แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
จำเลยเป็นผู้ทรงสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422ประเภทเครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรอง โดยมีข้อถือสิทธิ คือ เครื่องกรองน้ำที่ประกอบด้วยถังทรงกระบอกที่ทำด้วยสแตนเลส คู่ ซึ่งในถังกรองถังที่ 1 จะมีชั้นของสารที่ใช้กรองคือ สารแอนทราไซส์คาร์บอนกรีนแซนด์ และทรายหยาบ ในถังกรองที่ 2 จะมีสารกรองที่เป็นเรซิน ถังกรองทั้งสองจะยึดติดกันด้วยแผ่นสแตนเลส เชื่อมต่อกัน โดยที่ปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองถังที่ 1 จะอยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองถังที่ 2 และที่ปลายท่อส่งน้ำต่าง ๆ จะมีท่อครอบที่เป็นรูพรุน รอบด้านครอบปิดอยู่ แม้การประดิษฐ์ตามสิทธิบัตรของจำเลยจะไม่เหมือนกับการประดิษฐ์ตามสิทธิบัตรของประเทศฝรั่งเศส สหรัฐอเมริกา และออสเตรเลียซึ่งเป็นงานที่ปรากฏอยู่แล้ว แต่ลักษณะเด่น ของการประดิษฐ์ตามข้อถือสิทธิในสิทธิบัตรของจำเลยที่เป็นถังกรองคู่ที่มีท่อน้ำผ่านเข้าสู่ถังกรองซึ่งได้จัดระบบไว้โดยท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองถังที่ 1 จะอยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 2 ไม่ปรากฏว่าการใช้ถังกรองน้ำเพียงถังเดียวกับหลายถังจะเป็นผลทำให้การกรองน้ำดีขึ้นและตามสิทธิบัตรของประเทศฝรั่งเศสเป็นถังกรองน้ำที่ประกอบด้วยถังกรองคู่ผิดกับถังกรองน้ำตามสิทธิบัตรของจำเลยก็เพียงแบบ ขนาด และตำแหน่ง การวางของถังเท่านั้น เมื่อมีการใช้ถังกรองน้ำเกินถังเดียว การที่มีท่อน้ำผ่านเข้าสู่ถังกรองโดยจัดระบบให้ท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 1 อยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 2ก็เป็นหลักธรรมดาที่ทราบกันอยู่ทั่วไปว่า ตามธรรมชาติของเหลวย่อมไหลจากที่สูงลงสู่ที่ต่ำและที่ปลายท่อส่งน้ำทุกปลายจะมีท่อครอบที่มีรูพรุน คลุมอยู่โดยรอบซึ่งเศษขยะจะไม่สามารถเข้าสู่ท่อน้ำได้ทำให้ไม่เกิดปัญหาการอุดตันของท่อ ก็เป็นวิธีการที่ทราบกันโดยทั่วไป ไม่ปรากฏว่าเครื่องกรองน้ำ ตามสิทธิบัตรของจำเลยมีประสิทธิภาพในการกรองน้ำ ดีกว่าหรือสามารถแก้ปัญหาข้อขัดข้องที่เครื่องกรองน้ำ ตามสิทธิบัตรของทั้งสามประเทศดังกล่าวไม่อาจ แก้ไขได้แต่อย่างใดไม่เพียงพอที่จะถือไม่เป็นสิ่งที่ ประจักษ์ได้โดยง่ายต่อบุคคลผู้มีความชำนาญในระดับ สามัญของงานประเภทนั้นอันจะถือว่าเป็นการประดิษฐ์ที่มีขึ้นประดิษฐ์สูงขึ้นได้ ดังนั้น การออกสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 ให้แก่จำเลยจึงไม่ชอบด้วยมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. 2522 เป็นสิทธิบัตรที่ ไม่สมบูรณ์ตามมาตรา 54 วรรคแรก โจทก์ย่อมยกขึ้น กล่าวอ้างได้ตามมาตรา 54 วรรคสอง จำเลยไม่มี สิทธิที่จะขอบังคับให้โจทก์ยุติการผลิตเครื่องกรองน้ำ ของโจทก์ได้ การที่จำเลยมีหนังสือให้โจทก์ยุติการขายเครื่องกรองน้ำ โดยจะดำเนินคดีแพ่งและคดีอาญาแก่โจทก์นั้นเป็นการ บอกกล่าวที่จะใช้สิทธิตามกฎหมายที่จำเลยยังอยู่ ในขณะบอกกล่าวย่อมไม่เป็นการละเมิดต่อโจทก์
