แหล่งที่มา : เนติบัณฑิตยสภา
ย่อสั้น
โจทก์ผิดสัญญาก่อสร้างส่งมอบงานแก่จำเลยล่าช้าเกินกำหนดเวลาที่ระบุไว้ในสัญญาจนถูกจำเลยปรับตามสัญญา แม้โจทก์ฟ้องเรียกค่าปรับคืนโดยอ้างว่ามิได้เป็นฝ่ายผิดสัญญาและมิได้ขอให้ศาลลดค่าปรับ ถ้าศาลเห็นว่าโจทก์ผิดสัญญา แต่ค่าเสียหายที่กำหนดไว้ล่วงหน้าเมื่อเปรียบเทียบกับความเสียหายที่แท้จริงแล้วสูงเกินไปศาลย่อมมีอำนาจใช้ดุลพินิจลดค่าปรับลงแล้วคืนให้โจทก์บางส่วนได้ไม่ใช่เป็นการพิพากษาเกินคำขอและไม่เป็นการวินิจฉัยนอกฟ้องนอกประเด็น
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า จำเลยทำสัญญาว่าจ้างโจทก์ก่อสร้างสะพานคอนกรีตเสริมเหล็ก กำหนดให้แล้วเสร็จภายในวันที่ 5 มิถุนายน 2527 และหากไม่แล้วเสร็จตามสัญญาจะถูกปรับวันละ 3,000 บาท โจทก์ทำการก่อสร้างเสร็จและส่งมอบให้จำเลยล่าช้าเกินกำหนดไป 71 วัน ถูกจำเลยปรับเป็นเงิน 213,000 บาท เหตุที่การก่อสร้างล่าช้าไม่เสร็จในกำหนดเวลาที่ระบุในสัญญาจ้างเนื่องจากแบบรูปรายละเอียดบางรายการคลาดเคลื่อนมีข้อขัดแย้ง ต้องรอคำวินิจฉัยของจำเลยหรือคณะควบคุมงานของจำเลย สถานที่ก่อสร้างมีบ้านเรือนราษฎรปลูกกีดขวางอยู่จำเลยมิได้จัดการให้มีการรื้อถอนออกไป และระหว่างก่อสร้างฝนตกหนักน้ำท่วม เป็นเหตุสุดวิสัยที่โจทก์ต้องหยุดงานก่อสร้าง โจทก์ไม่ผิดสัญญา จำเลยจึงไม่มีสิทธิจะปรับโจทก์ ขอให้ศาลพิพากษาให้จำเลยคืนเงินค่าปรับแก่โจทก์พร้อมดอกเบี้ยในอัตราร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปีนับแต่วันฟ้องไปจนกว่าจะชำระเสร็จแก่โจทก์ จำเลยให้การว่า โจทก์เป็นฝ่ายผิดสัญญาจึงต้องเสียค่าปรับแก่จำเลย ขอให้ยกฟ้องศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยคืนเงินแก่โจทก์ 106,500 บาท พร้อมดอกเบี้ยในอัตราร้อยละเจ็ดครึ่งต่อปีในต้นเงินดังกล่าวนับแต่วันฟ้องไปจนกว่าจะชำระเสร็จแก่โจทก์ จำเลยอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับให้ยกฟ้องโจทก์ โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “ข้อเท็จจริงรับฟังเป็นยุติว่า จำเลยได้ทำสัญญาว่าจ้างโจทก์ทำการก่อสร้างสะพานคอนกรีตเสริมเหล็กข้ามคลองรังสิตประยูรศักดิ์ โจทก์ผิดสัญญาได้ดำเนินการก่อสร้างแล้วเสร็จตามแบบแปลนและส่งมอบแก่จำเลยล่าช้าเกินกำหนดเวลาที่ระบุไว้ในสัญญาจ้าง 71 วัน จำเลยได้ปรับโจทก์ตามสัญญาวันละ 3,000 บาทเป็นเงิน 213,000 บาท ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า เมื่อพิจารณาว่าแบบแปลนก่อสร้างระบุความยาวของระยะคอสะพานขาดไป 8 เมตรและมีบ้านราษฎรกีดขวางแนวก่อสร้าง ประกอบกับไม่ปรากฏว่าจำเลยมีความเร่งด่วนหรือมีความเสียหายพิเศษในการก่อสร้างล่าช้าอย่างใดเห็นว่าค่าปรับที่กำหนดไว้ในสัญญานั้นสูงเกินส่วน