แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1145 ห้ามมิให้เพิ่มเติมเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัท เว้นแต่ทำโดยมติพิเศษของที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้น ฉะนั้น การแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัทโดยมติธรรมดาจึงใช้ไม่ได้ หากมีข้อบังคับของบริษัทอนุญาตให้ทำได้ก็ไม่มีผลบังคับ เพราะต้องห้ามตามกฎหมาย
ย่อยาว
ผู้ร้องร้องว่า ผู้ร้องเป็นผู้ถือหุ้นบริษัทไทยแหลมทองขนส่ง ๒๕๑๕ จำกัด เมื่อวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๕๑๗ ที่ประชุมผู้ถือหุ้นสมัยวิสามัญของบริษัทได้ลงมติว่า
๑. การเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัทไม่จำเป็นต้องใช้มติพิเศษของที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้น
๒. ให้เปลี่ยนแปลงข้อบังคับข้อ ๗ จากความเดิมที่ระบุว่า “นอกจากทางมรดกการโอนหุ้นต้องโอนให้แก่ผู้ถือหุ้นจำนวนมากหุ้นในบริษัทก่อน ถ้าผู้ถือหุ้นจำนวนมากดังกล่าวไม่ยอมรับซื้อ จึงโอนให้แก่ผู้ถือหุ้นจำนวนน้อยในบริษัทนี้ ถ้าไม่ยอมรับโอน จึงยอมให้โอนให้แก่บุคคลภายนอกได้” เป็นว่า “การโอนหุ้นนั้น หากผู้ถือหุ้นมีความประสงค์จะโอนหุ้นให้แก่ผู้หนึ่งผู้ใด ย่อมมีสิทธิที่จะโอนได้”
ซึ่งมติดังกล่าวมิได้มีการลงมติพิเศษ เป็นการฝ่าฝืนประมวลกฎหมายแพ่ง และพาณิชย์ มาตรา ๑๑๔๕ จึงเป็นโมฆะ ขอให้ศาลสั่งเพิกถอน
ผู้คัดค้านทั้งสี่ซึ่งเป็นผู้ถือหุ้นของบริษัท และโดยเฉพาะนายชาญ จริงจิตร กับนายยุตติ บวรรัตนารักษ์ ผู้คัดค้านทั้งสองเป็นกรรมการบริษัทต่างยื่นคำคัดค้านใจความอย่างเดียวกันว่า มติของที่ประชุมใหญ่เป็นมติที่ชอบ เพราะได้กระทำไปตามข้อบังคับในหนังสือบริคณห์สนธิข้อ ๔ ที่ว่า “การแก้ไขเพิ่มเติมหรือเปลี่ยนแปลงข้อบังคับหรือข้อความในหนังสือ จะกระทำได้ต่อเมื่อที่ประชุมใหญ่เห็นชอบด้วย”
ศาลชั้นต้นเห็นว่าไม่จำต้องสืบพยานและวินิจฉัยว่า ตามข้อบังคับข้อ ๔ กำหนดวิธีการเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัทไว้แตกต่างกับ มาตรา ๑๑๔๕ แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ซึ่งมิใช่เป็นบทกฎหมายอันเกี่ยวด้วยความสงบเรียบร้อยของประชาชน จึงมีผลใช้บังได้ การแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อบังคับชองบริษัทโดยมติที่ประชุมใหญ่ไม่ต้องใช้มติพิเศษ จึงไม่เป็นโมฆะ สั่งยกคำร้อง
ผู้ร้องอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับให้เพิกถอนมติที่ประชุมชองบริษัทไทยแหลมทองขนส่ง ๒๕๑๕ จำกัด เมื่อวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๕๑๗ เสีย
ผู้คัดค้านฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า การตั้งข้อบังคับขึ้นใหม่หรือเพิ่มเติมเปลี่ยนแปลงข้อบังคับ หรือข้อความในหนังสือบริคณห์สนธิแต่อย่างใดภายหลังจดทะเบียนแล้วประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา ๑๑๔๕ ห้ามมิให้กระทำ เว้นแต่จะได้มีการลงมติพิเศษข้อบังคับของบริษัทไทยแหลมทองขนส่ง ๒๕๑๔ จำกัด ข้อ ๔ ก็ระบุไว้เพียงว่าการแก้ไขเพิ่มเติมเปลี่ยนแปลงข้อบังคับ ฯลฯ จะกระทำได้ต่อเมื่อที่ประชุมใหญ่ลงมติ เห็นชอบด้วยแต่มติที่ประชุมใหญ่ตามประมวลกฎหมายแห่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๑๙๔ มีทั้งมติธรรมดา และมติพิเศษ ซึ่งมีขั้นตอนในการดำเนินการแตกต่างกัน ข้อบังคับข้อ ๔ มิได้กำหนดให้กระทำโดยมติธรรมดา ไม่ต้องกระทำโดยมติพิเศษ แต่แม้จะกำหนดไว้ก็ไม่มีผลใช้บังคับเพราะกฎหมายดังกล่าวห้ามโดยเด็ดขาด
พิพากษายืน
(ถนอม ครูไพศาล เดช วุฒิสิงห์ชัย แถม ดุลยสุข)
