แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ตามพระราชบัญญัติการค้าข้าว พ.ศ. 2489 มาตรา 21 ทวิ ซึ่งเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติการค้าข้าว (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2489 มาตรา 12 บัญญัติว่า “ข้าวซึ่งเกี่ยวเนื่องกับความผิดตลอดจนสิ่งที่ใช้บรรจุให้ริบเสีย” นั้น คำว่า “ข้าวซึ่งเกี่ยวเนื่องกับความผิด” นี้จะต้องเป็นข้าวซึ่งเกี่ยวเนื่องกับความผิดโดยตรง จำเลยเป็นผู้ได้รับอนุญาตให้ประกอบการค้าข้าวโดยชอบแล้ว ความผิดของจำเลยอยู่ที่การละเว้นไม่ทำรายงานเท่านั้น ข้าวของกลางไม่เกี่ยวเนื่องกับความผิดของจำเลยแต่อย่างใด จึงไม่ริบ (อ้างฎีกาที่ 491/2510)
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า คณะกรรมการปฏิบัติตามพระราชบัญญัติการค้าข้าวได้ออกประกาศฉบับที่ ๑๐๓ ลงวันที่ ๕ กันยายน พ.ศ.๒๕๑๘ กำหนดให้ผู้ได้รับหนังสืออนุญาตให้ประกอบการค้าข้าวประเภททำการสีข้าว ฯลฯ และประเภทร้านขายส่งในท้องที่ทุกจังหวัด ทำรายงานการค้าข้าวแสดงปริมาณข้าวในครอบครองประจำงวดทุกวันสิ้นเดือน โดยยื่นต้นฉบับต่อพนักงานเจ้าหน้าที่โดยทางไปรษณีย์ลงทะเบียนภายในสามวัน นับแต่วันสิ้นงวด ตามประกาศท้ายฟ้อง จำเลยทราบประกาศดังกล่าวแล้วไม่ทำรายงานการค้าข้าว แสดงปริมาณข้าวในครอบครองประจำเดือนธันวาคม ๒๕๒๑ จำนวน ๑๓๗ กระสอบ ส่งต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ อันเป็นการฝ่าฝืนประกาศดังกล่าว ขอให้ลงโทษตามพระราชบัญญัติการค้าข้าว พ.ศ. ๒๔๘๙ มาตรา ๘,๑๗,๒๑ ทวิพระราชบัญญัติการค้าข้าว (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๔๘๙ มาตรา ๔,๑๐,๑๒ ประกาศคณะกรรมการปฏิบัติการตามพระราชบัญญัติการค้าข้าว พ.ศ. ๒๔๘๙ ฉบับที่ ๑๐๓ พ.ศ. ๒๔๑๘ ลงวันที่ ๕ กันยายน พ.ศ. ๒๕๑๘ และสั่งริบของกลาง
จำเลยให้การรับสารภาพ
ศาลชั้นต้นพิพากษาว่า จำเลยมีความผิดตามฟ้อง ลงโทษจำคุกและปรับ แต่โทษจำคุกให้รอไว้ ของกลางให้ริบ
จำเลยอุทธรณ์ขอให้คืนของกลางแก่จำเลย
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า คดีมีปัญหาว่าข้าวสาร ๑๓๗ กระสอบของกลางเป็นทรัพย์สินที่จะพึงริบหรือไม่ พระราชบัญญัติการค้าข้าว พ.ศ. ๒๔๘๙ มาตรา ๒๑ ทวิ ซึ่งเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติการค้าข้าว (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๔๘๙ มาตรา ๑๒ บัญญัติว่า “ข้าวซึ่งเกี่ยวเนื่องกับความผิด ตลอดจนสิ่งที่ใช้บรรจุให้ริบเสีย “คำว่า”ข้าวซึ่งเกี่ยวเนื่องกับความผิด” นี้จะต้องเป็นข้าวซึ่งเกี่ยวเนื่องกับความผิดโดยตรงจำเลยเป็นผู้ได้รับอนุญาตให้ประกอบการค้าข้าวโดยชอบแล้ว ความผิดของจำเลยอยู่ที่การละเว้นไม่ทำรายงานเท่านั้น ข้าวของกลางไม่เกี่ยวเนื่องกับความผิดของจำเลยแต่อย่างใด จึงไม่ริบ
พิพากษาแก้เป็นว่า ให้คืนของกลางแก่จำเลย นอกจากที่แก้นี้คงให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์
