แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
จำเลยที่ 1 ทำสัญญาซื้อหม้อเคี่ยวน้ำตาลจากโจทก์ ในสัญญาระบุว่าการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลนั้น โจทก์จะต้องทำคอนเดนเซอร์ด้วย และถ้าหากไม่ทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์แล้ว หม้อเคี่ยวน้ำตาลและคอนเดนเซอร์ก็ไม่สามารถจะใช้การได้ จึงเห็นได้ว่าฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ เป็นอุปกรณ์ในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล ต้องถือว่าการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นส่วนหนึ่งของการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล โจทก์จะเรียกร้องค่าใช้จ่ายในการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์จากจำเลยที่ 1 ไม่ได้
สัญญาซื้อขาย ข้อ 7 ว่า ถ้าผู้ขายไม่ส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้ผู้ซื้อถูกต้องครบถ้วนภายในกำหนดเวลาตามสัญญา ผู้ขายยอมให้ผู้ซื้อปรับเงินร้อยละห้าของราคาที่ยังมิได้ส่งมอบฯ และข้อ 8 ว่า นอกจากที่กล่าวแล้วในข้อ 6 และข้อ 7 ถ้าผุ้ขายไม่ปฏิบัติให้เป็นไปตามสัญญาด้วยเหตุใดๆ จนเป็นเหตุให้เกิดความเสียหายแก่ผู้ซื้อแล้ว ผู้ขายรับผิดชดใช้ค่าเสียหายต่างๆ ให้แก่ผู้ซื้อโดยสิ้นเชิงด้วย เช่นนี้เมื่อตามสัญญาโจทก์จะต้องใช้จุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บ แต่โจทก์นำจุ๊ปชนิดมีตะเข็บซึ่งมีราคาและคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บมาใช้ย่อมเกิดความเสียหายแก่จำเลยที่ 1 ซึ่งโจทก์ต้องชดใช้ค่าเสียหายต่างๆ ให้แก่จำเลยที่ 1 โดยสิ้นเชิงตามสัญญาข้อ 8 ที่จำเลยลดราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลลง 310,409 เป็นเพียงการให้จำเลยคืนราคาจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บที่จะต้องใช้ตามสัญญา ส่วนที่เกินจากราคาจุ๊ปชนิดมีตะเข็บที่โจทก์นำมาใช้เท่านั้น ส่วนการคิดค่าปรับฐานผิดสัญญาร้อยละ 5 ของเงิน 310,409 บาทต่อเดือนจากวันสิ้นสุดสัญญาการส่งมอบถึงวันที่ทดลองทำการเทสทเพรสเซอร์ได้ตามกำหนด เป็นการกำหนดให้โจทก์ใช้ค่าเสียหายจากการใช้จุ๊ปที่มีคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปที่ระบุไว้ในสัญญา และจำเลยที่ 1 มีสิทธที่จะทำได้ตามที่ระบุไว้ในสัญญาข้อ 8 โดยไม่จำต้องให้โจทก์ยินยอม ทั้งไม่เป็นการปรับข้อซ้อนค่าปรับฐานส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลล่าช้า
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า จำเลยที่ ๑ เป็นส่วนราชการสังกัดจำเลยที่ ๒ จำเลย ที่ ๑ ตกลงซื้อหม้อเคี่ยวน้ำตาล ๒ หม้อจากโจทก์ ราคา ๒,๖๗๐,๐๐๐ บาท อันเป็นราคารวมค่าใช้จ่ายและค่าติดตั้ง โดยโจทก์จะส่งมอบและติดตั้งเสร็จภายใน ๒๔๐ วัน ตามสัญญาท้ายฟ้อง โจทก์ส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้จำเลยเสร็จแล้ว จำเลยไม่ยอมชำระราคาและจำเลยสั่งให้โจทก์ทำงานเพิ่มอีก โดยสั่งให้โจทก์ทำฐานท่อบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ให้ด้วยเป็นเงิน ๕,๕๐๖ บาท รวมเป็นเงินที่จำเลยที่ ๑ จะต้องชำระให้โจทก์ ๔๙๕,๘๓๔.๕๗ บาท พร้อมทั้งดอกเบี้ย
