แหล่งที่มา : เนติบัณฑิตยสภา
ย่อสั้น
ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 165(15) ที่บัญญัติถึงบุคคลที่ทางราชการได้ตั้งแต่งหรืออนุญาตให้จัดกิจการเฉพาะบางอย่างเรียกเอาค่าธรรมเนียมเพียงที่มิใช่เป็นเงินอันอยู่ในประเภทจะต้องส่งเข้าท้องพระคลัง มีอายุความสองปี นั้น หมายถึง จะต้องเป็นบุคคลที่ได้รับอนุญาตจากทางราชการให้จัดกิจการนั้น ๆ และเป็นกิจการที่จะต้องมีการออกใบอนุญาตจึงจะสามารถกระทำได้ กฎกระทรวงฉบับที่ 17 (พ.ศ. 2507) ข้อ 4(1) ซึ่งออกตามความในพระราชบัญญัติการพนัน พ.ศ.2478 กำหนดให้ โจทก์ซึ่งดำรงตำแหน่งสารวัตรเป็นเจ้าพนักงานมีอำนาจหน้าที่ออกใบอนุญาตเล่นการพนันไพ่ผ่องจีน และรับค่าธรรมเนียมที่จะส่งเข้าเป็นรายได้ให้รัฐและเทศบาล แสดงว่าโจทก์ในฐานะเจ้าพนักงานได้รับแต่งตั้งหรือได้รับอนุญาตจากทางราชการให้มีอำนาจและหน้าที่ออกใบอนุญาตเล่นการพนันไพ่ผ่องจีนและรับค่าธรรมเนียมได้โดยไม่จำต้องให้ทางราชการแต่งตั้งโจทก์ให้มีหน้าที่จัดเก็บค่าธรรมเนียมอีกชั้นหนึ่งการเรียกเอาค่าธรรมเนียมเพิ่มเพื่อเทศบาลในการออกใบอนุญาตเล่นการพนันจึงมีอายุความสองปี
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์เป็นเจ้าพนักงานตามกฎหมายการพนันมีอำนาจและหน้าที่เป็นผู้ออกใบอนุญาต และเรียกเก็บค่าธรรมเนียมใบอนุญาตเล่นการพนันตามบัญชี ข. ท้ายพระราชบัญญัติการพนัน พ.ศ. 2497 เมื่อระหว่างวันที่ 16 ตุลาคม 2524 ถึงวันที่ 8 มกราคม 2525จำเลยยื่นคำขอต่อโจทก์เพื่อจัดให้มีการเล่นการพนันไพ่ผ่องจีนวันละ 1 วง เป็นเวลา 37 วัน รวม 37 วง โจทก์ออกใบอนุญาตให้และเรียกเก็บเงินค่าธรรมเนียมในอัตราวงหนึ่งวันละ 200 บาท รวม37 วัน วันละ 1 วง คิดเป็นเงิน 7,400 บาท และค่าธรรมเนียมเพิ่มเพื่อเทศบาลวงหนึ่งวันละ 20 บาท รวม 37 วัน วันละ 1 วงคิดเป็นเงิน 740 บาท รวมเป็นเงินค่าธรรมเนียมทั้งสิ้น 8,140 บาทซึ่งความจริงขณะนั้นมีการแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติการพนันไพ่ผ่องจีน เป็นวงหนึ่งวันละ 1,000 บาท จำเลยจะต้องเสียค่าธรรมเนียมเพิ่มเพื่อเทศบาลอีกร้อยละ 10 ของจำนวนเงินดังกล่าวเป็นเงินวงหนึ่ง วันละ 100 บาท จำเลยจะต้องชำระค่าธรรมเนียมเป็นเงิน 37,000 บาท และค่าธรรมเนียมเพิ่มเพื่อเทศบาลเป็นเงิน 3,700 บาท รวมเป็นเงินทั้งสิ้น 40,700 บาท แต่จำเลยชำระไว้แล้ว 8,140 บาท จึงชำระขาดไป 32,560 บาท โจทก์แจ้งให้จำเลยชำระค่าธรรมเนียมให้ครบถ้วน แต่จำเลยเพิกเฉย จึงขอให้จำเลยใช้เงินรวม 2 ราย เป็นเงิน 32,650 บาท กับดอกเบี้ยอัตราร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปีนับแต่วันฟ้องจนกว่าจะชำระเสร็จแก่โจทก์