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ประกอบการค้าขายเครื่องกรองน้ำจำเลยเป็นผู้ทรงสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 ประเภทเครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรอง เมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2529จำเลยได้มีหนังสือข่มขู่โจทก์ให้ยุติการขายเครื่องกรองน้ำของโจทก์ว่าเป็นการละเมิดสิทธิบัตรของจำเลยโดยจะดำเนินคดีทั้งทางแพ่งและทางอาญาแก่โจทก์ โจทก์หลงเชื่อว่าเป็นความจริง จึงยุติการขายเครื่องกรองน้ำ แต่เมื่อได้ตรวจสอบสิทธิบัตรการประดิษฐ์และข้อถือสิทธิตามสิทธิบัตรเลขที่ดังกล่าวแล้วปรากฏว่าเครื่องกรองน้ำของโจทก์และของจำเลยแตกต่างกันโดยสิ้นเชิงทั้งวิธีการประดิษฐ์และเทคนิคการกรองน้ำ การกระทำของจำเลยเป็นการใช้สิทธิโดยไม่สุจริต เป็นการละเมิดต่อโจทก์ทำให้โจทก์ได้รับความเสียหาย คือ ต้องเสียค่าเช่าสถานที่จากบริษัทอินเตอร์ทรีโอ เอ็กซิบิชั่นส์ (ไทยแลนด์) จำกัดเพื่อขายเครื่องกรองน้ำและออกร้านแสดงสินค้าในงานโฮมและเฟอร์นิเจอร์ 86 ณ บริเวณจัดงานสวนอัมพรตั้งแต่วันที่ 22 ถึง 30 พฤศจิกายน 2529 เป็นเงิน 40,000 บาทนอกจากนี้โจทก์ไม่สามารถขายเครื่องกรองน้ำให้แก่ผู้ที่ได้ซื้อแล้วจำนวน 15 เครื่อง เป็นเงิน 60,500 บาท ได้รวมเป็นค่าเสียหายทั้งสิ้น 100,500 บาท โจทก์ทวงถามให้จำเลยชำระค่าเสียหายแล้ว แต่จำเลยเพิกเฉย ขอให้บังคับจำเลยชำระเงิน 100,500 บาท พร้อมทั้งดอกเบี้ยอัตราร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปีจากต้นเงินดังกล่าวนับแต่วันฟ้องเป็นต้นไปจนกว่าจะชำระเงินเสร็จ
จำเลยให้การและฟ้องแย้งว่า โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องจำเลยเป็นผู้ทรงสิทธิในการประดิษฐ์เครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรองตามสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422ที่กรมทะเบียนการค้า กระทรวงพาณิชย์ออกให้ โจทก์จึงไม่มีสิทธิผลิตและขายเครื่องกรองน้ำดังกล่าว เครื่องกรองน้ำของจำเลยมีกรรมวิธีในการผลิตอยู่ 4 ประการ คือ (1) เครื่องกรองประกอบด้วยถังกระบอกทำด้วนสแตนเลส ถังคู่ (2) มีการกรองน้ำจากถังที่ 1ผ่านชั้นของสารกรองแล้วส่งต่อไปยังถังที่ 2 โดยมีท่อ ส่งน้ำ(3) ปลายท่อส่งน้ำมีฝาครอบที่เป็นรูพรุนรอบด้านเป็นตัวกั้นกรองเพื่อป้องกันสารหลุดลอยออกมาภายนอก และ (4)ถังกรองทั้งสองถังยึดติดกันด้วยแผ่นสแตนเลส ซึ่งโจทก์ได้ผลิตแบบเดียวกัน และใช้การบรรจุสารกรองประเภทคาร์บอนและเรซินเหมือนกัน การที่โจทก์ใช้หินควอทซ์กลั่นกรองด้วยก็มีผลเช่นเดียวกับกรีนแซนด์และทรายหยาบ การวางท่อน้ำผ่านสารกรองให้ไหลขึ้นลงก็มีผลเช่นเดียวกัน การทำความสะอาดเครื่องกรองดังที่โจทก์อ้างโดยต่อท่อและก๊อกน้ำเพิ่มเติมให้ยื่นออกมานอกถังกรอง เพื่ออำพรางให้เป็นว่าเป็นข้อแตกต่างกับของจำเลยเท่านั้น ซึ่งไม่มีผลเกี่ยวกับการกรองน้ำอย่างไร ส่วนประกอบหรืออุปกรณ์ในการประดิษฐ์เหมือนจำเลยทั้งหมด เพียงแต่วางส่วนประกอบให้ต่างจากของจำเลยไปบ้างชั้นเดิมโจทก์ผลิตเครื่องกรองน้ำโดยใช้กรรมวิธีและรูปทรงเหมือนของจำเลยทุกประการแต่เมื่อมีการทักท้วงโจทก์จึงแก้ไขให้เห็นผิดแผกไปดังที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน การกระทำของโจทก์กลับเป็นการละเมิดต่อสิทธิของจำเลย การที่จำเลยมีหนังสือถึงโจทก์ให้ยุติการผลิตหรือขายเครื่องกรองน้ำเป็นการใช้สิทธิเพื่อคุ้มครองผลประโยชน์ของจำเลยที่พึงจะได้ตามกฎหมาย แต่โจทก์ก็ยังคงผลิตเครื่องกรองน้ำขายตลอดมาจนบัดนี้ โจทก์ไม่มีสิทธิเรียกค่าเสียหาย ทั้งค่าเสียหายที่เรียกร้องมิได้หักค่าเช่าสถานที่และต้นทุนการผลิต เครื่องกรองน้ำยังคงอยู่กับโจทก์ การที่โจทก์นำเครื่องกรองน้ำที่จำเลยได้รับสิทธิบัตรออกขายในงานแสดงสินค้าต่าง ๆ เป็นการละเมิดทำให้จำเลยขาดประโยชน์ที่ควรได้ เครื่องกรองน้ำของจำเลยขายในราคาที่ตัดจากพนักงานขายแล้วจะได้รับเงินเครื่องละ3,870 บาท มีกำไรเครื่องละ 800 บาท ปกติจะขายได้ในงานแสดงสินค้าไม่ต่ำกว่างานละ 30 เครื่อง จึงขอคิดค่าเสียหายจากงานที่โจทก์ไปขายแข่งกับจำเลยตั้งแต่วันที่ 5 กันยายน 2529เป็นต้นมาเพียง 6 งาน ซึ่งจำเลยจะขายได้ไม่น้อยกว่า 180 เครื่องแต่กลับขายได้เพียง 12 เครื่อง ขาดกำไรไป 168 เครื่องเป็นเงิน 134,400 บาท ขอให้ยกฟ้อง และบังคับให้โจทก์ยุติการผลิตเครื่องกรองน้ำอันเป็นการเลียนแบบการประดิษฐ์ที่จำเลยได้รับสิทธิบัตร ให้งดการขาย มีไว้เพื่อขายเครื่องกรองน้ำดังกล่าวกับให้ใช้ค่าเสียหายแก่จำเลยเป็นเงิน 134,400 บาท
โจทก์ให้การแก้ฟ้องแย้งว่า เครื่องกรองน้ำทั่วไปต้องมีรูปทรงกระบอกกลมอยู่แล้วจึงมิใช่ข้อสาระสำคัญตามข้อถือสิทธิของจำเลย เพราะสิทธิบัตรของจำเลยเป็นสิทธิประเภทการประดิษฐ์มิใช่ประเภทการออกแบบผลิตภัณฑ์นอกจากนี้เครื่องกรองน้ำของโจทก์ยังมีเครื่องหมายการค้าและชื่อบริษัทติดอยู่ให้เห็นแตกต่างกับของจำเลย จึงไม่เป็นการละเมิด จำเลยไม่ได้รับความเสียหายเพราะจำเลยมิใช่ผู้นำเครื่องกรองน้ำออกขาย แต่เป็นบุคคลอื่น เครื่องกรองน้ำมีขายตามท้องตลาดทั่วไปก่อนจำเลยจะได้รับสิทธิบัตร จำเลยมิได้ผลิตโดยตรงแต่สั่งจากโรงงานผลิตเครื่องกรองน้ำชนิดนี้ออกขายตามแบบที่โรงงานมีอยู่แล้วและผู้ขายรายอื่น ๆ ก็สั่งซื้อจากโรงงานนั้นได้ จึงไม่มีสิทธิให้โจทก์หยุดผลิตหรืองดการขาย ขอให้ยกฟ้องแย้ง