จำเลยทั้งสองให้การว่า โจทก์ส่งจุ๊ปชนิดมีตะเข็บซึ่งราคาและคุณภาพต่ำกว่าในสัญญา ต้องยอมลดราคาลง ๓๑๐,๔๐๙ บาท และโจทก์ไม่สามารถประกอบอุปกรณ์เพื่อส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้จำเลยที่ ๑ ตามกำหนด เป็นความผิดของโจทก์จึงต้องเสียค่าปรับร้อยบะ ๕ ตามสัญญาข้อ ๗ อีก ๔๖๕,๐๕๒.๙๐ บาท และค่าปรับฐานส่งจุ๊ปผิดจากที่กำหนดในสัญญาอีก ๕๓,๘๐๔.๒๓ บาท การทำฐานบ่อคอนเดนเซอร์เป็นส่วนหนึ่งแห่งสัญญา โจทก์จะเรียกค่าใช้จ่ายไม่ได้ จำเลยที่ ๒ ไม่มีนิติสัมพันธ์กับโจทก์ ขอให้ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยที่ ๑ ใช้เงิน ๔๘๐,๑๐๓.๙๘ บาท พร้อมด้วยดอกเบี้ย ยกฟ้องจำเลยที่ ๒
จำเลยที่ ๑ อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยที่ ๑ ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงเป็นอันยุติฟังได้ในเบื้องต้นว่า เมื่อวันที่ ๒๔ ตุลาคม ๒๕๑๗ โจทก์และจำเลยที่ ๑ ทำสัญญาซื้อขายกันโดยจำเลยที่ ๑ ตกลงซื้อหม้อเคี่ยวน้ำตาลจากโจทก์ ๒ หม้อ ในราคารวมค่าใช้จ่ายต่างๆ ตลอดจนติดตั้งที่โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรี เป็นเงิน ๒,๖๗๐,๐๐๐ บาท และโจทก์สัญญาว่าจะส่งมอบและติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล ๒ หม้อ ให้จำเลยที่ ๑ ที่โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรี ให้เสร็จสิ้นเรียบร้อยภายในกำหนด ๒๔๐ วัน นับตั้งแต่วันลงนามในสัญญาเป็นต้นไป ถ้าโจทก์ไม่ส่งมอบให้จำเลยที่ ๑ ภายในกำหนดเวลาดังกล่าว โจทก์ยอมให้จำเลยที่ ๑ ปรับเป็นเงินร้อยละ ๕ ของราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลที่ยังมิได้ส่งมอบเป็นรายเดือน (เดือนหนึ่งนับ ๓๐ วัน) ถ้าไม่ถึงเดือนให้เฉลี่ยเป็นรายวัน จนกว่าโจทก์จะส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้จำเลยที่ ๑ ถูกต้องครบถ้วนตามสัญญา ปรากฏรายละเอียดตามเอกสารหมาย จ.๑ ถึง จ. ๓ เมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๘ โจทก์มีหนังสือแจ้งไปยังผู้จัดการโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีว่าโจทก์ทำหม้อเคี่ยวน้ำตาลพร้อมด้วยอุปกรณ์ต่าง ๆ เสร็จเรียบร้อย พร้อมที่จะติดตั้งได้แล้ว จึงขอส่งมอบให้ตรวจสอบตามสัญญาก่อน แล้วจะติดตั้งเมื่อทางโรงงานแจ้งให้ทราบปรากฏตามเอกสารหมาย จ.๔ ในวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๘ โจทก์มิได้ส่งหม้อเคี่ยวน้ำตาลและอุปกรณ์ต่างๆ ไปยังโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีทั้งหมด โดยค่อยทยอยส่งไปและส่งไปหมดเมื่อวันที่ ๒ พฤษภาคม ๒๕๑๘ การติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลตามสัญญาเอกสารหมาย จ.