แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
จำเลยที่ 1 ทำสัญญาซื้อหม้อเคี่ยวน้ำตาลจากโจทก์ ในสัญญาระบุว่าการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลนั้น โจทก์จะต้องทำคอนเดนเซอร์ด้วย และถ้าหากไม่ทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์แล้ว หม้อเคี่ยวน้ำตาลและคอนเดนเซอร์ก็ไม่สามารถจะใช้การได้ จึงเห็นได้ว่าฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นอุปกรณ์ในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล ต้องถือว่าการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นส่วนหนึ่งของการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล โจทก์จะเรียกร้องค่าใช้จ่ายในการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์จากจำเลยที่1 ไม่ได้
สัญญาซื้อขายข้อ 7 ว่า ถ้าผู้ขายไม่ส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้ผู้ซื้อถูกต้องครบถ้วนภายในกำหนดเวลาตามสัญญา ผู้ขายยอมให้ผู้ซื้อปรับเป็นเงินร้อยละห้าของราคาที่ยังมิได้ส่งมอบฯ และข้อ 8ว่า นอกจากที่กล่าวแล้วในข้อ 6 และข้อ 7 ถ้าผู้ขายไม่ปฏิบัติให้เป็นไปตามสัญญาด้วยเหตุใด ๆ จนเป็นเหตุให้เกิดความเสียหายแก่ผู้ซื้อแล้ว ผู้ขายรับผิดชดใช้ค่าเสียหายต่าง ๆ ให้แก่ผู้ซื้อโดยสิ้นเชิงด้วย เช่นนี้เมื่อตามสัญญาโจทก์จะต้องใช้จุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บ แต่โจทก์นำจุ๊ปชนิดมีตะเข็บซึ่งมีราคาและคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บมาใช้ย่อมเกิดความเสียหายแก่จำเลยที่ 1 ซึ่งโจทก์ต้องชดใช้ค่าเสียหายต่าง ๆ ให้แก่จำเลยที่ 1 โดยสิ้นเชิงตามสัญญาข้อ 8 ที่จำเลยลดราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลลง 310,409 บาท เป็นเพียงการให้จำเลยคืนราคาจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บที่จะต้องใช้ตามสัญญา ส่วนที่เกินจากราคาจุ๊ปชนิดมีตะเข็บที่โจทก์นำมาใช้เท่านั้น ส่วนการคิดค่าปรับฐานผิดสัญญาร้อยละ 5 ของเงิน 310,409 บาทต่อเดือนจากวันสิ้นสุดสัญญา การส่งมอบถึงวันที่ทดลองทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนด เป็นการกำหนดให้โจทก์ใช้ค่าเสียหายจากการใช้จุ๊ปที่มีคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปที่ระบุไว้ในสัญญา และจำเลยที่ 1 มีสิทธิที่จะทำได้ตามที่ระบุไว้ในสัญญาข้อ 8 โดยไม่จำต้องให้โจทก์ยินยอม ทั้งไม่เป็นการปรับซ้อนค่าปรับฐานส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลล่าช้า
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า จำเลยที่ 1 เป็นส่วนราชการสังกัดจำเลยที่ 2 จำเลยที่ 1 ตกลงซื้อหม้อเคี่ยวน้ำตาล 2 หม้อจากโจทก์ ราคา 2,670,000 บาท อันเป็นราคารวมค่าใช้จ่ายและค่าติดตั้ง โดยโจทก์จะส่งมอบและติดตั้งเสร็จภายใน240 วัน ตามสัญญาท้ายฟ้อง โจทก์ส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้จำเลยเสร็จแล้ว จำเลยไม่ยอมชำระราคาและจำเลยสั่งให้โจทก์ทำงานเพิ่มอีก โดยสั่งให้โจทก์ทำฐานท่อบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ให้ด้วยเป็นเงิน 5,506 บาท รวมเป็นเงินที่จำเลยที่ 1 จะต้องชำระให้โจทก์ 495,834.57 บาท พร้อมทั้งดอกเบี้ย
จำเลยทั้งสองให้การว่า โจทก์ส่งจุ๊ปชนิดมีตะเข็บซึ่งราคาและคุณภาพต่ำกว่าในสัญญา ต้องยอมลดราคาลง 310,409 บาท และโจทก์ไม่สามารถประกอบอุปกรณ์เพื่อส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้จำเลยที่ 1 ตามกำหนด เป็นความผิดของโจทก์จึงต้องเสียค่าปรับร้อยละ 5 ตามสัญญาข้อ 7 อีก 465,052.90 บาท และค่าปรับฐานส่งจุ๊ปผิดจากที่กำหนดในสัญญาอีก 53,804.23 บาท การทำฐานบ่อคอนเดนเซอร์เป็นส่วนหนึ่งแห่งสัญญา โจทก์จะเรียกค่าใช้จ่ายไม่ได้ จำเลยที่ 2 ไม่มีนิติสัมพันธ์กับโจทก์ ขอให้ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยที่ 1 ใช้เงิน 480,103.98 บาท พร้อมด้วยดอกเบี้ย ยกฟ้องจำเลยที่ 2
