แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
คดีที่โจทก์ฟ้องว่าให้จำเลยเป็นตัวแทนไปรับโอนการเช่าและเช่าตึกมาแล้วกลับไม่ยอมโอนให้โจทก์นั้นเป็นเรื่อง ตัวการเรียร้องเอาผลประโยชน์จากการที่ตัวแทนกระทำ แม้การตั้งตัวแทนไม่มีหนังสือตัวแทนก็มีหน้าที่ต้องคืนให้โจทก์ศาลจะยกเอาเหตุการตั้งตัวแทนไม่มีหนังสือมายก ฟ้องโจทก์เสียมิได้
(อ้างฏีกา 640/2489)
คดีที่ศาลฎีกายกคำพิพากษาศาลล่างให้ศาลชั้นต้นพิพากษาใหม่เนื่องจากศาลชั้นต้นยกบทกฎหมายขึ้นยกฟ้องโจทก์โดยไม่ตรงกับรูปคดีนั้น ศาลฎีกามีอำนาจที่จะยกเว้นมิให้โจทก์ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาลในการอุทธรณ์ฎีกาต่อไปได้
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ได้ให้จำเลยเป็นตัวแทนไปทำสัญญาเช่าตึกและรับโอนการเช่าจากผู้เช่าเดิมแล้วโจทก์ได้ซ่อมแซมเปิดร้านตัดผม จ้างจำเลยเป็นผู้จัดการบัดนี้จำเลยไม่ยอมโอนตึกให้โจทก์และไม่มอบเงินรายได้เดือนกรกฎาคม ๒๔๘๙ ให้โจทก์จำเลยให้การว่า จำเลยรับโอนตึกรายนี้แล้ว โจทก์จำเลยและ ก. ได้เข้าหุ้นส่วนกันตั้งร้านตัดผม แล้วต่อมาได้เลิกหุ้นกัน จำเลยได้โอนเครื่องมือและอุปกรณ์ในการตัดผมชดใช้ค่าเสียหายที่โจทก์ออกเงินซ่อมแซม รายได้ดังกล่าวไม่ต้องแบ่งเพราะเลิกหุ้นส่วนแล้ว เรื่องตัวแทนโจทก์กล่าวโดยไม่มีหลักฐาน
ศาลชั้นต้นเห็นว่า เรื่องตัวแทนไปเช่าตึกไม่มีหลักฐานเป็นหนังสือ ตาม ป.แพ่ง ม. ๗๙๘, ๕๓๘ จึงฟ้องบังคับจำเลยไม่ได้ (อ้างฎีกา ๕๐๗/๒๔๘๕) เรื่องหุ้นส่วนฟังว่า เลิกกันแล้ว พิพากษายกฟ้อง
ศาลอุทธรณ์เห็นว่าโจทก์จำเลยเป็นหุ้นส่วนกันการเช่าตึกจะมีชื่อจำเลยหรือหุ้นส่วนคนอื่นก็ไม่สำคัญแต่โจทก์มิได้ฟ้อง ให้บังคับตามลักษณะหุ้นส่วน พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า เรื่องเช่าตึกนั้นจะยกบทมาตรา ๗๙๘ ประกอบด้วย ๕๓๘ ป.ม.แพ่งมายกฟ้องโจทก์ดังศาลชั้นต้นไม่ได้ เพราะการที่ตัวการเรียกร้องเอาผลประโยชน์จากการที่ตัวแทนกระทำนี้ แม้การตั้งตัวแทนจะไม่มีหนังสือ ตัวแทนก็ยังมีหน้าที่จะต้องคืนประโยชน์ให้ตัวการ (ฎีการที่ ๖๔๐/๒๔๘๙) และไม่เห็นพ้องด้วยศาลอุทธรณ์ เพราะฟ้องโจทก์และจำเลยให้การรับกันว่า การเช่าตึกเป็นคนละตอนกับการเข้าหุ้นส่วน ประเด็นจึงมีว่าโจทก์เป็นผู้เช่าตึกโดยจำเลยเป็นผู้เช่าแทนโจทก์ หรือจำเลยเช่าของจำเลยเอง ไม่มีประเด็นไปถึงว่าตึกรายนี้เป็นของหุ้นส่วนหรือไม่ ศาลชั้นต้นยกข้อกฎหมายขึ้นตัดประเด็นข้อนี้เสีย โดยมิได้วินิจฉัยข้อเท็จจริง
พิพากษาให้ยกคำพิพากษาศาลล่าง ให้ศาลชั้นต้นพิพากษาใหม่ค่าฤาชาธรรมเนียมชั้นนี้ทั้ง ๓ ศาลให้รวมสั่งในเวลาพิพากษาใหม่ ถ้าโจทก์จะอุทธรณ์ฎีกาต่อไปก็ให้ยกเว้นไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาล ตาม ป.ม.วิ.แพ่ง ม. ๑๕๑ วรรค ๓