๑ จะทำได้ต่อเมื่อโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีหยุดทำการหีบอ้อย ระหว่างวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๘ ถึงวันที่ ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๑๘ โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรียังไม่หยุดทำการหีบอ้อย โรงงานฯแจ้งให้โจทก์ทราบว่าโรงงานฯ หยุดทำการหีบอ้อยและให้โจทก์ไปติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลได้ตั้งแต่วันที่ ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๑๘ ปรากฏตามเอกสารหมาย จ.๖ โจทก์จึงเข้าทำการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลตั้งแต่วันที่ ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๑๘ โจทก์ทำเทสต์เพรสเซอร์จุ๊ปที่หม้อเคียวน้ำตาลเสร็จเมื่อวันที่ ๒๗ ตุลาคม ๒๕๑๘ และติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลเสร็จและส่งมอบให้จำเลยที่ ๑ เมื่อวันที่ ๑๐ พฤศจิกายน ๒๕๑๘ ในระหว่างติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล โจทก์ทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ตามคำสั่งของจำเลยที่ ๑ ด้วยโดยเสียค่าใช้จ่ายไป ๕,๕๐๖ บาท และใช้เวลา ทำ ๑๐ วัน ตามสัญญาเอกสารหมาย จ.๑ จุ๊ปที่ใช้กับหม้อเคี่ยวน้ำตาลจะต้องเป็นจุ๊บชนิดไม่มีตะเข็บ แต่โจทก์ใช้จุ๊ปชนิดมีตะเข็บซึ่งมีราคาและคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บ โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีทักท้วง ในที่สุดโจทก์ยอมลดราคาค่าหม้อเคี่ยวน้ำตาลลง ๓๑๐,๔๐๙ บาท หลังจากรับมอบหม้อเกี่ยวกับน้ำตาลแล้ว จำเลยที่ ๑ ไม่ชำระค่าทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ให้โจทก์ และชำระค่าติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้โจทก์เพียงบางส่วนโดยหักไว้เป็นเงิน ๕๑๗,๘๕๗.๑๓ บาท อ้างว่าเป็นค่าปรับฐานโจทก์ผิดสัญญาส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลล่าช้า ๑๑๘ วันเป็นเงิน ๔๖๔,๐๕๒.๙๐ บาท และค่าปรับฐานโจทก์ทำเทสท์เพรสเซอร์ล่าช้า ๑๐๔ วัน เป็นเงิน ๕๓,๘๐๔.๒๓ บาท
ที่จำเลยที่ ๑ ฎีกาว่าโจทก์ไม่มีสิทธิเรียกร้องเอกค่าทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์จากจำเลยที่ ๑ โดยอ้างว่าฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นส่วนประกอบของการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลนั้น จากสัญญาตามเอกสารหมาย จ.๑ ระบุว่าในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลนั้น โจทก์จะต้องทำคอนเดนเซอร์ด้วย ซึ่งนายบุญเลิศพยานโจทก์ซึ่งเป็นผู้ช่วยผู้จัดการของห้างโจทก์เบิกความว่า หากไม่ทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์แล้ว หม้อเคี่ยวน้ำตาลและคอนเดนเซอร์ที่โจทก์ทำขึ้นก็ไม่สามารถจะใช้การได้ จึงเห็นได้ว่าฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นอุปกรณ์ในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล แม้ในสัญญาตามเอกสารหมาย จ.