แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
สัญญานายหน้าตัวแทนระหว่างจำเลยกับโจทก์กำหนดให้โจทก์ซื้อขายหลักทรัพย์ในตลาดหลักทรัพย์แทนจำเลย โจทก์จึงเป็นตัวแทนของจำเลยมีอำนาจขายหุ้นแทนจำเลยได้โดยชอบและมีสิทธิได้รับค่านายหน้าและค่าใช้จ่ายในการขายได้ตามที่ตกลงกันไว้ในสัญญา เมื่อหุ้นที่โจทก์ขายแทนจำเลยไปนั้น เป็นหุ้นที่จำเลยร่วมที่ 2 ลักมาและได้มีการอายัดหุ้นส่วนหนึ่งไว้แล้วทำให้มีการโอนหุ้นให้แก่ผู้ซื้อไม่ได้ โจทก์ในฐานะผู้ขายจะต้องรับผิดชอบใช้หุ้นอื่นแทนให้แก่ผู้ซื้อตามกฎระเบียบของตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย เมื่อโจทก์ได้ชดใช้หุ้นอื่นแทนแก่ผู้ซื้อ การกระทำของโจทก์จึงเป็นการกระทำที่จำเป็นและสมควรต้องกระทำในขอบอำนาจของการเป็นตัวแทน โจทก์ในฐานะตัวแทนจึงมีสิทธิเรียกร้องให้จำเลยในฐานะตัวการชดใช้หุ้นหรือเงินค่าหุ้นที่โจทก์ออกแทนจำเลยไปได้ตาม ป.พ.พ. มาตรา 816
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องขอให้บังคับจำเลยนำใบหุ้นอื่นของบริษัทดาต้าแมท จำกัด จำนวน 1,500 หุ้น ชดใช้ให้โจทก์พร้อมเงินปันผลตั้งแต่ปี 2531 จนกว่าจำเลยจะส่งมอบใบหุ้นแก่โจทก์ครบหรือมิฉะนั้นให้ชดใช้ค่าเสียหายแก่โจทก์ในอัตราหุ้นละ 229 บาท เป็นเงิน 366,400 บาท พร้อมดอกเบี้ยอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี นับแต่วันที่โจทก์ชำระหุ้นแทนไปจนกว่าจะชำระเสร็จ
จำเลยให้การขอให้ยกฟ้อง
ระหว่างพิจารณาจำเลยยื่นคำร้องขอให้เรียกนางสาวรุ่งนภาเข้ามาเป็นจำเลยร่วม ศาลชั้นต้นอนุญาต
จำเลยร่วมให้การขอให้ยกฟ้อง
จำเลยร่วมยื่นคำร้องขอให้เรียกนายวีระเข้ามาเป็นจำเลยร่วม ศาลชั้นต้นอนุญาต ให้เรียกนางสาวรุ่งนภาว่าจำเลยร่วมที่ 1 และนายวีระว่าจำเลยร่วมที่ 2
จำเลยร่วมที่ 2 ขาดนัดยื่นคำให้การและขาดนัดพิจารณา
ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้วพิพากษาให้จำเลยร่วมที่ 2 คืนหุ้นของบริษัทดาต้าแมท จำกัด จำนวน 1,500 หุ้น แก่โจทก์ พร้อมเงินปันผลตั้งแต่ปี 2531 จนกว่าจะคืนเสร็จ หากคืนไม่ได้ให้ชำระค่าเสียหายแทนเป็นเงิน 343,500 บาท พร้อมดอกเบี้ยอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี จากต้นเงิน 297,700 บาท นับแต่วันที่ 15 กรกฎาคม 2531 และจากต้นเงิน 45,800 บาท นับแต่วันที่ 26 ตุลาคม 2531 จนกว่าจะชำระเสร็จแก่โจทก์และใช้ค่าฤชาธรรมเนียมแทนโจทก์ โดยกำหนดค่าทนายความ 5,000 บาท เฉพาะค่าขึ้นศาลให้ใช้ตามทุนทรัพย์ที่โจทก์ชนะคดี ยกฟ้องโจทก์สำหรับจำเลยและจำเลยร่วมที่ 1 ค่าฤชาธรรมเนียมระหว่างโจทก์กับจำเลยและจำเลยร่วมที่ 1 ให้เป็นพับ
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษาแก้เป็นว่า ให้จำเลยและจำเลยร่วมที่ 1 ร่วมกันคืนหุ้นของบริษัทดาต้าแมท จำกัด จำนวน 1,500 หุ้น พร้อมด้วยเงินปันผลตั้งแต่ปี 2531 จนกว่าจะคืนหุ้นให้แก่โจทก์เสร็จ หากคืนไม่ได้ให้ชำระค่าเสียหายแทนในอัตราหุ้นละ 229 บาท เป็นเงินรวม 343,500 บาท พร้อมดอกเบี้ยอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี จากต้นเงิน 297,700 บาท นับแต่วันที่ 15 กรกฎาคม 2531 และจากต้นเงิน 45,800 บาท นับแต่วันที่ 26 ตุลาคม 2531 จนกว่าจะชำระเสร็จแก่โจทก์ ให้จำเลยและจำเลยร่วมที่ 1 ใช้ค่าฤชาธรรมเนียมทั้งสองศาลแทนโจทก์ โดยกำหนดค่าทนายความรวม 7,500 บาท ยกฟ้องสำหรับจำเลยร่วมที่ 2 ค่าฤชาธรรมเนียมระหว่างโจทก์กับจำเลยร่วมที่ 2 ให้เป็นพับ
