แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
สิทธิของผู้ที่ได้รับอนุญาตให้เข้าครอบครองที่ดินที่รัฐจัดสรรให้แก่สมาชิกนิคม ตามพระราชบัญญัติจัดที่ดินเพื่อการครองชีพ พ.ศ. 2511 นั้น มิใช่สิทธิครอบครองตามประมวลกฎหมายที่ดิน หรือตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ดังนั้นจะเอาระยะเวลาการฟ้องคดีเพื่อเอาคืนซึ่งการครอบครอง ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1375 วรรคสอง มาใช้ไม่ได้
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า นางทัดมารดาโจทก์ได้เลิกกับบิดาโจทก์แล้วไปได้จำเลยเป็นสามีโดยมิได้จดทะเบียนสมรส มารดาโจทก์กับจำเลยเป็นสมาชิกนิคมของสหกรณ์นิคมสวรรคโลกจำกัด สหกรณ์นิคมดังกล่าวได้จัดสรรที่ดินตามฟ้องให้ทำกิน ต่อมามารดาโจทก์ถึงแก่กรรม โจทก์จึงขอแบ่งที่ดินตามฟ้องครึ่งหนึ่งในฐานะที่โจทก์เป็นทายาทของมารดาโจทก์จำเลยไม่ยอม จึงขอให้บังคับจำเลยแบ่งให้
จำเลยให้การว่าที่ดินตามฟ้องเดิมเป็นของบิดามารดาจำเลยและต่อมาได้ตกเป็นของจำเลยก่อนที่จำเลยจะได้มารดาโจทก์เป็นภรรยา และคดีโจทก์ขาดอายุความมรดกแล้ว
ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้วพิพากษาให้จำเลยแบ่งที่ดินตามฟ้องแก่โจทก์ครึ่งหนึ่ง
จำเลยอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ที่ดินตามฟ้องเดิมเป็นที่รกร้างว่างเปล่าที่สหกรณ์นิคมสวรรคโลก จำกัด จัดให้จำเลยผู้เป็นสมาชิกนิคมเข้าทำกิน จำเลยกับนางทัดได้ร่วมกันบุกเบิกก่อสร้างจนที่ดินเตียนทำประโยชน์ได้ จำเลยกับนางทัดจึงมีสิทธิในที่ดินตามฟ้องเท่านั้น เมื่อนางทัดตาย สิทธิในที่ดินตามฟ้องในส่วนของนางทัดจึงตกได้แก่โจทก์ผู้เป็นบุตร ส่วนที่จำเลยฎีกาว่า ที่ดินตามฟ้องเป็นที่ดินมือเปล่าจำเลยแย่งการครอบครองจากโจทก์เกินหนึ่งปีแล้ว ถ้าหากโจทก์มีกรรมสิทธิ์กึ่งหนึ่งในฐานะทายาทของผู้ตาย คดีของโจทก์ขาดอายุความแล้วนั้น ฎีกาข้อนี้ถือได้ว่าจำเลยฎีกาว่าโจทก์ฟ้องคดีนี้เมื่อพ้นระยะเวลาการฟ้องคดีเพื่อเอาคืนซึ่งการครอบครองตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1375 วรรคสองแล้ว ศาลฎีกาเห็นว่าระยะเวลาดังกล่าวมิใช่อายุความ แม้จำเลยมิได้ยกขึ้นต่อสู้ไว้เพราะจำเลยให้การว่า คดีของโจทก์ขาดอายุความมรดก ศาลฎีกาก็ยกขึ้นวินิจฉัยได้ ปรากฏว่าที่ดินตามฟ้องยังไม่มีหนังสือรับรองการทำประโยชน์ตามประมวลกฎหมายที่ดินสิทธิของผู้ที่ได้รับอนุญาตให้เข้าครอบครองมิใช่สิทธิตามประมวลกฎหมายที่ดินหรือตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ แต่เป็นสิทธิตามพระราชบัญญัติจัดที่ดินเพื่อการครองชีพ พ.ศ. 2511 ที่รัฐให้แก่สมาชิกนิคมของสหกรณ์นิคมสวรรคโลก จำกัด โดยมีเงื่อนไขตามที่ระบุไว้ในพระราชบัญญัติดังกล่าว เช่นสมาชิกนิคมที่ได้รับอนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดินจะใช้ที่ดินเพื่อการอื่นไม่ได้จะต้องใช้เพื่อการเกษตรตามระเบียบที่อธิบดีกำหนดไว้เท่านั้น เมื่อได้ทำประโยชน์แล้วและเป็นสมาชิกนิคมมาเกินห้าปี ทั้งได้ชำระเงินช่วยทุนและหนี้สินเกี่ยวกับกิจการของนิคมเรียบร้อยแล้ว จึงให้ออกหนังสือแสดงการทำประโยชน์ให้แก่สมาชิกนิคมผู้ได้รับหนังสือแสดงการทำประโยชน์แล้ว จึงขอออกโฉนดที่ดินหรือหนังสือรับรองการทำประโยชน์ตามประมวลกฎหมายที่ดินได้ และภายในห้าปีนับแต่วันที่ได้รับโฉนดที่ดินหรือหนังสือรับรองการทำประโยชน์ ผู้ได้มาซึ่งกรรมสิทธิ์ในที่ดินจะโอนที่ดินนั้นไปยังผู้อื่นไม่ได้ นอกจากการตกทอดโดยทางมรดก ภายในระยะเวลาดังกล่าวที่ดินนั้นไม่อยู่ในความรับผิดแห่งการบังคับคดีเป็นต้น ดังนั้นจะเอาระยะเวลาการฟ้องเพื่อเอาคืน ซึ่งการครอบครองตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1375 วรรคสองมาปรับแก่คดีนี้ไม่ได้
พิพากษายืน