จำเลยที่ 1 อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยที่ 1 ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงเป็นอันยุติฟังได้ในเบื้องต้นว่า เมื่อวันที่ 24 ตุลาคม 2517 โจทก์และจำเลยที่ 1 ทำสัญญาซื้อขายกันโดยจำเลยที่ 1 ตกลงซื้อหม้อเคี่ยวน้ำตาลจากโจทก์ 2 หม้อ ในราคารวมค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ตลอดจนติดตั้งที่โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรี เป็นเงิน 2,670,000 บาท และโจทก์สัญญาว่าจะส่งมอบและติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล2 หม้อ ให้จำเลยที่ 1 ที่โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรี ให้เสร็จสิ้นเรียบร้อยภายในกำหนด 240 วัน นับตังแต่วันลงนามในสัญญาเป็นต้นไป ถ้าโจทก์ไม่ส่งมอบให้จำเลยที่ 1 ภายในกำหนดเวลาดังกล่าว โจทก์ยอมให้จำเลยที่ 1 ปรับเป็นเงินร้อยละ 5 ของราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลที่ยังมิได้ส่งมอบเป็นรายเดือน(เดือนหนึ่งนับ 30 วัน) ถ้าไม่ถึงเดือนให้เฉลี่ยเป็นรายวัน จนกว่าโจทก์จะส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้จำเลยที่ 1 ถูกต้องครบถ้วนตามสัญญา ปรากฏรายละเอียดตามเอกสารหมาย จ.1 ถึง จ.3 เมื่อวันที่ 25 มกราคม 2518 โจทก์มีหนังสือแจ้งไปยังผู้จัดการโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีว่าโจทก์ทำหม้อเคี่ยวน้ำตาลพร้อมด้วยอุปกรณ์ต่าง ๆ เสร็จเรียบร้อย พร้อมที่จะติดตั้งได้แล้ว จึงขอส่งมอบให้ตรวจสอบตามสัญญาก่อน แล้วจะติดตั้งเมื่อทางโรงงานแจ้งให้ทราบปรากฎตามเอกสารหมาย จ.4 ในวันที่ 25 มกราคม 2518 โจทก์มิได้ส่งหม้อเคี่ยวน้ำตาลและอุปกรณ์ต่าง ๆ ไปยังโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีทั้งหมด โดยค่อยทยอยส่งไปและส่งไปหมดเมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม 2518 การติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลตามสัญญาเอกสารหมาย จ.1 จะทำได้ต่อเมื่อโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีหยุดทำการหีบอ้อย ระหว่างวันที่ 25 มกราคม 2518 ถึงวันที่ 26 พฤษภาคม 2518 โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรียังไม่หยุดทำการหีบอ้อย โรงงานฯ แจ้งให้โจทก์ทราบว่าโรงงานฯ หยุดทำการหีบอ้อยและให้โจทก์ไปติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลได้ตั้งแต่วันที่ 26 พฤษภาคม 2518 ปรากฏตามเอกสารหมาย จ.6 โจทก์จึงเข้าทำการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลตั้งแต่วันที่ 27 พฤษภาคม 2518 โจทก์ทำเทสท์เพรสเซอร์จุ๊ปที่หม้อเคี่ยวน้ำตาลเสร็จเมื่อวันที่ 27 ตุลาคม 2518 และติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลเสร็จและส่งมอบให้จำเลยที่ 1 เมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน 2518 ในระหว่างติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล โจทก์ทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ตามคำสั่งของจำเลยที่ 1 ด้วยโดยเสียค่าใช้จ่ายไป 5,506 บาท และใช้เวลาทำ 10 วัน ตามสัญญาเอกสารหมาย จ.1 จุ๊ปที่ใช้กับหม้อเคี่ยวน้ำตาลจะต้องเป็นจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บ แต่โจทก์ใช้จุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บซึ่งมีราคาและคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บ โรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีทักท้วง ในที่สุดโจทก์ยอมลดราคาค่าหม้อเคี่ยวน้ำตาลลง 310,409 บาท หลังจากรับมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลแล้ว จำเลยที่ 1 ไม่ชำระค่าทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ให้โจทก์ และชำระค่าติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลให้โจทก์เพียงบางส่วนโดยหักไว้เป็นเงิน 517,857.13 บาท อ้างว่าเป็นค่าปรับฐานโจทก์ผิดสัญญาส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลล่าช้า 118 วันเป็นเงิน 464,052.90 บาท และค่าปรับฐานโจทก์ทำเทสท์เพรสเซอร์ล่าช้า 104 วัน เป็นเงิน 53,804.23 บาท
ที่จำเลยที่ 1 ฎีกาว่าโจทก์ไม่มีสิทธิเรียกร้องเอาค่าทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์จากจำเลยที่ 1 โดยอ้างว่าฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นส่วนประกอบของการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลนั้น จากสัญญาตามเอกสารหมายจ.1 ระบุว่าในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลนั้น โจทก์จะต้องทำคอนเดนเซอร์ด้วย ซึ่งนายบุญเลิศพยานโจทก์ซึ่งเป็นผู้ช่วยผู้จัดการของห้างโจทก์เบิกความว่า หากไม่ทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์แล้ว หม้อเคี่ยวน้ำตาลและคอนเดนเซอร์ที่โจทก์ทำขึ้นก็ไม่สามารถจะใช้การได้ จึงเห็นได้ว่าฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นอุปกรณ์ในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาล แม้ในสัญญาตามเอกสารหมาย จ.1 จะไม่ระบุว่าโจทก์ต้องทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ แต่ตามข้อ 1 แห่งสัญญา นอกจากจะระบุรายละเอียดของหม้อเคี่ยวน้ำตาลและส่วนประกอบอื่น ๆ พร้อมทั้งเงื่อนไขในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลแล้วยังระบุด้วยว่าพร้อมทั้งอุปกรณ์ต่าง ๆ ครบถ้วนเมื่อฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นอุปกรณ์ในการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลและค่าใช้จ่ายในการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ก็มีราคาเพียง 5,000 บาทเศษ ซึ่งเมื่อเทียบกับราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาล 2,670,000 บาทแล้วนับว่าราคาเพียงเล็กน้อย ไม่จำต้องระบุในสัญญาว่าโจทก์จะต้องทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์ด้วย ต้องถือว่าการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์เป็นส่วนหนึ่งของการติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลตามสัญญา โจทก์จะเรียกร้องค่าใช้จ่ายในการทำฐานบ่อน้ำคอนเดนเซอร์จากจำเลยที่ 1 ไม่ได้
ที่จำเลยที่ 1 ฎีกาว่าโจทก์ทำเทสท์เพรสเซอร์ถูกต้องตามกำหนดเมื่อวันที่ 27 ตุลาคม 2518 เกินกำหนดไป 104 วัน ต้องถูกปรับในอัตราร้อยละ 5ของเงินที่ลดราคาลงคือ 310,409 บาทต่อเดือน ตามมติของคณะกรรมการโรงงานน้ำตาลเป็นเงิน 53,804.20 บาทนั้น ปรากฏว่าเมื่อโจทก์ถูกทักท้วงเรื่องที่ส่งจุ๊ปผิดสัญญาและโจทก์ยอมให้ลดราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลลง 310,409 บาทตามเอกสารหมาย จ.9 แล้ว คณะกรรมการโรงงานน้ำตาลประชุมกันเมื่อวันที่ 16 ตุลาคม 2518 มีมติให้โจทก์ใช้จุ๊ปมีตะเข็บได้ แต่ให้โจทก์ลดราคาลง 310,409 บาท ทำการเทสท์เพรสเซอร์ให้ได้ตามกำหนด ใช้ราคาค่าปรับฐานผิดสัญญา 