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงฟังว่า โจทก์เป็นนิติบุคคลประเภทบริษัทจำกัด และเป็นสมาชิกตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย โดยได้รับอนุญาตจากกระทรวงการคลังให้ประกอบกิจการเป็นตัวแทนนายหน้าซื้อขายหลักทรัพย์ในตลาดหลักทรัพย์ได้ จำเลยเป็นนิติบุคคลประเภทบริษัทจำกัดและได้รับอนุญาตให้ประกอบกิจการเงินทุนหลักทรัพย์ แต่เนื่องจากจำเลยมิได้เป็นสมาชิกตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย จำเลยจึงเข้าเป็นลูกค้าโจทก์ และแต่งตั้งโจทก์เป็นตัวแทนและนายหน้าของจำเลยในการซื้อขายหลักทรัพย์ในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย จำเลยร่วมที่ 1 เป็นลูกค้าของจำเลยโดยเปิดบัญชีและทำหนังสือแต่งตั้งจำเลยเป็นนายหน้าและตัวแทนเพื่อซื้อขายหลักทรัพย์ จำเลยร่วมที่ 2ทำงานอยู่ที่บริษัทหลักทรัพย์แอ๊ดคินซัน จำกัด เมื่อวันที่ 30 ตุลาคม 2530 จำเลยร่วมที่ 2 นำหุ้นของบริษัทดาต้าแมท จำกัด จำนวน 1,600 หุ้น มาฝากจำเลยร่วมที่ 1 ขาย จำเลยร่วมที่ 1 สั่งให้จำเลยขายหุ้นจำนวนดังกล่าวให้ แล้วจำเลยสั่งให้โจทก์เป็นผู้ขายหุ้นจำนวนดังกล่าว ซึ่งโจทก์สามารถขายหุ้นได้ทั้งหมดในวันเดียวกันและส่งเงินที่ขายได้ให้จำเลยแล้วโดยหักค่านายหน้าออก จำเลยจึงส่งใบหุ้นและใบสำคัญการโอนหุ้นทั้งหมดแก่โจทก์ และโจทก์ได้ส่งเอกสารดังกล่าวให้แก่ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยแล้ว ต่อมาวันที่ 11 พฤศจิกายน 2530 บริษัทหลักทรัพย์แอ๊ดคินซัน จำกัด ได้แจ้งความว่า (ใบ) หุ้นของบริษัทดาต้าแมท จำกัด จำนวน 1,500 หุ้น ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของหุ้นที่จำเลยให้โจทก์ขายสูญหาย และมีหนังสือถึงนายทะเบียนหุ้นของบริษัทดังกล่าวระงับการโอนหุ้น พนักงานสอบสวนได้สอบสวนและสั่งฟ้อง พนักงานอัยการเห็นว่าจำเลยร่วมที่ 2 แต่ผู้เดียวเป็นผู้ลักใบหุ้นดังกล่าว จึงฟ้องเฉพาะจำเลยร่วมที่ 2 จำเลยร่วมที่ 2 รับสารภาพ ศาลพิพากษาลงโทษจำเลยร่วมที่ 2 แล้ว และคดีถึงที่สุดแล้ว ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยแจ้งให้โจทก์นำหุ้นจำนวนดังกล่าวไปเปลี่ยนให้ผู้ครอบครองหุ้นเพราะหุ้นถูกอายัดไว้ มีปัญหาต้องวินิจฉัยตามฎีกาของจำเลยว่า จำเลยจะต้องรับผิดชดใช้หุ้นต่อโจทก์ตามฟ้องหรือไม่ เห็นว่า ตามสัญญานายหน้าตัวแทนที่จำเลยทำกับโจทก์กำหนดให้โจทก์ขายหลักทรัพย์ในตลาดหลักทรัพย์แทนจำเลย โจทก์จึงเป็นตัวแทนของจำเลย ดังนั้นการที่จำเลยนำหุ้นของบริษัทดาต้าแมท จำกัด จำนวน 1,600 หุ้น ไปให้โจทก์ขายให้ในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย โจทก์จึงมีอำนาจขายแทนจำเลยได้โดยชอบและมีสิทธิได้รับค่านายหน้าและค่าใช้จ่ายในการขายได้ตามที่ตกลงกันไว้ในสัญญา เมื่อหุ้นที่โจทก์ขายแทนจำเลยไปนั้น เป็นหุ้นที่จำเลยร่วมที่ 2 ลักมาจากบริษัทหลักทรัพย์แอ๊ดคินซัน จำกัด และได้มีการอายัดหุ้นส่วนหนึ่งไว้ ทำให้มีการโอนหุ้นให้แก่ผู้ซื้อไม่ได้ โจทก์ในฐานะผู้ขายจะต้องรับผิดชอบใช้หุ้นอื่นแทนให้แก่ผู้ซื้อตามกฎระเบียบของตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยและโจทก์ได้ชดใช้หุ้นอื่นแทนแก่ผู้ซื้อแล้ว การกระทำของโจทก์ดังกล่าวจึงถือได้ว่าเป็นการกระทำที่จำเป็นและสมควรต้องกระทำในขอบอำนาจของการเป็นตัวแทน โจทก์ในฐานะตัวแทนจึงมีสิทธิเรียกร้องให้จำเลยในฐานะเป็นตัวการชดใช้หุ้นหรือเงินค่าหุ้นที่โจทก์ออกแทนจำเลยไปได้ โดยจำเลยต้องรับผิดต่อโจทก์ตาม ป.พ.พ. มาตรา 816
พิพากษายืน ให้จำเลยใช้ค่าทนายความชั้นฎีกา 4,000 บาท แทนโจทก์.