จำเลยให้การว่า ฟ้องโจทก์ขาดอายุความ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 419, 165(15), 166 ขอให้ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยชำระเงินจำนวน 29,600 บาท พร้อมดอกเบี้ยในอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี ของต้นเงินดังกล่าวนับแต่วันฟ้องเป็นต้นไปจนกว่าจะชำระเสร็จแก่โจทก์ คำขออื่นให้ยกโจทก์อุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “คงมีเฉพาะปัญหาข้อกฎหมายตามที่โจทก์ฎีกาว่า เงินค่าธรรมเนียมใบอนุญาตเพิ่มเพื่อเทศบาลซึ่งคิดเป็นเงิน 2,960 บาท ขาดอายุความหรือไม่ ข้อเท็จจริงฟังเป็นยุติว่าจำเลยในฐานะผู้ขอใบอนุญาตเล่นการพนันไพ่ผ่องจีนจะต้องเสียค่าธรรมเนียม 37,000 บาท และค่าธรรมเนียมเพิ่มเพื่อเทศบาลอีก 3,700 บาท ซึ่งจำเลยชำระรายการแรก 7,400 บาท และรายการหลัง740 บาท คงขาดรายการแรก 29,600 บาท และรายการหลัง 2,960 บาท สำหรับค่าธรรมเนียมรายการแรกที่จำเลยค้างชำระอยู่ 29,600 บาท นั้น ศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยชำระไม่มีฝ่ายใดอุทธรณ์ข้อเท็จจริงจึงเป็นอันยุติ คงมีปัญหาขึ้นมาสู่การพิจารณาของศาลฎีกาเฉพาะค่าธรรมเนียมเพิ่มเพื่อเทศบาลว่าขาดอายุความหรือไม่เท่านั้น โจทก์ฎีกาว่าการจัดเก็บค่าธรรมเนียมดังกล่าวเป็นเรื่องที่กฎหมายการพนันกำหนดไว้ มิใช่เป็นกรณีที่ทางราชการแต่งตั้งให้โจทก์เป็นผู้จัดเก็บ กรณีจึงมิได้มีอายุความ 2 ปี ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 165(15) หากแต่เป็นกรณีที่ไม่มีกฎหมายบัญญัติไว้ต้องใช้อายุความ 10 ปี คดีโจทก์ยังไม่ขาดอายุความ ตามกฎหมายดังกล่าวมีความว่า “…บรรดาบุคคลที่ทางราชการได้ตั้งแต่งหรืออนุญาตให้จัดกิจการเฉพาะบางอย่างเรียกเอาค่าธรรมเนียม…เพียงที่มิใช่เป็นเงินอันอยู่ในประเภทจะต้องส่งเข้าท้องพระคลัง” มีอายุความสองปี เห็นว่า สาระสำคัญของบุคคลตามที่กฎหมายกำหนดให้เรียกเก็บเอาค่าธรรมเนียมได้นั้นจะต้องเป็นบุคคลที่ได้รับอนุญาตจากทางราชการให้จัดกิจการนั้น ๆและเป็นกิจการที่จะต้องมีการออกใบอนุญาตจึงจะสามารถกระทำได้ สำหรับกรณีนี้มีกฎกระทรวง ฉบับที่ 17 (พ.ศ. 2507) ออกตามความในพระราชบัญญัติการพนัน พ.ศ.2478 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมแล้วข้อ 4(1) กำหนดให้โจทก์ซึ่งดำรงตำแหน่งสารวัตรเป็นเจ้าพนักงานมีอำนาจหน้าที่ออกใบอนุญาตเล่นการพนันไพ่ผ่องจีน และรับค่าธรรมเนียมที่จะส่งเข้าเป็นรายได้ให้รัฐและเทศบาล ตามบทกฎหมายดังกล่าวแสดงว่า โจทก์ในฐานะเจ้าพนักงานได้รับแต่งตั้งหรือได้รับอนุญาตจากทางราชการให้มีอำนาจและหน้าที่ออกใบอนุญาตเล่นการพนันไพ่ผ่องจีนและรับค่าธรรมเนียมได้ เมื่อเป็นเช่นนี้หาจำเป็นจะต้องให้ทางราชการแต่งตั้งให้มีหน้าที่จัดเก็บค่าธรรมเนียมอีกชั้นหนึ่งไม่ เพราะเมื่อมีกฎหมายกำหนดไว้โดยตรงอยู่แล้วก็เท่ากับว่าทางราชการได้แต่งตั้ง หรืออนุญาตอยู่ในตัวที่ศาลล่างทั้งสองวินิจฉัยว่าค่าธรรมเนียมเพื่อเทศบาลเป็นเงิน 2,960 บาท ที่จำเลยค้างชำระอยู่ขาดอายุความตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 165(15) ชอบแล้ว ฎีกาโจทก์ฟังไม่ขึ้น”
พิพากษายืน
