แหล่งที่มา : สำนักงานส่งเสริมงานตุลาการ
ย่อสั้น
พ.ร.บ. ลักษณะ ปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 มาตรา 19 ข้อ 2ที่แก้ไขแล้ว และข้อบังคับกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้านพ.ศ. 2524 ข้อ 6 ซึ่งออกตามความในมาตรา 5 แห่ง พ.ร.บ. ดังกล่าวกำหนดให้นายอำเภอประกาศกำหนดวันเวลาและที่เลือกผู้ใหญ่บ้านให้ราษฎรในหมู่บ้านทราบล่วงหน้าไม่น้อยกว่าเจ็ดวันก่อนวันทำการเลือกแต่มิได้กล่าวถึงการเลื่อน การเลือกและการเปลี่ยนที่เลือกผู้ใหญ่บ้านไว้ นายอำเภอจึงมีอำนาจประกาศเปลี่ยนที่เลือกผู้ใหญ่บ้านและประกาศเลื่อนวันเลือกผู้ใหญ่บ้านได้ตามความจำเป็นและความเหมาะสมดังนี้โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องขอให้ยกเลิกการเลือกผู้ใหญ่บ้าน.
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า จำเลยไม่นำบัญชีรายชื่อผู้มีสิทธิเลือกผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 7 แขวงคลองสิบ เขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร ไปปิดไว้ที่ที่เลือกผู้ใหญ่บ้านไม่น้อยกว่า 7 วัน และไม่ประกาศกำหนดวันเวลาและที่เลือกผู้ใหญ่บ้านให้ราษฎรให้หมู่บ้านทราบล่วงหน้าไม่น้อยกว่า 7 วัน อันเป็นการไม่ชอบด้วยกฎหมายและข้อบังคับกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้าน พ.ศ. 2524 เป็นเหตุให้โจทก์ได้รับความเสียหายไม่ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้าน เป็นการละเมิดต่อโจทก์ ขอให้ศาลพิพากษาให้ยกเลิกการเลือกผู้ใหญ่บ้านดังกล่าวและให้จำเลยกำหนดวันเลือกผู้ใหญ่บ้านให้ถูกต้องตามข้อบังคับของกระทรวงมหาดไทย
จำเลยให้การว่าจำเลยได้ประกาศกำหนดวันเลือกผู้ใหญ่บ้านตามฟ้องล่วงหน้าก่อนวันเลือกตั้งไม่น้อยกว่า 7 วันแล้ว
ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับ ให้ยกเลิกการเลือกผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 7แขวงคลองสิบ เขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ 15 เมษายน 2526คำขออื่นนอกนั้นให้ยก
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “…ข้อเท็จจริงฟังได้ว่า เมื่อวันที่1 เมษายน 2526 จำเลยได้ประกาศเลือกผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 7 แขวงคลองสิบเขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร แทนนายเกษม ทรัพย์สมาน ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 7 แขวงคลองสิบ เขตหนองจอก คนเดิมที่เกษียณอายุ โดยกำหนดทำการเลือกในวันที่ 12 เมษายน 2526 เวลา 10 นาฬิกา ที่บ้านนายสวัสดิ์ ศรีสวัสดิ์ ต่อมามีราษฎรร้องเรียนว่า