แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
การขอจดทะเบียนเด็กเป็นบุตรโดยชอบด้วยกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1548 วรรคสองนั้น เป็นหน้าที่ของเจ้าหน้าที่จะต้องแจ้งความการขอจดทะเบียนไปยังเด็กและมารดา เพื่อเปิดโอกาสให้คัดค้านหรือไม่คัดค้านหากไม่ทราบที่อยู่ของมารดาเด็กก็ควรปิดประกาศหรือแจ้งความทางหนังสือพิมพ์โดยให้ผู้ร้องขอจดทะเบียนเป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายเมื่อไม่มีการคัดค้าน เจ้าหน้าที่ต้องจดทะเบียนให้ จะอ้างระเบียบภายในโดยมิได้ปฏิบัติตามวรรคสองของมาตรา 1548 เสียก่อนย่อมไม่ชอบ
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์อยู่กินเป็นสามีภริยากับนางทัศนีย์อินทรศรโดยมิได้จดทะเบียนสมรส มีบุตรด้วยกัน ๒ คน คือเด็กชายนพดลและเด็กหญิงสุภัทรา วงศ์ปถัมภ์ อายุ ๗ ปีและ๕ ปี ตามลำดับ ต่อมานางทัศนีย์ได้เลิกร้างกับโจทก์ โจทก์จึงยื่นคำร้องขอจดทะเบียนการรับรองบุตร ณ เขตพญาไท กรุงเทพมหานคร ต่อจำเลยซึ่งเป็นนายทะเบียนท้องถิ่นเขตพญาไท แต่จำเลยไม่ยอมจดทะเบียนให้เป็นการโต้แย้งสิทธิโจทก์ ขอให้บังคับจำเลยรับคำร้องและจดทะเบียนการรับรองบุตรทั้งสองของโจทก์
จำเลยให้การว่า จำเลยปฏิบัติราชการโดยชอบด้วยกฎหมายและระเบียบแบบแผนของทางราชการทุกประการ โจทก์ไม่มีอำนาจบังคับให้จำเลยรับจดทะเบียนการรับรองบุตรโดยฝ่าฝืนกฎหมายขอให้ยกฟ้อง
ในวันนัดพิจารณา โจทก์จำเลยแถลงรับกันว่า เหตุที่จำเลยไม่รับจดทะเบียนให้เนื่องจากโจทก์แจ้งว่าไม่ทราบว่ามารดาเด็กอยู่ที่ใด ไม่สามารถติดตามมารดาเด็กมาให้ความยินยอมได้ เพราะขัดต่อระเบียบราชการที่ว่าต้องให้เด็กและมารดาให้ความยินยอมจึงจะจดทะเบียนการรับรองบุตรได้
ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า จำเลยปฏิบัติโดยชอบด้วยกฎหมายและระเบียบแบบแผนของสำนักทะเบียนกลางที่ไม่จดทะเบียนการรับรองบุตรให้โจทก์ เพราะเด็กและมารดาไม่ได้มาให้ความยินยอม พิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา ๑๕๔๘ วรรคสอง เป็นหน้าที่ของเจ้าหน้าที่จะต้องแจ้งความการขอจดทะเบียนไปยังเด็กและมารดาเด็กเอง เพื่อเปิดโอกาสให้คัดค้านหรือไม่คัดค้าน ในกรณีที่ไม่ทราบที่อยู่ของมารดาเด็กก็น่าจะได้ปิดประกาศหรือแจ้งความทางหนังสือพิมพ์ โดยให้ผู้ร้องขอจดทะเบียนเป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายได้ การวางระเบียบให้เด็กและมารดามาให้ความยินยอมด้วย เป็นระเบียบภายในเพื่อความสะดวกของเจ้าหน้าที่เท่านั้น เมื่อโจทก์ขอจดทะเบียนเด็กเป็นบุตรและแจ้งว่าไม่ทราบที่อยู่ของมารดาเด็ก เจ้าหน้าที่ก็อาจจะแจ้งความการขอจดทะเบียนให้ทราบทางอื่นได้ดังกล่าว เมื่อไม่มีการคัดค้านเจ้าหน้าที่ก็ต้องจัดการจดทะเบียนให้ จะอ้างเพียงระเบียบภายในโดยมิได้ปฏิบัติตามมาตรา ๑๕๔๘ วรรคสอง เสียก่อนย่อมไม่ชอบ
พิพากษากลับ ให้จำเลยรับคำร้องของโจทก์ไว้ดำเนินการตามกฎหมายต่อไป
