แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
แม้โจทก์จะประมูลทำการจับช้างได้ตามที่เจ้าพนักงานเจ้าหน้าที่ประมูล และได้ชำระเงินค่าประมูลแล้วโจทก์ก็ต้องรอให้ได้รับใบอนุญาตให้จับช้างได้จากจำเลยซึ่งเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดอันเป็นเจ้าหน้าที่เสียก่อนจึงจะลงมือตั้งคอกจับช้างได้ ถ้าตราบใดยังไม่ได้รับใบอนุญาตไปทำการจับช้างต้องถือว่าจับช้างโดยไม่ได้รับอนุญาต ช้างนั้นต้องตกเป็นของหลวง
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่าจำเลยที่ 1 มีอำนาจหน้าที่อนุญาตให้ตั้งคอกจับช้างป่า จำเลยที่ 2 ซึ่งเป็นผู้ว่าราชการจังหวัด มีอำนาจหน้าที่ดำเนินและอำนวยการตั้งคอกจับช้างป่าในเขตจังหวัดชุมพรด้วยความเห็นชอบของจำเลยที่ 1 ใน พ.ศ. 2495 จำเลยที่ 2 ได้ประกาศให้มีการตั้งคอกจับช้างป่าโดยวิธีประมูลประจำปี 2496 ในท้องที่ตำบลท่าข้าม อำเภอท่าแซะ จังหวัดชุมพร มีจำนวน 15 เชือกโจทก์ประมูลการตั้งคอกได้ และชำระเงินแล้ว ต่อมาประมาณ 2 เดือนโจทก์ตั้งคอกโดยประเพณี ช้างเข้าคอกโจทก์ ๆ จับได้ 8 เชือกราคา 40,700 บาท ทั้งนี้โดยประเพณีว่าผู้ใดประมูลการตั้งคอกได้และชำระเงินแล้ว ย่อมลงมือทำคอกได้ และลงมือจับช้างได้ทันทีไม่ต้องรอรับอนุญาตและทางจังหวัดต้องจัดการออกใบอนุญาตใน 1 เดือนแต่จำเลยสมคบกันไม่ทำตามแบบแผนประเพณีไม่ออกใบอนุญาตในกำหนดจนเป็นเหตุให้โจทก์ถูกพนักงานอำเภอจับโดยสำคัญผิดว่าโจทก์ทำการจับช้างโดยมิได้รับอนุญาต เมื่อโจทก์จับช้างได้แล้วจำเลยกลับไม่ออกใบอนุญาตให้ช้าง 8 เชือก เป็นกรรมสิทธิ์ของโจทก์และไม่ยอมรับชำระค่าภาคหลวงของช้างที่จับได้ แต่กลับจะให้โจทก์มอบช้างที่จับได้แก่จำเลย โจทก์จึงมาฟ้องให้ศาลบังคับให้จำเลยออกใบอนุญาตจับช้างให้โจทก์ ให้จำเลยรับเงินค่าภาคหลวงและไม่ให้จำเลยเกี่ยวข้องกับช้างที่โจทก์จับได้
จำเลยให้การว่าโจทก์ประมูลตั้งคอกจับช้างได้และได้ชำระเงินค่าประมูลแล้วจริง แต่จำเลยยังมิได้อนุญาตให้โจทก์ทำการจับช้างโจทก์ไปจัดการตั้งคอกจับช้างก่อนอนุญาต ไม่มีประเพณีที่จะจับก่อนอนุญาตได้ ฉะนั้นช้างที่จับได้จึงเป็นของแผ่นดิน
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้ยกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาตัดสินว่าเมื่อโจทก์ไม่ได้รับอนุญาตให้ทำการจับช้างป่าได้ตาม พ.ร.บ.สำหรับรักษาช้างป่า พ.ศ. 2464 ม. 6 จะบังคับให้จำเลยรับค่าธรรมเนียมใบอนุญาตและค่าภาคหลวงไม่ได้และจะให้ช้างเป็นสิทธิแก่โจทก์ตามคำขอก็ไม่ได้ เพราะโจทก์เป็นฝ่ายผิดกฎหมายโดยจับช้างไม่ได้รับอนุญาต ช้างต้องตกเป็นของหลวง พิพากษายืนตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์
