แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
การขึ้นบัญชีสำรวจและการเสียค่าบำรุงท้องที่เป็นแต่เพียงข้อเท็จจริงอย่างหนึ่งอันจะแสดงว่าได้มีการครอบครองทำประโยชน์หรือไม่เท่านั้น ไม่มีก.ม.บัญญัติโดยตรงว่าเป็นการครอบครองตาม ก.ม.
แม้จะเป็นผู้มีชื่อในบัญชีสำรวจและเป็นผู้เสียค่าบำรุงท้องที่ก็ตามแต่ไม่ได้ครอบครองที่นั้น ๆ แล้วก็หาได้ชื่อว่าเป็นผู้ครอบครองและหามีสิทธิดีกว่าผู้ที่ครอบครองโดยแท้จริงไม่
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่าที่ดินพิพาทเป็นของโจทก์โดยนายรุ่น สามีจำเลยยกให้นายครบสามีโจทก์ ๆ ได้ครอบครองตลอดมา ต่อมาจำเลยได้จัดการให้นางทองฟ้องจำเลย ยื่นคำร้องขอจับจองใหม่บุกรุกเข้าไปในที่โจทก์ทั้งหมดขอให้ห้ามจำเลยและบริวารอย่างให้เกี่ยวข้อง และสั่งให้ยกเลิกเรื่องราวซึ่งนางทองขอจับจองทับที่โจทก์
จำเลยต่อสู้ว่าที่พิพาทเป็นของนายชูยกให้จำเลย นายรุ่นสามีจำเลยไม่เคยแบ่งที่ดินให้แก่สามีโจทก์ จำเลยและนายเหมสามีใหม่ของจำเลยได้ครอบครองและเสียค่าบำรุงท้องที่ตลอดมา ความจริงจำเลยจ้างโจทก์เฝ้าและปลูกชนำให้อยู่ นางทองขอจับจองที่พิพาทจริง โดยจำเลยยกให้แก่นางทองและจำเลยไม่ประสงค์จะให้โจทก์อยู่ต่อไป จึงฟ้องแย้งขอให้ขับไล่โจทก์และบริวารออกจากที่พิพาท
โจทก์แก้ฟ้องแย้งว่าได้ครอบครองที่พิพาทเพื่อประโยชน์ของโจทก์ ไม่เคยรับจ้างจำเลยเฝ้าที่พิพาท
คู่ความรับกันว่าที่พิพาทเป็นที่มือเปล่าไม่มีหนังสือสำคัญ และว่าโจทก์ครอบครองอยู่
ศาลชั้นต้นพิพากษาห้ามจำเลยและบริวารเกี่ยวข้องที่พิพาท ส่วนที่ขอให้สั่งยกเลิกเรื่องราวซึ่งนางทองขอจับจองนั้นโจทก์มิได้ฟ้องนางทองเป็นจำเลยด้วยจึงไม่มีทางสั่งได้ ให้ยกฟ้องแย้งจำเลย
จำเลยอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยฎีกา ศาลชั้นต้นสั่งว่าฎีกาข้อเท็จจริงไม่ได้ส่วนข้อที่ว่าการขึ้นบัญชีสำรวจของกำนันและเสียค่าบำรุงท้องที่อยู่เสมอ จะถือว่าเป็นการใช้สิทธิครอบครองหรือไม่เป็นปัญหาข้อ ก.ม.ให้รับฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่าคดีนี้ศาลล่างทั้งสองฟังข้อเท็จจริงว่าโจทก์เป็นฝ่ายครอบครองทำประโยชน์ในที่พิพาท ฝ่ายจำเลยมิได้ครอบครองทำประโยชน์ข้อที่จำเลยฎีกาว่าการขึ้นบัญชีสำรวจของกำนันและการเสียค่าบำรุงท้องที่ก็เป็นการครอบครองตาม ก.ม.นั้น ไม่มี ก.ม.บัญญัติโดยตรงอย่างที่จำเลยยกขึ้นกล่าว การขึ้นบัญชีสำรวจและการเสียค่าบำรุงท้องที่เป็นแต่เพียงข้อเท็จจริงอย่างหนึ่งอันจะแสดงว่าจะได้มีการครอบครองทำประโยชน์หรือไม่เท่านั้น คดีนี้ศาลทั้งสองฟังข้อเท็จจริงว่า จำเลยมิได้ครอบครองจะขืนฟังว่าจำเลยครอบครองทำประโยชน์หาได้ไม่ พิพากษายืน
