แหล่งที่มา : สำนักงานส่งเสริมงานตุลาการ
ย่อสั้น
พรรคการเมืองไม่ส่งสมาชิกเข้ารับสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร หรือส่งสมาชิกสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร แต่ละพรรคไม่ถึง 120 คนนายทะเบียนพรรคการเมืองขอให้ศาลแพ่งไต่สวนคำร้องและทำความเห็นส่งให้ศาลฎีกามีคำสั่งยุบเลิกพรรคการเมือง ตามพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524 มาตรา 46 ได้
ย่อยาว
ผู้ร้องยื่นคำร้องว่า ผู้ร้องเป็นปลัดกระทรวงมหาดไทยและเป็นนายทะเบียนพรรคการเมืองตามพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524 มาตรา 6 เมื่อวันที่ 25 มกราคม 2535 ได้มีการตราพระราชกฤษฎีกาให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2535 กำหนดให้มีการเลือกตั้งทั่วไป ในวันที่ 22 มีนาคม 2535 ทั่วราชอาณาจักร โดยกำหนดระยะเวลารับสมัครผู้สมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไว้ระหว่างวันที่ 10 ถึงวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2535 เมื่อพ้นวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2535 ปรากฏว่า พรรคเสรีนิยม พรรคเสรีประชาธิปไตย พรรคประชาธิปไตย ต่างไม่ส่งสมาชิกเข้าสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในครั้งนี้ ส่วนพรรคชาวไทย พรรคประชาชาติและพรรคชาติประชาชน ต่างส่งสมาชิกเข้าสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในการเลือกตั้งทั่วไปครั้งนี้ มีจำนวนไม่ถึง120 คน อันเป็นการฝ่าฝืนมาตรา 46 แห่งพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524 ต่อมาพรรคชาวไทย พรรคประชาธิปไตย และพรรคชาติประชาชนได้มีหนังสือแจ้งผู้ร้องทราบเพื่อดำเนินการยุบเลิกพรรคการเมืองแล้ว จึงขอให้ศาลแพ่งไต่สวนคำร้องและทำความเห็นส่งให้ศาลฎีกามีคำสั่งยุบเลิกพรรคการเมือง พรรคเสรีนิยม พรรคชาวไทย พรรคเสรีประชาธิปไตย พรรคประชาชาติ พรรคชาติประชาชน และพรรคประชาธิปไตย ตามพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524 มาตรา 46
ศาลแพ่งประกาศนัดไต่สวนคำร้องและส่งสำเนาคำร้องให้หัวหน้าพรรคการเมืองของพรรคเสรีนิยม พรรคชาวไทย พรรคเสรีประชาธิปไตย พรรคประชาชาติ พรรคชาติประชาชนและพรรคประชาธิปไตยแล้ว ไม่มีผู้ใดคัดค้าน
ศาลแพ่งไต่สวนคำร้องแล้วมีความเห็นว่า เห็นสมควรมีคำสั่งยุบเลิกพรรคเสรีนิยม พรรคชาวไทย พรรคเสรีประชาธิปไตยพรรคประชาชาติ พรรคชาติประชาชน และพรรคประชาธิปไตยตามพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524 มาตรา 46(3)และศาลแพ่งส่งสำนวนและความเห็นมายังศาลฎีกาเพื่อมีคำสั่ง
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “ทางไต่สวนผู้ร้องนำสืบว่า นายอนันต์อนันตกูล ดำรงตำแหน่งปลัดกระทรวงมหาดไทยมีฐานะเป็นนายทะเบียนพรรคการเมืองตามพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524 มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับการยุบเลิกพรรคการเมืองและสอบสวนการยกเลิกยุบพรรคการเมือง นายทะเบียนพรรคการเมืองได้รับจดทะเบียนพรรคเสรีนิยม พรรคชาวไทย พรรคเสรีประชาธิปไตย พรรคประชาชาติพรรคชาติประชาชน และพรรคประชาธิปไตย เมื่อวันที่ 16 กันยายน2525, วันที่ 16 ตุลาคม 2532, วันที่ 21 กันยายน 2533, วันที่ 12 มิถุนายน 2534, วันที่ 27 สิงหาคม 2534 และวันที่ 30 ตุลาคม 2534 ตามลำดับ เมื่อวันที่ 15 มกราคม 2535 ได้มีการตราพระราชกฤษฎีกาให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2535 กำหนดให้มีการเลือกตั้งทั่วไปในวันที่ 22 มีนาคม 2535 และมีกำหนดระยะเวลารับสมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรระหว่างวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2535 ถึงวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2535 เมื่อครบระยะเวลาดังกล่าว ปรากฏว่าพรรคเสรีนิยม พรรคเสรีประชาธิปไตย และพรรคประชาธิปไตย ต่างไม่ส่งสมาชิกเข้ารับสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ส่วนพรรคชาวไทย พรรคประชาชาติ และพรรคชาติประชาชน ส่งสมาชิกเข้ารับสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเพียง 10 คน, 91 คน, และ 8 คน ตามลำดับ รายละเอียดปรากฏตามเอกสารหมาย ร.9 พรรคชาวไทยพรรคชาติประชาชน พรรคประชาธิปไตยได้มีหนังสือถึงนายทะเบียนพรรคการเมืองขอให้ยุบเลิกพรรคตามความในมาตรา 46 แห่งพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524 ตามเอกสารหมาย ร.10ส่วนพรรคเสรีนิยม พรรคเสรีประชาธิปไตย และพรรคประชาชาติไม่ได้มีหนังสือแจ้งถึงนายทะเบียนพรรคการเมืองแต่อย่างใด
พิเคราะห์แล้ว เห็นว่า ข้อเท็จจริงตามที่ผู้ร้องนำสืบว่าในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ตามพระราชกฤษฎีกาให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2535 อันเป็นการเลือกตั้งทั่วไปในวันที่ 22 มีนาคม 2535 นั้น พรรคเสรีนิยมพรรคเสรีประชาธิปไตย และพรรคประชาธิปไตย ไม่ส่งสมาชิกเข้ารับสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ส่วนพรรคชาวไทยพรรคประชาชาติ และพรรคชาติประชาชนส่งสมาชิกสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกผู้แทนราษฎรแต่ละพรรคไม่ถึง 120 คน โดยผู้ร้องมีเอกสารหมาย ร.9 อันเป็นเอกสารของทางราชการมาประกอบทั้งพรรคชาวไทย พรรคชาติประชาชนยังได้มีหนังสือแจ้งการยุบเลิกพรรคมายังผู้ร้องด้วย นอกจากนี้พรรคอื่นก็มิได้คัดค้านคำร้องเป็นอย่างอื่น ข้อเท็จจริงจึงรับฟังได้ตามที่ผู้ร้องนำสืบและเป็นเหตุให้พรรคการเมืองทั้งหกพรรคดังกล่าวต้องเลิกไปดังที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524 มาตรา 46(3)คำร้องของผู้ร้องจึงเป็นการปฏิบัติตามขั้นตอนของกฎหมายที่ชอบและมีเหตุอันสมควรที่จะมีคำสั่งตามคำร้องได้”
จึงมีคำสั่งให้ยุบเลิก พรรคเสรีนิยม พรรคชาวไทย พรรคเสรีประชาธิปไตย พรรคประชาชาติ พรรคชาติประชาชนและพรรคประชาธิปไตย ตามพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2524มาตรา 46(4)