๑ จะไม่ระบุว่าโจทก์ต้องทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ แต่ตามข้อ ๑ แห่งสัญญา นอกจากจะระบุรายละเอียดของหม้อเคี่ยวน้ำตาลและส่วนประกอบอื่นๆ พร้อมทั้งเงื่อนไขการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลแล้วยังระบุด้วยว่าพร้อมทั้งอุปกรณ์ต่างๆ ครบถ้วน เมื่อฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นอุปกรณ์ในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลและค่าใช้จ่ายในการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ก็มีราคาเพียง ๕,๐๐๐ บาทเศษ ซึ่งเมื่อเทียบกับราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาล ๒,๖๗๐,๐๐๐ บาท แล้วนับว่าราคาเพียงเล็กน้อย ไม่จำต้องระบุในสัญญาว่าโจทก์จะต้องทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ด้วย ต้องถือว่าการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นส่วนหนึ่งของการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลตามสัญญา โจทก์จะเรียกร้องค่าใช้จ่ายในการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์จากจำเลยที่ ๑ ไม่ได้
ที่จำเลยที่ ๑ ฎีกาว่าโจทก์ทำเทสท์เพรสเซอร์ถูกต้องตามกำหนดเมื่อวันที่ ๒๗ ตุลาคม ๒๕๑๘ เกินกำหนดไป ๑๐๔ วัน ต้องถูกปรับในอัตราร้อยละ ๕ ของเงินที่ลดราคาลงคือ ๓๑๐,๔๐๙ บาทต่อเดือน ตามมติของคณะกรรมการโรงงานน้ำตาลเป็นเงิน ๕๓,๘๐๔.๒๐ บาทนั้น ปรากฏว่าเมื่อโจทก์ถูกทักท้วงเรื่องที่ส่งจุ๊ปผิดสัญญาและโจทก์ยอมให้ลดราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลลง ๓๑๐,๔๐๙ บาท ตามเอกสารหมาย จ.๙ แล้ว คณะกรรมการโรงงานน้ำตาลประชุมกันเมื่อวันที่ ๑๖ ตุลาคม ๒๕๑๘ มีมติให้โจทก็ใช้จุ๊ปมีตะเข็บได้ แต่ให้โจทก์ลดราคาลง ๓๑๐,๔๐๙ บาท ทำการเทสท์เพรสเซอร์ให้ได้ตามกำหนดให้คิดค่าปรับฐานผิดสัญญา ๕ เปอร์เซ็นต์ ของ ๓๑๐,๔๐๙ บาท ต่อเดือนจากวันสิ้นสุดสัญญา การส่งมอบถึงวันที่ทดลองทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนด และให้รับรองการใช้งาน ๒ ปี โดยมีหนังสือค้ำประกันของธนาคารปรากฏตามเอกสารหมาย จ.๑ และโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีแจ้งมติดังกล่าวของคณะกรรมการโรงงานน้ำตาลให้โจทก์ทราบแล้วตามเอกสารหมาย จ.๑๐ โจทก์มีหนังสือขอให้งดการปรับฐานผิดสัญญาดังกล่าวโดยอ้างว่าโจทก์ได้ทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนดก่อนวันสิ้นสุดสัญญาของการส่งมอบปรากฏตามเอกสาร จ.๑๑ ศาลฎีกาเห็นว่า ตามสัญญาเอกสารหมาย จ.๑ ข้อ ๘ ระบุว่านอกจากที่กล่าวแล้วในข้อ ๖ และข้อ ๗ “ถ้าผู้ขาย (โจทก์) ไม่ปฏิบัติให้เป็นไปตามสัญยาด้วยเหตุใดๆ จนเป็นเหตุให้เกิดความเสียหายแก่ผู้ซื้อ (จำเลยที่ ๑) แล้ว ผู้ขายยอมรับผิดชดใช้ค่าเสียหายต่างๆ ให้แก่ผู้ซื้อโดยสิ้นเชิงด้วย” ตามสัญญาโจทก์จะต้องใช้จุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บ เมื่อโจทก์นำจุ๊ปชนิดมีตะเข็บซึ่งมีราคาและคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บมาใช้ ก็ย่อมเกิดความเสียหายแก่จำเลยที่ ๑ โจทก์จึงต้องรับผิดชดใช้ค่าเสียหายต่างๆ ให้แก่จำเลยที่ ๑ ซึ่งเป็นผู้ซื้อโดยสิ้นเชิงตามสัญญาข้อ ๘ ราคาจุ๊ปมีตะเข็ปต่ำกว่าราคาจุ๊ปไม่มีตะเข็บ ๓๑๐,๔๐๙ บาท ที่จำเลยที่ ๑ ลดราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลลง ๓๑๐,๔๐๙ บาท จึงเป็นเพียงการให้จำเลยคืนราคาจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บที่จะต้องใช้ตามสัญญา ส่วนที่เกิดจากราคาจุ๊ปชนิดมีตะเข็บที่โจทก์นำมาใช้เท่านั้น ส่วนการคิดค่าปรับฐานผิดสัญญาร้อยละ ๕ ของเงิน ๓๑๐,๔๐๙ บาท ต่อเดือนจากวันสิ้นสุดสัญญาการส่งมอบถึงวันที่ทดลองทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนด เป็นการกำหนดให้โจทก์ใช้ค่าเสียหายจากการใช้จุ๊ปที่มีคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปที่ระบุไว้ในสัญญาและจำเลยที่ ๑ มีสิทธิที่จะทำได้ตามที่ระบุไว้ในสัญญาข้อ ๘ โดยไม่จำต้องให้โจทก์ยินยอม ทั้งไม่เป็นการปรับซ้อนค่าปรับฐานส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลล่าช้า จากวันที่ ๒๔ ตุลาคม ๒๕๑๗ อันเป็นวันที่ลงนามในสัญญาถึงวันที่ ๒๗ ตุลาคม ๒๕๑๘ อันเป็นวันที่ทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนดเป็นเวลา ๓๖๘ วัน หักวันที่ไม่อาจติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลได้ เพราะโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรียังทำการหีบอ้อยอยู่ตั้งแต่วันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๘ ถึงวันที่ ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๑๘ เป็นเวลา ๑๒๑ วัน วันดังที่ได้วินิจฉัยมาออกแล้ว คงเหลือ ๒๔๗ วัน ซึ่งเกินกำหนดจากวันสิ้นสุดสัญญาการส่งมอบไป ๗ วัน จำเลยที่ ๑ จึงคิดค่าปรับร้อยละ ๕ ของเงิน ๓๑๐,๔๐๙ บาท จากโจทก์ได้เพียง ๗ วัน เป็นเงิน ๓,๖๖๘.๑๐ บาท
จำเลยที่ ๑ หักราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลไว้เป็นค่าปรับฐานส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลเกินกำหนดเป็นเงิน ๔๖๔,๐๕๒.๙๐ บาท และเป็นค่าปรับฐานทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนดช้าเป็นเงิน ๕๓,๘๐๔.๒๓ บาท รวมเป็นเงินที่จำเลยที่ ๑ หักไว้ ๕๑๗,๘๕๗.๑๓ บาท เมื่อโจทก์จะต้องถูกปรับฐานส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลเกินกำหนดเป็นเงิน ๘๒,๕๘๕.๖๘ บาท และถูกปรับฐานทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนดช้าเป็นเงิน ๓,๖๖๘.๑๐ บาท รวมเป็นเงิน ๘๖,๒๕๓.๗๘ บาท จำเลยที่ ๑ จึงต้องคืนเงินที่หักไว้ให้โจทก์ ๔๓๑,๖๐๓.๓๕ บาท พร้อมทั้งดอกเบี้ยตามคำพิพากษาศาลล่าง
พิพากษาแก้ ให้จำเลยที่ ๑ ใช้เงิน ๔๓๑,๖๐๓.๓๕ บาท นอกจากที่แก้คงให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์
