แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
จำเลยเป็นนายหน้าและตัวแทนของโจทก์เพื่อทำการซื้อขายหุ้นในตลาดหลักทรัพย์ ซึ่งมีระเบียบวิธีปฏิบัติเกี่ยวกับการซื้อขายหุ้นเป็นกรณีพิเศษ การจดทะเบียนโอนหุ้นเป็นชื่อลูกค้าต้องเป็นไปตามข้อตกลงระหว่างลูกค้ากับสมาชิกผู้ซื้อโดยไม่มีระเบียบข้อบังคับให้สมาชิกผู้ซื้อต้องโอนชื่อในหุ้นที่ซื้อมาให้เป็นชื่อของลูกค้าก่อน เพราะลูกค้ายังมิได้ชำระเงินและไม่สะดวกในการสั่งขายหุ้นนั้นต่อไปโจทก์ยอมผูกพันตนและรับผลการปฏิบัติของจำเลยตลอดมา ดังนี้ เมื่อจำเลยซื้อหุ้นให้โจทก์ตามคำสั่งของโจทก์แล้วนำใบหุ้นพร้อมตราสารการโอนหุ้นมาเก็บรักษาไว้เพื่อปฏิบัติตามคำสั่งของโจทก์ และขณะเดียวกันก็ยึดไว้เป็นประกันการชำระหนี้ด้วย แม้จะยังมิได้ใส่ชื่อโจทก์เป็นผู้ถือหุ้นก็ย่อมเป็นการปฏิบัติหน้าที่ตัวแทนโดยชอบ จำเลยโอนหุ้นที่ซื้อแทนโจทก์เป็นชื่อโจทก์เนื่องจากบริษัทประกาศปิดสมุดทะเบียนพักการโอนหุ้น ต่อมาจำเลยโอนหุ้นดังกล่าวให้แก่ลูกค้ารายอื่นไปแต่เมื่อจำเลยยังมีหุ้นของบริษัทนั้นพร้อมที่จะส่งมอบให้โจทก์และต่อมาจำเลยก็ส่งมอบใบตอบรับตราสารการโอนหุ้นมีค่าเท่ากับใบหุ้นให้โจทก์ครบถ้วน ดังนี้ แม้โจทก์จะเข้าใจว่าจำเลยขายหุ้นของโจทก์ไปโดยพลการ เมื่อโจทก์ไม่สามารถพิสูจน์ให้เห็นว่าได้รับความเสียหายจากการกระทำของจำเลยประการใดจึงยังถือไม่ได้ว่าจำเลยปฏิบัติหน้าที่ตัวแทนโดยไม่ชอบ
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์มอบอำนาจให้จำเลยเป็นตัวแทนในการซื้อขายหลักทรัพย์โดยวิธีเงินเชื่อ จำเลยจะออกเงินทดรองจ่ายค่าหุ้นแทนไปก่อนแล้วคิดดอกเบี้ยและค่าบริการจากโจทก์เป็นรายเดือนจนกว่าจะชำระเสร็จจำเลยมีหน้าที่ต้องซื้อหุ้นตามจำนวนราคาและในวันที่โจทก์สั่งซื้อและจะต้องรับมอบหลักทรัพย์พร้อมตราสารการโอนจากผู้ขายมาภายใน 4 วันทำการ เพื่อจดทะเบียนโอนให้โจทก์ภายใน 7 วันทำการนับแต่วันได้รับหุ้นและตราสารนั้นมา ระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม 2522 โจทก์สั่งให้จำเลยซื้อหุ้นของบริษัทราชาเงินทุน จำกัด รวม 4 ครั้ง จำนวน 1,700 หุ้น จำเลยมีหนังสือแจ้งโจทก์ว่าได้ซื้อหุ้นดังกล่าวให้แล้ว โจทก์หลงเชื่อว่าจำเลยปฏิบัติหน้าที่เป็นตัวแทนถูกต้องครบถ้วนจึงได้ชำระดอกเบี้ย ค่าบริการและค่าหุ้นแก่จำเลยไป ต่อมาโจทก์พบว่าโจทก์มีชื่อเป็นผู้ถือหุ้นของบริษัทราชาเงินทุนจำกัด จำนวน 200 หุ้นและหุ้นจำนวน 200 หุ้นดังกล่าว จำเลยก็ได้โอนขายไปโดยพลการ แสดงว่าจำเลยมิได้ทำหน้าที่ตัวแทน ทำให้โจทก์ไม่มีสิทธิใดในหุ้น ขอให้บังคับจำเลยคืนเงินที่โจทก์ชำระไปพร้อมดอกเบี้ย
