำสั่งยกคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องโดยมิได้ไต่สวนก่อนเป็นการดำเนินกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบ ขอให้เพิกถอนคำสั่งที่ผิดระเบียบและนัดไต่สวนคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องต่อไป
ศาลชั้นต้นมีคำสั่งว่า กรณีไม่มีเหตุเปลี่ยนแปลงคำสั่งเดิมยกคำร้อง ค่าคำร้องเป็นพับ
ผู้ร้องยื่นคำร้องอุทธรณ์คำสั่งศาลชั้นต้นที่ยกคำร้องขอให้เพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบ
ศาลอุทธรณ์ภาค 5 พิพากษายกอุทธรณ์คำสั่งของผู้ร้อง ให้คืนเงินค่าคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถา ค่าคำร้องขอให้ศาลชั้นต้นเพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบ และค่าขึ้นศาลชั้นอุทธรณ์รวมจำนวน 240 บาท แก่ผู้ร้อง หากผู้ร้องประสงค์จะยื่นคำร้องขัดทรัพย์ต่อไป ก็ให้นำเงินค่าธรรมเนียมศาลมาชำระต่อศาลชั้นต้นภายใน 15 วัน นับแต่วันฟังคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ภาค 5
ผู้ร้องฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “ข้อเท็จจริงปรากฏตามสำนวนว่า ผู้ร้องยื่นคำร้องขัดทรัพย์พร้อมกับคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถา ศาลชั้นต้นมีคำสั่งยกคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถา ผู้ร้องยื่นคำร้องอ้างว่าศาลชั้นต้นยกคำร้องโดยไม่ไต่สวนก่อนเป็นการพิจารณาผิดระเบียบ ขอให้เพิกถอนคำสั่งที่ยกคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาและทำการไต่สวนคำร้องของผู้ร้องต่อไป ศาลชั้นต้นมีคำสั่งว่าไม่มีเหตุเปลี่ยนแปลงคำสั่งเดิม ยกคำร้อง ค่าคำร้องเป็นพับ ผู้ร้องอุทธรณ์คำสั่ง ศาลอุทธรณ์ภาค 5 พิพากษายกอุทธรณ์คำสั่งของผู้ร้อง คดีมีปัญหาต้องวินิจฉัยตามฎีกาของผู้ร้องว่า มีเหตุที่จะเพิกถอนคำสั่งศาลชั้นต้นที่ยกคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องหรือไม่ และศาลอุทธรณ์ภาค 5 พิพากษายกอุทธรณ์ของผู้ร้องชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ เห็นว่า แม้ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 156 วรรคสาม จะบัญญัติให้ศาลฟังคู่ความทุกฝ่ายและทำการไต่สวนตามที่เห็นสมควรก่อนมีคำสั่งร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาก็ตาม แต่หากศาลเห็นว่าคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องไม่ถูกต้องตามบทบัญญัติของกฎหมายก็ชอบที่จะยกคำร้องเสียได้โดยไม่จำต้องไต่สวน การที่ศาลชั้นต้นมีคำสั่งคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องว่า คำร้องไม่ถูกต้องตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 155 วรรคหนึ่ง ยกคำร้อง เป็นคำสั่งของศาลที่วินิจฉัยข้อกฎหมายมิใช่การดำเนินกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบ หากผู้ร้องเห็นว่า คำสั่งของศาลชั้นต้นดังกล่าวไม่ถูกต้องหรือไม่ชอบด้วยกฎหมายด้วยประการใดๆ ก็ตาม ผู้ร้องก็ต้องอุทธรณ์คำสั่งดังกล่าวภายใน 7 วัน ตามความในมาตรา 156 วรรคห้า เมื่อผู้ร้องมิได้ยื่นอุทธรณ์คำสั่งศาลชั้นต้นที่ยกคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องภายในเวลาที่กฎหมายกำหนด คำสั่งศาลชั้นต้นที่ยกคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องจึงเป็นที่สุดแล้ว ศาลชั้นต้นไม่อาจมีคำสั่งเพิกถอนคำสั่งที่ยกคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาซึ่งถึงที่สุดไปแล้วตามคำร้องของผู้ร้องได้ ที่ศาลชั้นต้นยกคำร้องของผู้ร้องจึงชอบแล้ว ส่วนอุทธรณ์ของผู้ร้องที่ขอให้ศาลอุทธรณ์ภาค 5 กลับคำสั่งศาลชั้นต้นและมีคำสั่งให้ศาลชั้นต้นไต่สวนคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องแล้วมีคำสั่งต่อไปตามรูปคดีนั้น เมื่อตามคำร้องของผู้ร้องไม่มีเหตุที่ศาลอุทธรณ์ภาค 5 จะเพิกถอนคำสั่งศาลชั้นต้นที่ยกคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาของผู้ร้องซึ่งเป็นที่สุดไปแล้วได้ อุทธรณ์ของผู้ร้องจึงไม่เป็นสาระแก่คดีอันควรได้รับการวินิจฉัย ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 225 วรรคหนึ่ง ที่ศาลอุทธรณ์ภาค 5 ไม่รับวินิจฉัยและพิพากษายกอุทธรณ์ของผู้ร้องมานั้น ศาลฎีกาเห็นพ้องด้วยในผล”
พิพากษายืน หากผู้ร้องประสงค์จะดำเนินคดีตามคำร้องขัดทรัพย์ต่อไป ก็ให้นำเงินค่าธรรมเนียมศาลมาชำระต่อศาลชั้นต้นภายใน 7 วัน นับแต่วันฟังคำพิพากษานี้ ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นฎีกาให้เป็นพับ.
