แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ผู้มีชื่อในโฉนดร่วมกันตกลงแบ่งทรัพย์กันเองโดยเข้าครอบครองเป็นส่วนสัด ถ้าหากมิได้ทำเป็นหนังสือแลจดทะเบียนต่อเจ้าพนักงานหามีผลใช้บังคับได้ตามกฎหมายไม่
ย่อยาว
คดีนี้โจทก์ฟ้องว่าโจทก์กับจำเลยมีชื่อเป็นเจ้าของกรรมสิทธิที่ดินโฉนดที่ ๑๔๔๔ ร่วมกัน ต่อมาผู้มีชื่อในโฉนดได้ตกลงแบ่งที่ดิน และต่างเข้าปกครองในส่วนของตนเป็นส่วนเป็นสัด จำเลยได้มาอาศัยเรือนโจทก์อยู่โจทก์จึงฟ้องขอบังคับให้จำเลยแบ่งแยกที่ดินให้โจทก์ ๓ ส่วนตามที่ตกลงกันแลขอให้ขับไล่
ศาลชั้นต้นเห็นว่าในระหว่างกันเองเมื่อได้ตกลงแบ่งแลต่างเข้าปกครองตามส่วนของตนแล้ว ข้อตกลงเช่นนี้ย่อมใช้ได้แลมีผลตามกฎหมาย แต่เห็นว่ายังมีบุคคลภายนอกมีชื่อถือกรรมสิทธิอยู่ด้วย จะบังคับให้จำเลยทำการแบ่งแยกไม่ได้ จึงพิพากษาให้ขับไล่จำเลย
ศาลอุทธรณ์เห็นว่าการตกลงแบ่งที่ดินระหว่างโจทก์จำเลยนั้น เป็นนิติกรรมปราณีประนอมยอมความ เมื่อมิได้ทำเป็นหนังสือแล้วจะใช้บังคับกันไม่ได้ โจทก์จำเลยจึงยังมีกรรมสิทธิร่วมกันอยู่ โจทก์จึงไม่มีสิทธิฟ้องขับไล่จำเลย จึงพิพากษาให้ยกฟ้องโจทก์
โจทก์ฎีกาว่าเจ้าของที่ดินร่วมกันตกลงแบ่งปันกันเองก็ใช้ได้
ศาลฎีกาเห็นว่าที่ดินมีโฉนดจะแบ่งปันกันเองโดยไม่ทำเป็นหนังสือจดทะเบียนนั้นใช้ไม่ได้ไม่มีผลบังคับตามกฎหมาย เพราะก่อนใช้ประมวลมีบังคับไว้ตาม พ.ร.บ.ออกโฉนดที่ดิน ร.ศ.๑๒๗ ม.๔๘ และ ๓๙ บังคับไว้ว่าในการแบ่งที่ดินให้นำโฉนดไปให้เจ้าพนักงานแก้ทะเบียนหลังโฉนด แลเมื่อใช้ประมวลแพ่งฯ บรรพ ๔ แล้วก็มีบังคับอยู่ตามมาตรา ๑๒๙๙ แล ม.๑๓๐๑ คดีนี้การตกลงมิได้ทำเป็นหนังสือ ฉะนั้นถึงหากจะเป็นสัญญาปราณีประนอมโจทก์ก็ยังร้องขอให้บังคับคดีในทางสัญญาปราณีประนอมไม่ได้ จึงไม่จำเป็นต้องวินิจฉัยว่าจะเป็นเรื่องปราณีประนอมยอมความหรือไม่ จึงพิพากษายืนตามศาลอุทธรณ์