จำเลยให้การว่า จำเลยซื้อหุ้นตามฟ้องให้โจทก์ โจทก์ยังไม่ได้ชำระเงินให้จำเลย จำเลยจึงมีสิทธิยึดหน่วงใบหุ้นกับตราสารการโอนหุ้นลอยไว้ หุ้นของบริษัทราชาเงินทุน จำกัด 200 หุ้น จำเลยได้นำใบหุ้นและตราสารการโอนหุ้นลอยโอนใส่ชื่อโจทก์โดยลงชื่อจำเลยเป็นผู้รับโอนแทน ต่อมามีลูกค้ารายอื่นสั่งให้จำเลยขายหุ้นของบริษัทราชาเงินทุน จำกัด จำเลยก็ขายและนำใบหุ้นกับตราสารการโอนหุ้นลอยซึ่งเก็บไว้ในกองกลางส่งมอบแก่ผู้ซื้อบังเอิญนำใบหุ้นที่มีชื่อโจทก์เป็นเจ้าของส่งมอบไปแต่ยังคงถือว่าโจทก์มีหุ้นอยู่กับจำเลย 200 หุ้น และจำเลยก็พร้อมที่จะส่งมอบให้โจทก์ ต่อมาเมื่อโจทก์ชำระหนี้ให้จำเลยครบถ้วน จำเลยก็ส่งมอบใบหุ้นให้โจทก์ครบถ้วนตามที่สั่งซื้อ ขอให้ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้องโจทก์
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยข้อกฎหมายว่า โจทก์แต่งตั้งให้จำเลยเป็นนายหน้าและตัวแทนเพื่อทำการซื้อขายหลักทรัพย์หรือหุ้นในตลาดหลักทรัพย์ซึ่งมีระเบียบวิธีปฏิบัติเกี่ยวกับการซื้อขายหุ้นเป็นกรณีพิเศษ โจทก์ยอมผูกพันกันและรับผลการปฏิบัติของจำเลยตลอดมาโดยหาเคยสนใจที่จะให้ใส่ชื่อโจทก์เป็นผู้ถือหุ้นแต่อย่างใดไม่ ได้ความว่าตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยไม่เคยออกระเบียบข้อบังคับให้สมาชิกผู้ซื้อหุ้นแทนลูกค้าต้องโอนชื่อในหุ้นที่ซื้อมาให้เป็นชื่อของลูกค้าก่อน การจดทะเบียนโอนหุ้นเป็นชื่อของลูกค้าต้องเป็นไปตามข้อตกลงระหว่างลูกค้ากับสมาชิกผู้ซื้อ เมื่อจำเลยออกเงินทดรองซื้อหุ้นแทนโจทก์ จำเลยจะได้รับใบหุ้นและตราสารการโอนหุ้นซึ่งมีลายมือชื่อผู้โอนมาโดยยังไม่มีชื่อผู้รับโอน จำเลยยังไม่โอนหุ้นใส่ชื่อโจทก์เพราะโจทก์ยังมิได้ชำระเงินที่จำเลยออกทดรองแทนไป ทั้งการโอนใส่ชื่อโจทก์ เพราะโจทก์ยังมิได้ชำระเงินที่จำเลยออกทดรองแทนไปทั้งการโอนใส่ชื่อโจทก์ทันทีจะไม่สะดวกในกรณีที่โจทก์สั่งขายหุ้นนั้นต่อไปดังนั้น การที่จำเลยซื้อหุ้นของบริษัทราชาเงินทุน จำกัด