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้ยกฟ้องโจทก์ ให้โจทก์ยุติการผลิตเครื่องกรองน้ำอันเป็นการเลียนแบบการประดิษฐ์ที่จำเลยได้รับสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 และให้งดการจำหน่ายหรือมีไว้เพื่อจำหน่ายซึ่งเครื่องกรองน้ำดังกล่าว คำขอของจำเลยที่ฟ้องแย้งในส่วนค่าเสียหายให้ยก
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่าข้อเท็จจริงฟังได้ว่า จำเลยเป็นผู้ทรงสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 ประเภทเครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรอง โดยมีข้อถือสิทธิคือ เครื่องกรองน้ำที่ประกอบด้วยถังทรงกระบอกที่ทำด้วยสแตนเลสคู่ ซึ่งในถังกรองถังที่ 1จะมีชั้นของสารที่ใช้กรองคือ สารแอนทราไซส์คาร์บอนกรีนแซนด์ และทรายหยาบในถังกรองที่ 2 จะมีสารกรองที่เป็นเรซิน ถังกรองทั้งสองจะยึดติดกันด้วยแผ่นสแตนเลส เชื่อมต่อกันโดยที่ปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองถังที่ 1 จะอยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองถังที่ 2 และที่ปลายท่อส่งน้ำต่าง ๆ จะมีท่อครอบที่เป็นรูพรุนรอบด้านครอบปิดอยู่ ปัญหาที่ต้องวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ประการแรกมีว่า การออกสิทธิบัตรดังกล่าวชอบหรือไม่พระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. 2522 มาตรา 5 บัญญัติให้การประดิษฐ์ที่ขอสิทธิบัตรได้ต้องประกอบด้วยลักษณะดังต่อไปนี้ คือ (1) เป็นการประดิษฐ์ขึ้นใหม่ (2) เป็นการประดิษฐ์ที่มีขั้นการประดิษฐ์สูงขึ้น และ (3) เป็นการประดิษฐ์ที่สามารถประยุกต์ในทางอุตสาหกรรมสำหรับการประดิษฐ์นั้น มาตรา 3 ได้บัญญัติไว้มีความหมายว่าการคิดค้นหรือคิดทำขึ้นอันเป็นผลให้ได้มาซึ่งผลิตภัณฑ์หรือกรรมวิธีใดขึ้นใหม่ หรือการกระทำใด ๆ ที่ทำให้ดีขึ้นซึ่งผลิตภัณฑ์หรือกรรมวิธี ตามรายงานผลการตรวจสอบคำขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐ์เอกสารหมาย ล.24 ผลการตรวจสอบได้ความว่าการประดิษฐ์เครื่องกรองน้ำชนิดใช้สารกรองมีงานที่ปรากฏอยู่แล้วที่เกี่ยวข้องกับการประดิษฐ์ที่ขอรับสิทธิบัตร คือ การประดิษฐ์ตามสิทธิบัตรของประเทศฝรั่งเศสซึ่งออกให้เมื่อวันที่7 กันยายน 2526 เป็นถังกรองน้ำคู่หนึ่งโดยถังที่ 1 เป็นถังทรงกลม ถังที่ 2 เป็นถังทรงกระบอกเรียวยาว โดยถังที่ 2ต่อเขากับถังที่ 1 ในแนวดิ่งแบบหนึ่งและในแนวนอนอีกแบบหนึ่งในแต่ละถังจะมีสารที่ใช้กรองบรรจุอยู่ สิทธิบัตรสหรัฐอเมริกาซึ่งออกให้เมื่อวันที่ 20 ตุลาคม 2485 เป็นถังกรองน้ำถังเดียวที่ประกอบร่วมอยู่กับถังสูบ ถังสูบจะแบ่งออกเป็น 2 ส่วนอยู่ด้านล่าง มีสารที่ใช้เป็นตัวกรองบรรจุอยู่โดยสารกรอง หยาบจะอยู่ต่ำสุด ชั้นถัดขึ้นมาจะเป็นสารกรองที่ละเอียดขึ้นตามลำดับและสิทธิบัตรออสเตรเลีย ซึ่งออกให้เมื่อวันที่ 10 กรกฎาคม 2461เป็นถังสำหรับกรองน้ำฝน โดยมีท่อเปิดรับน้ำฝนและมีตะแกรงกรองเศษขยะปิดกั้นอยู่ตรงทางเข้าของท่อซึ่งนำน้ำฝนไหลลงเพื่อเข้าสู่ถังกรอง