ถ้าทำการเลือกผู้ใหญ่บ้านที่บ้านนายสวัสดิ์จะเกิดความไม่เป็นธรรมเพราะมีผู้ที่จะสมัครรับเลือกคนหนึ่งมีภูมิลำเนาและอาศัยอยู่ที่บ้านดังกล่าววันที่ 7 เมษายน 2526 จำเลยจึงประกาศเปลี่ยนที่เลือกผู้ใหญ่บ้านไปทำการเลือกที่โรงเรียนสุเหร่าคลองสิบ หมู่ที่ 8 แขวงคลองสิบเขตหนองจอก ถึงกำหนดวันเลือกผู้ใหญ่บ้านคือวันที่ 12 เมษายน 2526มีผู้คัดค้านว่าที่เลือกผู้ใหญ่บ้านคือโรงเรียนสุเหร่าคลองสิบอยู่นอกหมู่ที่ 7 โดยอยู่ในหมู่ที่ 8 แขวงคลองสิบ และปรากฏว่าผู้มีสิทธิเลือกส่วนใหญ่ได้เดินทางกลับไปแล้ว จำเลยจึงประกาศเลื่อนการเลือกผู้ใหญ่บ้านออกไปอีกเป็นวันที่ 15 เมษายน 2526เวลา 10 นาฬิกา โดยทำการเลือกที่โรงเรียนสุเหร่าคลองสิบเช่นเดิมวันที่ 15 เมษายน 2526 มีผู้เสนอชื่อโจทก์กับนายอำนวย ศรีสวัสดิ์บุตรชายนายสวัสดิ์เข้ารับเลือก 2 คน ผลการเลือกนายอำนวยได้ 65 คะแนนโจทก์ได้ 62 คะแนน และไม่ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านครั้งนี้ปัญหาที่จะต้องวินิจฉัยตามฎีกาของจำเลยมีว่า จำเลยได้ประกาศกำหนดวัน เวลา และที่เลือกผู้ใหญ่บ้านไม่น้อยกว่าเจ็ดวันก่อนวันทำการเลือก ตามข้อบังคับของกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้านพ.ศ. 2524 ซึ่งออกตามความในมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 และโจทก์มีอำนาจฟ้องขอให้ยกเลิกการเลือกผู้ใหญ่บ้านครั้งนี้หรือไม่
เห็นว่าการเลือกผู้ใหญ่บ้านนี้ พระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 มาตรา 19 ข้อ 2 ที่แก้ไขแล้วบัญญัติว่า ถ้าผู้ใหญ่บ้านหมู่ใดว่างลงให้คัดเลือกผู้ใหญ่บ้านขึ้นภายในกำหนดสิบห้าวัน นับแต่วันที่ได้ทราบการว่างนั้นสำหรับวันเวลา และที่เลือกผู้ใหญ่บ้าน มีข้อบังคับกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้าน พ.ศ. 2524 ซึ่งออกตามความในมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 ข้อ 6กำหนดว่า ในการเลือกผู้ใหญ่บ้าน ให้นายอำเภอประกาศกำหนดวัน เวลาและที่เลือกผู้ใหญ่บ้านตามแบบ ผ.ญ.1 ท้ายข้อบังคับนี้ ให้ราษฎรในหมู่บ้านที่จะทำการเลือกผู้ใหญ่บ้านทราบล่วงหน้าไม่น้อยกว่าเจ็ดวันก่อนวันทำการเลือกตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายและข้อบังคับของกระทรวงมหาดไทยดังกล่าว ไม่ได้กล่าวถึงการเลื่อนการเลือกผู้ใหญ่บ้านและการเปลี่ยนที่เลือกผู้ใหญ่บ้านไว้เลย ผิดกับการเลือกกำนันซึ่งมีระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกกำนัน พ.