ให้โจทก์ได้ตามคำสั่งของโจทก์แล้วนำใบหุ้นพร้อมด้วยตราสารการโอนหุ้นมาเก็บรักษาไว้เพื่อปฏิบัติตามคำสั่งของโจทก์และขณะเดียวกันจำเลยก็ยึดไว้เป็นประกันการชำระหนี้ตามสัญญาด้วย ย่อมเป็นการปฏิบัติหน้าที่ตัวแทนโดยชอบ โจทก์จะปฏิเสธการกระทำของจำเลยเกี่ยวกับหุ้น 1,500 หุ้นเพียงเพราะเหตุที่ไม่ปรากฏชื่อโจทก์เป็นผู้ถือหุ้นหาได้ไม่ ส่วนหุ้น 200 หุ้นซึ่งเคยมีชื่อโจทก์เป็นผู้ถือหุ้นแล้วจำเลยขายไปนั้น ข้อเท็จจริงฟังได้ตามที่จำเลยนำสืบว่า บริษัทราชาเงินทุน จำกัด ประกาศปิดสมุดทะเบียนพักการโอนหุ้นเพื่อจ่ายเงินปันผลและเพื่อให้สิทธิผู้ถือหุ้นเก่าซื้อหุ้นที่ออกใหม่ภายในวันที่ 12 มีนาคม 2522 เวลา 10.30 นาฬิกา ในวันและเวลาดังกล่าว โจทก์มีหุ้นของบริษัทราชาเงินทุน จำกัด อยู่ที่จำเลย 200 หุ้นจำเลยจึงโอนหุ้น 200 หุ้นนั้นเป็นชื่อโจทก์ เมื่อบริษัทราชาเงินทุน จำกัดออกใบหุ้นใหม่ใส่ชื่อโจทก์แล้ว จำเลยก็รับใบหุ้นมาทำตราสารการโอนหุ้นลอยไว้โดยจำเลยลงลายมือชื่อแทนโจทก์ ต่อมามีลูกค้ารายอื่นของจำเลยสั่งขายหุ้นของบริษัทราชาเงินทุน จำกัด จำเลยก็หยิบใบหุ้นพร้อมตราสารการโอนหุ้นที่เป็นชื่อโจทก์โอนไป แต่ระหว่างโจทก์จำเลยยังคงถือว่าโจทก์มีหุ้น 200 หุ้นนั้นอยู่เช่นเดิม ศาลฎีกาเห็นว่า ถึงแม้การกระทำของจำเลยจะเป็นเหตุให้โจทก์เกิดความเข้าใจสับสนว่าจำเลยขายหุ้น200 หุ้นของโจทก์ไปโดยพลการ แต่เมื่อจำเลยยังมีหุ้นของบริษัทราชาเงินทุน จำกัด พร้อมที่จะส่งมอบให้โจทก์อยู่ตลอดเวลาและโจทก์ไม่สามารถพิสูจน์ให้เห็นว่าได้รับความเสียหายจากการกระทำของจำเลยประการใด จึงยังถือไม่ได้ว่าจำเลยปฏิบัติหน้าที่ตัวแทนโดยไม่ชอบ นอกจากนี้ข้อเท็จจริงก็ปรากฏว่า เมื่อโจทก์ชำระราคาค่าซื้อหุ้นที่จำเลยออกเงินทดรองไปพร้อมทั้งค่าบริการให้แก่จำเลยครบถ้วนตามข้อตกลง จำเลยก็ส่งมอบใบตอบรับตราสารการโอนหุ้นของบริษัทราชาเงินทุน จำกัด ซึ่งมีค่าเท่ากับใบหุ้นให้โจทก์ครบถ้วนตามจำนวนที่โจทก์สั่งซื้อย่อมแสดงว่าจำเลยได้ปฏิบัติหน้าที่ตัวแทนโดยชอบแล้ว
เมื่อจำเลยปฏิบัติหน้าที่ตัวแทนโดยชอบ โจทก์ย่อมไม่มีสิทธิเรียกเงินค่าหุ้นและค่าบริการที่ชำระไปแล้วคืนจากจำเลย คดีไม่จำเป็นที่จะต้องวินิจฉัยปัญหาข้ออื่นต่อไป เพราะไม่อาจเปลี่ยนแปลงผลแห่งคดีได้
พิพากษายืน ตามพฤติการณ์แห่งคดีเห็นสมควรให้ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นฎีกาเป็นพับ