น้ำจะไหลผ่านสารที่ใช้กรองและไหลออกทางช่องเปิดออกแม้การประดิษฐ์ตามคำขอรับสิทธิบัตรของจำเลยจะไม่เหมือนกับการประดิษฐ์ตามสิทธิบัตรของทั้งสามประเทศดังกล่าว แต่ลักษณะเด่นของการประดิษฐ์ตามข้อถือสิทธิในสิทธิบัตรของจำเลยที่เป็นถังกรองคู่ที่มีท่อน้ำผ่านเข้าสู่ถังกรองซึ่งได้จัดระบบไว้โดยท่อส่งน้ำเข้าในถังกรองถังที่ 1 จะอยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 2 ก็ไม่ปรากฏว่าการใช้ถังกรองน้ำเพียงถังเดียวกับหลายถังจะเป็นผลทำให้การกรองน้ำดีขึ้น และตามสิทธิบัตรของประเทศฝรั่งเศสก็เป็นถังกรองน้ำที่ประกอบด้วยถังกรองคู่ผิดกับถังกรองน้ำตามสิทธิบัตรของจำเลยก็เพียงแบบ ขนาด และตำแหน่งการวางของถังเท่านั้น เมื่อมีการใช้ถังกรองน้ำเกินถังเดียว การที่มีท่อน้ำผ่านเข้าสู่ถังกรองโดยจัดระบบให้ท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 1อยู่สูงกว่าปลายท่อส่งน้ำเข้าในถังที่ 2 ก็เป็นหลักธรรมดาที่ทราบกันอยู่ทั่วไปว่าตามธรรมชาติของเหลวย่อมไหลจากที่สูงลงสู่ที่ต่ำ และที่ปลายท่อส่งน้ำทุกปลายจะมีท่อครอบที่มีรูพรุนคลุมอยู่โดยรอบ ซึ่งเศษขยะจะไม่สามารถเข้าสู่ท่อนำน้ำได้ทำให้ไม่เกิดปัญหาการอุดตันของท่อ ก็เป็นวิธีการที่ทราบกันโดยทั่วไปไม่ปรากฏว่าเครื่องกรองน้ำตามสิทธิบัตรของจำเลยมีประสิทธิภาพในการกรองน้ำดีกว่าหรือสามารถแก้ปัญหาข้อขัดข้องที่เครื่องกรองน้ำตามสิทธิบัตรของทั้งสามประเทศดังกล่าวไม่อาจแก้ไขได้แต่อย่างใดไม่เพียงพอที่จะถือว่าไม่เป็นสิ่งที่ประจักษ์ได้โดยง่ายต่อบุคคลผู้มีความชำนาญในระดับสามัญของงานประเภทนั้นอันจะถือว่าเป็นการประดิษฐ์ที่มีขั้นประดิษฐ์สูงขึ้นได้ ดังนั้น การออกสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ 422 ให้แก่จำเลยจึงไม่ชอบด้วยมาตรา 5แห่งพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. 2522 เป็นสิทธิบัตรที่ไม่สมบูรณ์ตามมาตรา 54 วรรคแรก โจทก์ย่อมยกขึ้นกล่าวอ้างได้ตามมาตรา 54 วรรคแรก โจทก์ย่อมยกขึ้นกล่าวอ้างได้ตามมาตรา 54 วรรคสอง จำเลยไม่มีสิทธิที่จะขอบังคับให้โจทก์ยุติการผลิตเครื่องกรองน้ำของโจทก์ได้ ไม่จำต้องวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ว่าโจทก์ละเมิดข้อถือสิทธิตามสิทธิบัตรของจำเลยหรือไม่และฎีกาข้ออื่นของโจทก์ต่อไป แต่การที่จำเลยมีหนังสือให้โจทก์ยุติการขายเครื่องกรองน้ำโดยจะดำเนินคดีแพ่งและคดีอาญาแก่โจทก์นั้นเป็นการบอกกล่าวที่จะใช้สิทธิตามกฎหมายที่จำเลยมีอยู่ในขณะบอกกล่าวย่อมไม่เป็นการละเมิดต่อโจทก์ ที่ศาลอุทธรณ์พิพากษายกฟ้องโจทก์นั้นชอบแล้ว แต่ที่พิพากษาห้ามโจทก์ผลิตเครื่องกรองน้ำและให้งดการจำหน่ายหรือมีไว้เพื่อจำหน่ายซึ่งเครื่องกรองน้ำดังกล่าวตามฟ้องแย้งของจำเลยนั้น ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วย
พิพากษาแก้เป็นว่า ให้ยกฟ้องแย้งของจำเลย นอกจากที่แก้คงให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์
