แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ศาลมีอำนาจสั่งให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถา โดยยกเว้นค่าธรรมเนียมศาลบางส่วนตาม ม.149 ได้
คู่ความมีสิทธิยื่นคำร้องขอให้พิจารณาคำร้องขออุทธรณ์อย่างคนอนาถาที่ศาลสั่งยกใหม่ได้ แม้ภายหลังกำหนดอายุความอุทธรณ์ 1 เดือนตาม ม.156 วรรคท้าย
การที่ศาลสั่งยกเว้นไม่ต้องวางเงินที่ต้องใช้แก่คู่ความอีกฝ่าย และสั่งรับอุทธรณ์นั้นถือว่าเป็นการที่ศาลสั่งอนุญาตให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถา ดังนั้นการที่ผู้อุทธรณ์นำเงินค่าธรรมเนียมที่ศาลไม่อนุญาตให้อนาถามาชำระต่อศาลตามคำสั่งเมื่อพ้นกำหนด 1 เดือนก็ไม่ทำให้คดีนั้นขาดอายุความ
ย่อยาว
โจทก์จำเลยพิพาทกันในเรื่องกรรมสิทธิที่ดิน
ศาลแพ่งพิพากษา ให้ยกฟ้องสำนวนนางเมาะเป็นโจทก์และพิพากษาในสำนวนขายหวังเป็นโจทก์ สั่งแสดงว่าที่ดินโฉนดที่ ๔๐๖๗ เป็นกรรมสิทธิของนายหวังส่วนหนึ่ง
ศาลชั้นต้นอ่านคำพิพากษาให้คู่ความฟังเมื่อวันที่ ๒๖ พ.ย. ๒๔๘๖ นางเมาะยื่นคำร้องพร้อมกับฟ้องอุทธรณ์ขออุทธรณ์อย่างคนอนาถาภายในกำหนด ๑ เดือน
ศาลชั้นต้นไต่สวนแล้ว สั่งให้ยกคำร้องไม่อนุญาตให้ว่าความอย่างคนอนาถา
นางเมาะยื่นคำร้องขอให้ศาลชั้นต้นพิจารณาคำร้องขออุทธรณ์อย่างคนอนาถานั้นใหม่เมื่อวันที่ศาลชั้นต้นสั่งว่า ทรัพย์ที่ปรากฎว่านางเมาะมีอยู่เพียงพอกับค่าธรรมเนียมในการอุทธรณ์ทั้ง ๒ สำนวน ส่วนเงินค่าธรรมเนียมวางศาลเพื่อใช้แก่คู่ความอีกฝ่ายหนึ่งนั้น ให้ยกเว้นไม่ต้องวาง ต่อมาอีก ๑๕ วันจากศาลมีคำสั่ง นางเมาะนำเงินค่าธรรมเนียมในการอุทธรณ์มาปิดฤชากรในฟ้องอุทธรณ์ ศาลชั้นต้นสั่งรับอุทธรณ์
นายหวังเถียงในการแก้อุทธรณ์ว่า อุทธรณ์นางเมาะขาดอายุความ
ศาลอุทธรณ์เห็นว่า คำสั่งศาลที่ยกเว้นไม่ต้องนำเงินมาวางศาลนั้นมิใช่คำสั่งอนุญาตให้ว่าอย่างคนอนาถาตาม ม.๑๔๙,๒๒๙ ฉะนั้นนางเมาะต้องนำเงินค่าธรรมเนียมศาลมาชำระภายใน ๑ เดือนตามปรกติ เมื่อศาลไม่ได้สั่งขยายอายุความไว้ให้ก็ไม่มีกฎหมายที่ยอมให้นางเมาะชำระค่าธรรมเนียมเมื่อพ้น ๑ เดือนจากวันฟังคำพิพากษาได้อุทธรณ์จึงขาดอายุความ ศาลอุทธรณ์พิพากษาให้ยกคำสั่งศาลชั้นต้นที่รับอุทธรณ์และไม่รับอุทธรณ์ไว้พิจารณา
นางเมาะฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่าไม่มีกฎหมายใดที่ให้อำนาจศาลสั่งยกเว้นค่าธรรมเนียมใดนอกจากตามมาตรา ๑๔๙ วรรคท้าย และมาตรา ๑๕๗ แห่ง ป.วิแพ่ง ดังนั้นการที่ศาลสั่งให้นางเมาะไม่ต้องนำเงินวางศาลนั้นก็คือการสั่งให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถาโดยกเว้นค่าธรรมเนียมให้บางส่วนนั่นเอง หรืออีกนัยหนึ่งถ้าศาลไม่ยอมอนุญาตให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถาแล้ว ศาลย่อมจะสั่งให้นางเมาะไม่ต้องเสียเงินวางศาลไม่ได้อยู่เอง ทั้งคำสั่งเช่นนี้ก็เป็นคำสั่งในคำร้องขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถา ศาลฎีกาจึงเห็นว่านางเมาะได้รับอนุญาตให้ดำเนินคดีอย่างคนอนาถาแล้ว โดยมีเงื่อนไขให้ได้รับการยกเว้นไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียม ฉะเพาะเงินวางศาล ฉะนั้นการที่นางเมาะนำเงินค่าธรรมเนียมอื่นมาชำระตามคำสั่งศาลและสั่งรับอุทธรณ์ไว้เป็นการถูกต้องตามวิธีพิจารณาความแล้ว อุทธรณ์ของนางเมาะไม่ขาดอายุความ จึงพิพากษาให้ยกคำพิพากษาศาลอุทธรณ์นั้นเสียให้รับอุทธรณ์นางเมาะไว้ดำเนินคดีต่อไป