จึงให้ลดลงคงปรับเพียงวันละ 1,500 บาท พิพากษาให้จำเลยคืนเงินแก่โจทก์106,500 บาท พร้อมดอกเบี้ยนับแต่วันฟ้อง จำเลยอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่า คดีนี้โจทก์ฟ้องเรียกเงินค่าปรับคืนจากจำเลยโดยอ้างว่ามิได้เป็นฝ่ายผิดสัญญา มิได้บรรยายในคำฟ้องว่าค่าปรับที่กำหนดในสัญญาจ้างสูงเกินส่วน และโจทก์มิได้ขอให้ศาลลดค่าปรับ จำเลยให้การต่อสู้ว่าโจทก์เป็นฝ่ายผิดสัญญา ดังนั้นคดีไม่มีประเด็นว่าค่าปรับที่กำหนดไว้ในสัญญาจะสูงเกินส่วนหรือไม่ เมื่อข้อเท็จจริงฟังว่าโจทก์เป็นฝ่ายผิดสัญญาก็ต้องชำระค่าปรับตามที่ตกลงกันไว้การที่ศาลชั้นต้นวินิจฉัยลดเบี้ยปรับให้ต่ำลง เป็นการวินิจฉัยนอกฟ้องนอกประเด็นและเกินคำขอ ไม่ชอบด้วยประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 142
มีปัญหาวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ว่า คำพิพากษาของศาลชั้นต้นที่ลดค่าปรับให้แก่โจทก์นั้นเป็นการพิพากษาเกินคำขอหรือไม่เห็นว่า เกี่ยวกับค่าปรับนี้ศาลชั้นต้นได้กำหนดประเด็นไว้ว่าโจทก์มีสิทธิเรียกร้องให้จำเลยคืนค่าปรับหรือชดใช้เงินค่าจ้างให้โจทก์เพียงใดหรือไม่ ดังนั้นค่าปรับหรือเบี้ยปรับจึงเป็นประเด็นโดยตรง ซึ่งตามสัญญาจ้างข้อ 19 กำหนดว่า “ถ้าผู้รับจ้างส่งมอบงานล่าช้ากว่าวันแล้วเสร็จตามสัญญา แต่ผู้ว่าจ้างยังมิได้บอกเลิกสัญญา ผู้รับจ้างยอมให้ผู้ว่าจ้างดำเนินการดังต่อไปนี้ คือ
(1) ปรับผู้รับจ้างเป็นรายวัน วันละ 3,000 บาท นับแต่วันที่ล่วงเลยกำหนดวันแล้วเสร็จตามสัญญาจนถึงวันที่งานแล้วเสร็จบริบูรณ์”ดังนั้นเบี้ยปรับดังกล่าวจึงเป็นค่าเสียหายที่โจทก์จำเลยซึ่งเป็นคู่สัญญาได้กำหนดกันไว้ล่วงหน้า ฟ้องโจทก์ก็ได้บรรยายไว้ว่าโจทก์มิได้เป็นฝ่ายบกพร่องในเหตุที่ทำงานล่าช้า และขอคืนเงินค่าปรับทั้ง 213,000 บาท ดังนั้นเมื่อศาลชั้นต้นพิจารณาเห็นว่าค่าเสียหายที่กำหนดไว้ล่วงหน้านั้น เมื่อเปรียบเทียบกับความเสียหายที่แท้จริงแล้วสูงเกินไป จึงกำหนดลดต่ำลงคืนให้แก่โจทก์บางส่วนจึงไม่ใช่เป็นการพิพากษาเกินคำขอและไม่เป็นการวินิจฉัยนอกฟ้องนอกประเด็นแต่อย่างใด ทั้งตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 383เป็นอำนาจของศาลที่จะใช้ดุลพินิจลดค่าปรับหรือเบี้ยปรับลงได้หากเห็นว่าเบี้ยปรับนั้นสูงเกินส่วน เมื่อศาลเห็นสมควร โดยพิเคราะห์ถึงทางได้เสียของเจ้าหนี้ทุกอย่างอันชอบด้วยกฎหมาย ที่ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยและยกฟ้องโจทก์มานั้น ศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วย ฎีกาของโจทก์ฟังขึ้น”
พิพากษากลับ ให้บังคับคดีตามคำพิพากษาของศาลชั้นต้น
