แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
คูพิพาทใช้เป็นทางเรือและทางน้ำให้เรือผ่านเข้าออกมาหลายสิบปี ซึ่งอยู่ระหว่างที่ดินโจทก์จำเลย. ต่อมาโจทก์จำเลยได้ทำหนังสือรับรองว่าคูพิพาทเป็นทางเรือและทางน้ำที่โจทก์จำเลยใช้ร่วมกัน. จำเลยจะไม่ก่อสร้างอะไรลงในคูพิพาท. ดังนั้นคูพิพาทจึงเป็นภารจำยอม จำเลยจึงมีหน้าที่ตามกฎหมายและตามคำรับรองที่ให้ไว้กับโจทก์. ต้องงดเว้นการกระทำหรือสร้างสิ่งใดลงในคูพิพาทเพื่อมิให้เสื่อมประโยชน์แก่โจทก์. ตามสิทธิแห่งภารจำยอมที่มีอยู่เหนือคูพิพาทนั้น.
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ทั้งสามเป็นเจ้าของที่ดินติดต่อกับที่ดินของจำเลยโดยมีคูน้ำเป็นเขตกั้นคูน้ำนี้ต่างสงวนไว้ใช้เป็นทางเรือและทางน้ำมาช้านานหลายสิบปีแล้ว จึงตกเป็นภารจำยอม เมื่อปี 2501จำเลยได้ทำบันทึกข้อตกลงไว้กับโจทก์ด้วยว่าจะไม่ล้อมรั้วหรือปลูกสร้างอย่างอื่นลงในคู ต่อมาปี 2508 จำเลยได้ละเมิดข้อตกลงโดยทำรั้วคอนกรีตคร่อมลงในคูและถมดินปิดทางน้ำไหล เป็นเหตุไม่ให้โจทก์ได้ใช้คูเป็นทางเรือและทางน้ำอีกต่อไป การกระทำของจำเลยทำให้ประโยชน์แห่งภารจำยอมเสื่อมไป ขอให้ศาลบังคับให้จำเลยรื้อถอนกำแพงคอนกรีต จำเลยให้การว่า ที่ดินระหว่างโจทก์จำเลยมีร่องสวนกั้น ไม่ใช่คูหรือทางน้ำสำหรับใช้เป็นทางเรือเดินเข้าออก ร่องสวนนี้ไม่ใช่ภารจำยอมระหว่างที่ดินโจทก์จำเลย ประมาณ 10 ปีมานี้ร่องสวนได้ตื้นเขิน จำเลยจึงทำรั้วลวดหนามกั้น ครั้นปี พ.ศ. 2508 จึงเปลี่ยนรั้วลวดหนามเป็นกำแพงคอนกรีต แต่ก็ไม่ได้กีดขวางทางระบายน้ำ จำเลยจึงไม่ผิดสัญญาที่บันทึกไว้กับโจทก์แต่อย่างใด โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องและไม่มีอำนาจบังคับให้จำเลยรื้อกำแพงคอนกรีต เพราะจำเลยได้สร้างในที่ดินของจำเลยเอง และร่องสวนก็ไม่ใช่ภารจำยอม แม้จำเลยจะผิดข้อตกลง โจทก์ก็เพียงฟ้องเรียกค่าเสียหายได้เท่านั้น ขอให้ยกฟ้อง ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า คูพิพาทเป็นภารจำยอมซึ่งโจทก์จำเลยใช้เป็นทางเรือและทางน้ำร่วมกัน จำเลยไม่มีอำนาจทำให้ภารจำยอมเสื่อมประโยชน์ พิพากษาให้จำเลยรื้อถอนกำแพงคอนกรีตที่สร้างคร่อมลงในคู และให้ขุดดินหรือสิ่งอื่นที่ถมคูระหว่างที่ดินโจทก์จำเลยออกไปเพื่อให้คูมีสภาพเป็นภารจำยอมใช้เป็นทางเรือและทางน้ำร่วมกัน จำเลยอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน จำเลยฎีกา ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า คูพิพาทเป็นภารจำยอม ใช้เป็นทางเรือและทางน้ำให้เรือเดินเข้าออก ไม่น้อยกว่า 20 ปีมาแล้ว เหตุที่สภาพที่ดินของโจทก์จำเลยเปลี่ยนสภาพจากสวนเป็นที่ดินปลูกบ้านก็ดี หาใช่เหตุตามกฎหมายที่จะทำให้ภารจำยอมในการที่ใช้เป็นทางเรือและทางน้ำร่วมกันดังกล่าวสิ้นสุดไปไม่ จำเลยมีหน้าที่ทั้งตามกฎหมายและตามคำรับรองที่ให้ไว้กับโจทก์จำเลยจึงต้องงดเว้นการกระทำหรือสร้างสิ่งใด ๆ ลงในคูพิพาท เพื่อมิให้เสื่อมประโยชน์แก่โจทก์ในการใช้คูพิพาทเป็นทางเรือและทางน้ำตามสิทธิแห่งภารจำยอมที่มีอยู่เหนือคูพิพาทนั้น พิพากษายืน.
