แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
กฎมหาเถรสมาคมตราขึ้นโดยมหาเถรสมาคมอันประกอบด้วยสมเด็จพระสังฆราชเป็นประธานโดยตำแหน่ง โดยอาศัยอำนาจตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ.2505 เพื่อประโยชน์ในการจัดระเบียบการปกครองคณะสงฆ์ ตลอดจนวางหลักเกณฑ์และวิธีการแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าอาวาส แต่กฎมหาเถรสมาคมไม่ใช่กฎหมาย
เรื่องการแต่งตั้งเจ้าอาวาสหรือการพ้นจากหน้าที่เจ้าอาวาสไม่มีบัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ จึงอาจวางเป็นระเบียบขึ้นไว้โดยกฎมหาเถรสมาคม เมื่อคดีมีประเด็นโต้เถียงกัน ย่อมเป็นปัญหาข้อเท็จจริงที่คู่ความจะต้องนำสืบว่ากฎมหาเถรสมาคมเกี่ยวกับเรื่องดังกล่าวมีอยู่อย่างไร
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า วัดโจทก์เป็นนิติบุคคล มีพระภิกษุสุนทร จันทเถโรเป็นเจ้าอาวาส นายประจวบ คงสมบูรณ์ เป็นไวยาวัจกร จำเลยกระทำละเมิดต่อโจทก์ ขอให้บังคับจำเลยใช้ค่าเสียหายและส่งมอบไม้กระดานคืน
จำเลยต่อสู้ว่า พระภิกษุสวัสดิ์เป็นเจ้าอาวาสวัดโจทก์พระภิกษุสุนทรไม่มีอำนาจฟ้องร้องหรือมอบอำนาจให้ผู้อื่นฟ้องร้องจำเลยมิได้ละเมิด
ก่อนสืบพยาน จำเลยแถลงขออ้างส่งตราตั้งเจ้าอาวาสซึ่งพระสวัสดิ์ สิรินทโร ได้รับแต่งตั้งจากเจ้าคณะจังหวัดสระบุรี หมาย ล.1 และว่าปัจจุบันพระสวัสดิ์ยังเป็นพระภิกษุ กำลังศึกษาอยู่ที่วัดแก้วฟ้า ตำบลบางกรวย จังหวัดนนทบุรี การที่จำเลยเข้าไปขายของในวัดได้รับความยินยอมจากพระสวัสดิ์ซึ่งพระสวัสดิ์ยินดีมาเป็นพยาน ฝ่ายโจทก์แถลงว่าพระสุนทร จันทเถโร ได้รับแต่งตั้งจากเจ้าคณะตำบลหนองปลิงให้เป็นผู้รักษาการแทนพระสวัสดิ์ ตามหนังสือแต่งตั้งที่ 1/2514 หมาย จ.1 พระสุนทรรายงานเจ้าคณะอำเภอขอแต่งตั้งนายประจวบ คงสมบูรณ์ เป็นไวยาวัจกร ตามเอกสารหมาย จ.2 และ จ.3 ขณะนี้ทางกรรมการวัดได้เสนอแต่งตั้งพระสุนทรต่อเจ้าคณะอำเภอเป็นเจ้าอาวาสวัดโจทก์แทนพระสวัสดิ์อยู่ใบตราตั้งพระสุนทรเป็นเจ้าอาวาสยังไม่มีเมื่อปี 2512 พระสวัสดิ์เป็นเจ้าอาวาสวัดโจทก์จริง แต่ได้ลาไปศึกษาที่อื่น จึงถือว่าพ้นจากหน้าที่ การฟ้องคดีนี้ไม่ได้รับมอบอำนาจจากพระสวัสดิ์ และพระสุนทรก็ไม่ได้รับมอบหมายจากพระสวัสดิ์ให้จัดการเกี่ยวกับวัดแทนพระสวัสดิ์ ศาลชั้นต้นเห็นว่าคดีพอวินิจฉัยได้จึงให้งดสืบพยานโจทก์จำเลย
ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า พระสวัสดิ์ได้รับแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาสวัดโจทก์อยู่ก่อนแล้วไม่ได้ลาออกหรือย้ายไปอยู่วัดอื่น หากแต่ลาไปศึกษาที่วัดในจังหวัดนนทบุรี จะถือว่าวัดโจทก์ไม่มีเจ้าอาวาสไม่ได้พระสุนทรไม่ใช่ผู้รักษาการแทนเจ้าอาวาส ไม่มีอำนาจฟ้อง พิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายกคำพิพากษาศาลชั้นต้น ให้พิจารณาพิพากษาใหม่
จำเลยฎีกา
ข้อเท็จจริงรับฟังได้ตามคำแถลงของคู่ความว่า พระสวัสดิ์ สิรินทโร ได้รับแต่งตั้งให้เป็นเจ้าอาวาสวัดโจทก์อยู่ก่อนแล้วโดยถูกต้อง แต่ได้ออกจากวัดไปศึกษาอยู่ที่อื่น ส่วนปัญหาที่ว่าพระสวัสดิ์พ้นหน้าที่แล้วหรือไม่ และพระสุนทรได้รับแต่งตั้งให้เป็นเจ้าอาวาสหรือผู้รักษาการแทนโดยชอบหรือไม่ คู่ความยังโต้เถียงกันอยู่ ศาลชั้นต้นและศาลอุทธรณ์วินิจฉัยปัญหานี้โดยถือกฎมหาเถรสมาคมเป็นหลัก กฎมหาเถรสมาคมตราขึ้นโดยมหาเถรสมาคมอันประกอบด้วยสมเด็จพระสังฆราชเป็นประธานโดยตำแหน่ง โดยอาศัยอำนาจตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 มาตรา 12, 18 เพื่อประโยชน์ในการจัดระเบียบการปกครองคณะสงฆ์ ตามมาตรา 20 และวางหลักเกณฑ์และวิธีการแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าอาวาสตามมาตรา 39 วรรค 2 ด้วยปัญหาเรื่องการแต่งตั้งเจ้าอาวาสหรือการพ้นจากหน้าที่เจ้าอาวาสซึ่งเป็นประเด็นโต้เถียงกันในคดีนี้ ไม่มีบัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ จึงอาจวางเป็นระเบียบขึ้นไว้โดยกฎมหาเถรสมาคมตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 20 นั้น ศาลฎีกาเห็นว่า แม้กฎมหาเถรสมาคมจะตราขึ้นใช้บังคับโดยอาศัยอำนาจตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ดังกล่าวแล้วก็ตามแต่กฎมหาเถรสมาคมไม่ใช่กฎหมาย จึงเป็นปัญหาข้อเท็จจริงที่คู่ความจะต้องนำสืบว่ากฎมหาเถรสมาคมเกี่ยวกับเรื่องนี้มีอยู่อย่างไรประกอบกับข้อเท็จจริงที่จะแสดงว่าพระสวัสดิ์พ้นจากหน้าที่ และพระสุนทรได้รับแต่งตั้งให้เป็นเจ้าอาวาสนั้นด้วย ศาลชั้นต้นงดสืบพยานโดยไม่ฟังข้อเท็จจริงในประเด็นที่กล่าวแล้วเสียก่อน จึงไม่ชอบด้วยทางพิจารณา ศาลอุทธรณ์พิพากษายกคำพิพากษาศาลชั้นต้นให้ศาลชั้นต้นพิจารณาพิพากษาใหม่ชอบแล้ว
พิพากษายืน