ศ. 2524ออกตามความในมาตรา 30 แห่งพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่พระพุทธศักราช 2457 ข้อ 6 กำหนดว่าการเปลี่ยนแปลงหน่วยเลือกกำนันจะต้องกระทำก่อนวันเลือกไม่น้อยกว่าสิบห้าวัน ที่เป็นเช่นนี้คงเป็นเพราะการเลือกผู้ใหญ่บ้านกระทำกันเฉพาะราษฎรในหมู่บ้าน ซึ่งมีจำนวนไม่มากและอยู่ไม่ห่างไกลกัน การประกาศให้ราษฎรในหมู่บ้านทราบทำได้โดยง่าย ตามข้อบังคับกระทรวงมหาดไทย จึงไม่ได้กำหนดว่าการเปลี่ยนแปลงที่เลือกผู้ใหญ่บ้านและการเลื่อนการเลือกผู้ใหญ่บ้านจะต้องกระทำภายในกี่วัน นายอำเภอจึงมีอำนาจเปลี่ยนแปลงได้ตามความจำเป็นและความเหมาะสม แต่ทั้งนี้ก็ควรต้องประกาศล่วงหน้าให้ราษฎรทราบทั่วถึงกันก่อนวันทำการเลือก และทำการเลือกผู้ใหญ่บ้านให้ทันภายในกำหนดสิบห้าวันตามที่พระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่พระพุทธศักราช 2457 มาตรา 19 ข้อ 2 บังคับไว้ ถ้าถือว่าการเปลี่ยนที่เลือกผู้ใหญ่บ้าน และการเลื่อนวัน เวลา เลือกผู้ใหญ่บ้านจะต้องประกาศล่วงหน้าไม่น้อยกว่าเจ็ดวันก่อนวันทำการเลือก การเลือกผู้ใหญ่บ้านอาจกระทำไปไม่ได้ เพราะต้องกระทำภายในเวลาจำกัดการแปลงกฎหมายและระเบียบข้อบังคับที่ออกตามกฎหมายต้องแปลให้เกิดผลโดยดูถึงเจตนาในการออกกฎหมายและระเบียบข้อบังคับนั้น ๆ ด้วยดังนั้นที่ข้อบังคับกระทรวงมหาดไทยกำหนดว่า ให้นายอำเภอประกาศกำหนดวัน เวลา และที่เลือกผู้ใหญ่บ้านให้ราษฎรในหมู่บ้านที่จะทำการเลือกผู้ใหญ่บ้านทราบล่วงหน้าไม่น้อยกว่าเจ็ดวันก่อนวันทำการเลือกจึงหมายถึงการประกาศครั้งแรก คดีนี้จำเลยประกาศกำหนดวัน เวลาและที่เลือกผู้ใหญ่บ้านครั้งแรกเมื่อวันที่ 1 เมษายน 2526 กำหนดทำการเลือกกันที่บ้านนายสวัสดิ์ ศรีสวัสดิ์ ในวันที่ 12 เมษายน 2526เวลา 10 นาฬิกา ซึ่งนับจากวันประกาศครบ 7 วันแล้ว การที่จำเลยประกาศเปลี่ยนที่เลือกผู้ใหญ่บ้านไปทำการเลือกที่โรงเรียนสุเหร่าคลองสิบ และในวันที่ 12 เมษายน 2526 ได้ประกาศเลื่อนวันเลือกผู้ใหญ่บ้านจากเดิมไปเป็นวันที่ 15 เมษายน 2526 ก็เป็นไปตามความจำเป็นและความเหมาะสมและเป็นเวลาล่วงหน้าเพียงพอให้ราษฎรในหมู่บ้านทราบทั่วถึงกันแล้ว กรณีถือได้ว่าจำเลยได้ประกาศกำหนดวันเวลา และที่เลือกผู้ใหญ่บ้านไม่น้อยกว่าเจ็ดวัน ก่อนวันทำการเลือกตามข้อบังคับกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้าน พ.ศ. 2524ซึ่งออกตามความหมายในมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่พระพุทธศักราช 2457 แล้ว โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องขอให้ยกเลิกการเลือกผู้ใหญ่บ้านครั้งนี้ได้ ที่ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่าจำเลยประกาศเปลี่ยนที่เลือกผู้ใหญ่บ้านและเลื่อนวันเลือกผู้ใหญ่บ้าน ทำให้ราษฎรทราบวันเวลา และที่เลือกผู้ใหญ่บ้านน้อยกว่าเจ็ดวัน และอาศัยเหตุดังกล่าวพิพากษาให้ยกเลิกการเลือกผู้ใหญ่บ้านครั้งนี้ ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วย ฎีกาจำเลยฟังขึ้น”
พิพากษากลับ ให้ยกฟ้องโจทก์ตามคำพิพากษาศาลชั้นต้น.
