แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ความสัมพันธ์ระหว่างข้าราชการกับกระทรวงทะบวงกรมนั้น มีขึ้นโดยกฎหมายฝ่ายปกครอง เช่น พระราชบัญญัติว่าด้วยระเบียบข้าราชการพลเรือนเป็นต้น หาได้เกิดขึ้นและเป็นไปเพราะผลของนิติกรรมสัญญา เช่น จ้างแรงงาน ไม่ (นัยคำพิพากษา ฎีกาที่ 123/2504)
การที่ข้าราชการประมาทเลินเล่อทำให้กระทรวงทะบวงกรมเสียหาย จึงเป็นเรื่องละเมิดตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 420 มิใช่เรื่องให้ตัวแทนรับผิดตามมาตรา 812 ฉะนั้น อายุความจึงมี 1 ปี นับแต่ทราบถึงการละเมิดตามมาตรา 448 ตาม นัยคำพิพากษาฎีกาที่กล่าวข้างต้น
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า จำเลยเป็นข้าราชการกรมไปรษณีย์โทรเลข เป็นทั้งตัวแทนและเป็นลูกจ้างโจทก์ ปฏิบัติราชการในหน้าที่เก็บรักษาเงินของโจทก์ด้วยความประมาทเลินเล่อและนอกเหนืออำนาจ ทั้งฝ่าฝืนระเบียบข้อบังคับ จนเป็นเหตุให้นายเตี้ยง จันทร์หนู ลักลูกกุญแจไขเอาเงินในกำปั่นไป ๑๗๔,๕๓๘.๒๔ บาท จึงขอให้ศาลบังคับจำเลยใช้เงินดังกล่าวพร้อมทั้งดอกเบี้ย
จำเลยให้การปฏิเสธว่า มิใช่ลูกจ้างและตัวแทนของโจทก์ ฟ้องโจทก์หาว่าจำเลยละเมิด โจทก์ทราบเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๒ และเพิ่งฟ้องเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๘ คดีขาดอายุความแล้ว
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์ยก ให้พิจารณาและพิพากษาใหม่ ศาลชั้นต้นสืบพยานแล้วพิพากษาว่าจำเลยประมาทเลินเล่อดังฟ้อง แต่คดีขาดอายุความแล้ว ยกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาว่า ข้อเท็จจริงยุติตามคำพิพากษาของศาลล่างว่า จำเลยเป็นข้าราชการกรมไปรษณีย์โทรเลข มีความประมาทเลินเล่อในหน้าที่ที่ได้รับมอบหมาย เป็นเหตุให้นายเตี้ยง จันทร์หนู ลักเอาเงินไปดังโจทก์ฟ้องจริง
คงมีปัญหาว่า คดีนี้เป็นการเรียกร้องค่าเสียหายอันเกิดแต่มูลละเมิดตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๔๒๐ หรือเป็นกรณีเรียกร้องให้ตัวแทนรับผิดตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๘๑๒ และวินิจฉัยว่า โจทก์เป็นกรมในรัฐบาลจำเลยเป็นข้าราชการในกรมนั้น ความสัมพันธ์ระหว่างกรมกระทรวงในรัฐบาลและข้าราชการมีขึ้นโดยกฎหมายฝ่ายปกครอง ได้แก่กฎหมายระเบียบข้าราชการพลเรือนเป็นต้น รวมตลอดถึงพระราชกฤษฎีกา กฎกระทรวง และคำสั่ง กฎ ระเบียบแบบแผนที่ราชการวางไว้นั้น ไม่ได้มีขึ้นโดยกฎหมายแพ่งว่าด้วยเอกเทศสัญญา กฎหมายฝ่ายปกครองและ กฎหมายฝ่ายแพ่งมีลักษณะแตกต่างกัน บุคคลใดจะเข้ารับราชการก็ต้องมีคุณสมบัติและต้องปฏิบัติการตามที่กฎหมายฝ่ายปกครองกำหนดไว้ เงินเดือน การบังคับบัญชาการรักษาวินัย การออก สิทธิได้รับบำเหน็จบำนาญ ย่อมเป็นไปตามกฎหมายฝ่ายปกครองหาได้เป็นไปเพราะผลของนิติกรรมหรือสัญญาไม่ (นัยคำพิพากษาฎีกาที่ ๑๒๓/๒๕๐๔)
การที่จำเลยมีความประมาทเลินเล่อทำให้โจทก์ได้รับความเสียหาย จึงเป็นมูลกรณีละเมิดโจทก์ทราบถึงการละเมิดเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๓ เพิ่งฟ้องเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๘ พ้นอายุความ ๑ ปี ตามมาตรา ๔๔๘ แล้ว พิพากษายืน.