5 เปอร์เซ็นต์ ของ 310,409 บาท ต่อเดือนจากวันสิ้นสุดสัญญาการส่งมอบถึงวันที่ทดลองทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนด และให้รับรองการใช้งาน 2 ปี โดยมีหนังสือค้ำประกันของธนาคารปรากฏตามเอกสารหมาย จ.1 และโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรีแจ้งมติดังกล่าวของคณะกรรมการโรงงานน้ำตาลให้โจทก์ทราบแล้วตามเอกสารหมาย จ.10 โจทก์มีหนังสือขอให้งดการปรับฐานผิดสัญญาดังกล่าวโดยอ้างว่าโจทก์ได้ทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนดก่อนวันสิ้นสุดสัญญาของการส่งมอบปรากฏตามเอกสารหมาย จ.11 ศาลฎีกาเห็นว่าตามสัญญาเอกสารหมาย จ.1 ข้อ 8 ระบุว่านอกจากที่กล่าวแล้วในข้อ 6 ข้อ 7 “ถ้าผู้ขาย(โจทก์) ไม่ปฏิบัติให้เป็นไปตามสัญญาด้วยเหตุใด ๆ จนเป็นเหตุให้เกิดความเสียหายแก่ผู้ซื้อ (จำเลยที่ 1) แล้ว ผู้ขายยอมรับผิดชดใช้ค่าเสียหายต่าง ๆ ให้แก่ผู้ซื้อโดยสิ้นเชิงด้วย” ตามสัญญาโจทก์จะต้องใช้จุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บ เมื่อโจทก์นำจุ๊ปชนิดมีตะเข็บซึ่งมีราคาและคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บมาใช้ ก็ย่อมเกิดความเสียหายแก่จำเลยที่ 1 โจทก์จึงต้องรับผิดชดใช้ค่าเสียหายต่าง ๆ ให้แก่จำเลยที่ 1 ซึ่งเป็นผู้ซื้อโดยสิ้นเชิงตามสัญญาข้อ 8 ราคาจุ๊ปมีตะเข็บต่ำกว่าราคาจุ๊ปไม่มีตะเข็บ 310,409 บาท ที่จำเลยที่ 1 ลดราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลลง 310,409 บาท จึงเป็นเพียงการให้จำเลยคืนราคาจุ๊ปชนิดไม่มีตะเข็บที่จะต้องใช้ตามสัญญา ส่วนที่เกินจากราคาจุ๊ปชนิดมีตะเข็บที่โจทก์นำมาใช้เท่านั้น ส่วนการคิดค่าปรับฐานผิดสัญญาร้อยละ 5 ของเงิน 310,409 บาทต่อเดือนจากวันสิ้นสุดสัญญาการส่งมอบถึงวันที่ทดลองทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนด เป็นการกำหนดให้โจทก์ใช้ค่าเสียหายจากการใช้จุ๊ปที่มีคุณภาพต่ำกว่าจุ๊ปที่ระบุไว้ในสัญญาและจำเลยที่ 1 มีสิทธิที่จะทำได้ตามที่ระบุไว้ในสัญญาข้อ 8 โดยไม่จำต้องให้โจทก์ยินยอม ทั้งไม่เป็นการปรับซ้อนค่าปรับฐานส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลล่าช้า จากวันที่ 24 ตุลาคม 2517 อันเป็นวันที่ลงนามในสัญญาถึงวันที่ 27 ตุลาคม 2518 อันเป็นวันที่ทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนดเป็นเวลา 368 วัน หักวันที่ไม่อาจติดตั้งหม้อเคี่ยวน้ำตาลได้ เพราะโรงงานน้ำตาลสุพรรณบุรียังทำการหีบอ้อยอยู่ตั้งแต่วันที่ 25 มกราคม 2518 ถึงวันที่ 26 พฤษภาคม 2518 เป็นเวลา121 วันดังที่ได้วินิจฉัยมาออกแล้ว คงเหลือ 247 วัน ซึ่งเกินกำหนดจากวันสิ้นสุดสัญญาการส่งมอบไป 7 วัน จำเลยที่ 1 จึงคิดค่าปรับร้อยละ 5 ของเงิน 310,409 บาท จากโจทก์ได้เพียง 7 วัน เป็นเงิน 3,668.10 บาท
จำเลยที่ 1 หักราคาหม้อเคี่ยวน้ำตาลไว้เป็นค่าปรับฐานส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลเกินกำหนดเป็นเงิน 464,052.90 บาท และเป็นค่าปรับฐานทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนดช้าเป็นเงิน 53,804.23 บาท รวมเป็นเงินที่จำเลยที่ 1 หักไว้ 517,857.13 บาท เมื่อโจทก์จะต้องถูกปรับฐานส่งมอบหม้อเคี่ยวน้ำตาลเกินกำหนดเป็นเงิน 82,585.68 บาท และถูกปรับฐานทำการเทสท์เพรสเซอร์ได้ตามกำหนดช้าเป็นเงิน 3,668.10 บาท รวมเป็นเงิน 86,253.78 บาท จำเลยที่ 1 จึงต้องคืนเงินที่หักไว้ให้โจทก์ 431,603.35 บาท พร้อมทั้งดอกเบี้ยตามคำพิพากษาศาลล่าง
พิพากษาแก้ ให้จำเลยที่ 1 ใช้เงิน 431,603.35 บาท นอกจากที่แก้คงให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์
