แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ผู้ตายทำสัญญากับโจทก์กว่าจะปลูกห้องแถวแล้วแบ่งห้องให้ โดยโจทก์จะยกที่ดินส่วนที่ปลูกห้องแถวให้เป็นการตอบแทน จำเลยซึ่งอยู่กินกับผู้ตายฉันสามีภริยา โดยมิได้สมรสและได้รู้เห็นมีส่วนได้เสียเป็นเจ้าของรวมในที่ดิน ที่ได้มาตามสัญาด้วยเช่นนี้ จำเลยก็ต้องรับผิดต่อโจทก์ที่จะต้องปฏิบัติตามสัญญานั้น
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่าจำเลยที่ ๑ เป็นภริยาและผู้รับมรดก นายเหม จำเลยที่ ๒ เป็นมารดาจำเลยที่ ๑ นายเหมก่อนตายได้ตกลงกับโจทก์เป็นผู้ออกทุนปลูกสร้างห้องแถวในที่ดินของโจทก์ ๖ ห้อง ถ้าสร้างเป็นห้องชั้นเดียวจะยกให้โจทก์ ๒ ห้อง ถ้าสร้าง ๒ ชั้นจะยกให้โจทก์ ๑ ห้อง เมื่อสร้างเสร็จโจทก์รับห้อง แถวแล้วจะโอนสิทธิในที่ดินนั้นให้แก่นายเหมเป็นการตอบแทนกัน ต่อมานายเหมาสร้างห้องแถวชั้นเดียว ๖ ห้องเสร็จ ได้ให้โจทก์เข้าอยู่ ๒ ห้อง และขอคืนไป ๑ ห้อง โดยรับรองว่าจะต่อเติมห้องที่โจทก์เหลืออีก ๑ ห้องเป็น ๒ ชั้นให้แล้วเสร็จากภายในเร็ววัน หลังจากนั้นนายเหมถึงแก่กรรม มีจำเลยที่ ๑ รับมรดกโจทก์เรียกร้องให้ปฏิบัติตามข้อตกลงที่นายเหมรับรองต่อโจทก์จำเลยที่ ๑ รับรองว่าจะต่อเติมแต่ขอผัดต่อมาจำเลยที่ ๒ โต้แย้งว่าห้องแถว ๕ ห้อง กับที่ดินที่ปลูกสร้างเป็นของตน จึงขอให้บังคับจำเลยต่อเติมห้อง
จำเลยทั้งสองปฏิเสธ
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยรื้อถอนห้องแถว และห้ามมิให้จำเลยและบริวารเกี่ยวข้อง
จำเลยทั้งสองอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์ พิพากษาแก้ ให้จำเลยที่ ๑ ต่อห้องแถวที่โจทก์อยู่เป็นสองชั้นมิฉะนั้นก็ให้มอบห้องชั้นเดียว แก่โจทก์สองห้อง หรือใช้ราคาที่ดินที่ปลูกห้องแถวแก่โจทก์ ๑๐,๐๐๐ บาท พร้อมด้วยดอกเบี้ย
จำเลยทั้งสองฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า การที่นายเหมตกลงจะปลูกสร้างห้องแถว ในที่ดินของโจทก์โดยสัญญากันว่า เมื่อปลูกแล้วจะแบ่งห้องแถวให้โจทก์บ้างและโจทก์จะยกที่ดินส่วนที่เป็นห้องแถวให้แก่นายเหมเป็นการตอบแทนกัน เมื่อนายเหมมอบห้องแถวชั้นเดียว ๒ ห้อง ให้โจทก์และเอาคืนไป ๑ ห้อง โจทก์คงมีสิทธิจะเรียกร้องให้นายเหมต่อเติมห้องของโจทก์ให้เป็น ๒ ชั้นเท่านั้น ปัญหามีว่า จะบังคับให้จำเลยต่อเติมห้องของโจทก์ให้เป็น ๒ ชั้นตามที่นายเหมรับรองไว้ได้หรือไม่ เห็นว่า สำหรับจำเลยที่ ๒ ไม่ใช่ทายาทของนายเหม จึงไม่มีหน้าที่ต้องรับปฏิบัติตามข้อสัญญาที่นายเหมรับรองไว้ต่อโจทก์ ส่วนจำเลยที่ ๑ ก็ต้องถือว่ามิใช่ภริยาที่ชอบด้วยกฎหมาย และไม่เป็นทายาทอันมีสิทธิรับมรดกของนายเหมเช่นเดียวกัน แต่เพราะจำเลยที่ ๑ กับนายเหมอยู่กินด้วยกันอย่างสามีภริยา และตามที่นายเหมตกลงกับโจทก์ในเรื่องนี้น่าฟังว่าจำเลยที่ ๑ ได้รู้เห็นมีส่วนร่วมได้เสียด้วยตลอดมา การที่นายเหมได้ที่ดินของโจทก์มาเป็นทรัพย์ของนายเหมเช่นนี้ พอถือได้ว่าจำเลยที่ ๑ ก็มีส่วนได้ร่วมกับนายเหมด้วย จำเลยที่ ๑ ย่อมได้ชื่อว่าเป็นเจ้าของร่วมกับนายเหม และข้อสัญญาระหว่างโจทก์กับนายเหมเป็นประการใด จำเลยที่ ๑ ก็รู้เห็นให้ได้ทรัพย์นั้นมาด้วยกล่าวคือ ต้องถือว่าจำเลยที่ ๑ เป็นลูกหนี้ร่วมกับเหมในอันที่จะรับผิดต่อโจทก์ดังนี้จึงชอบที่จะบังคับให้จำเลยที่ ๑ ต่อเติมห้องของโจทก์ให้เป็นสองชั้นตามที่นายเหมและจำเลยต้องร่วมรับผิดต่อโจทก์อยู่นั้นได้
