แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
โจทก์เป็นนายหน้าให้จำเลยในการขายเครื่องมือวิเคราะห์ธาตุในอาหารให้แก่องค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปโดยวิธีพิเศษ แต่ยังไม่ได้ทำสัญญาซื้อขายกันทางองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูป ก็ได้กำหนดให้มีการจัดซื้อใหม่โดยวิธีประกวดราคา จำเลยจึงได้ไปยื่นซองประกวดราคาและเจรจาต่อรองราคากับองค์การดังกล่าวเอง จนตกลงทำสัญญาซื้อขายกันได้ การซื้อขายรายนี้จึงสำเร็จลงได้เพราะการเข้าเสนอประกวดราคาของจำเลยเอง โดยโจทก์ไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้อง ส่วนการกระทำของโจทก์ในระหว่างที่เป็นนายหน้าให้จำเลยในตอนแรก ก็ถือไม่ได้ว่าเป็นการชี้ช่องหรือจัดการในส่วนสำคัญอันทำให้สัญญาซื้อขายได้ทำกันสำเร็จในตอนหลัง จำเลยไม่ต้องชำระค่านายหน้าให้แก่โจทก์.
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์เป็นนายหน้าให้จำเลยในการขายเครื่องมือวิเคราะห์ธาตุในอาหารให้แก่องค์การผลิตอาหารสำเร็จรูป จนสามารถทำสัญญาซื้อขายกันสำเร็จแล้ว แต่จำเลยไม่ยอมชำระค่านายหน้า ขอให้จำเลยชำระค่านายหน้าพร้อมดอกเบี้ยตามฟ้องให้แก่โจทก์
จำเลยให้การว่า ไม่เคยตกลงให้โจทก์เป็นนายหน้า การขายสินค้าตามฟ้องให้แก่องค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปได้ใช้วิธีประกวดราคา โจทก์ไม่สามารถชี้ช่องหรือจัดการให้จำเลยเข้าทำสัญญาซื้อขายได้ และในการเข้าประกวดราคา เจรจาต่อรองราคา จนสามารถทำสัญญาซื้อขายดังกล่าวได้เป็นกรณีที่จำเลยดำเนินการเองทั้งสิ้นขอให้ยกฟ้อง
ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับ ให้จำเลยชำระค่านายหน้าพร้อมดอกเบี้ยตามฟ้องให้แก่โจทก์
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงรับกันฟังเป็นยุติว่า เดิมองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปมีความจำเป็นเร่งด่วนจะต้องซื้อเครื่องมือวิเคราะห์ธาตุในอาหารโดยวิธีพิเศษ คือให้ผู้มีอาชีพขายเครื่องมือนั้นโดยตรงมาเสนอราคาโจทก์ทราบว่าจำเลยเป็นผู้ขายเครื่องมือดังกล่าวจึงแจ้งให้จำเลยทราบ จำเลยตกลงให้โจทก์เป็นนายหน้าขายเครื่องมือนั้นโดยวิธีพิเศษ และโจทก์เรียกค่านายหน้า15 เปอร์เซ็นต์ ของราคาขายตามคำรับรองของจำเลยเอกสารหมาย จ.10แต่ต่อมาองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปได้เปลี่ยนแปลงวิธีการซื้อจากการซื้อโดยวิธีพิเศษเป็นการซื้อโดยวิธีประกวดราคา จำเลยเป็นผู้เสนอประกวดราคารายหนึ่ง คณะกรรมการเปิดซองประกวดราคาพิจารณาเห็นว่า ควรจัดซื้อเครื่องมือจากจำเลย ได้ทำรายงานสรุปผลการเปิดซองประกวดราคาเสนอผู้มีอำนาจสั่งซื้อตามระเบียบ ในที่สุดประธานกรรมการองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปอนุมัติให้ซื้อได้ตามใบสั่งซื้อ เอกสารหมาย ล.7 คดีคงมีประเด็นวินิจฉัยในชั้นนี้ตามฎีกาของจำเลยว่า การที่จำเลยได้เข้าทำสัญญาขายเครื่องมือให้แก่องค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปเป็นผลมาจากการชี้ช่องของโจทก์ผู้เป็นนายหน้าหรือไม่ เห็นว่า การฟ้องเรียกเอาค่านายหน้านั้นโจทก์ผู้เป็นนายหน้าจะต้องสืบให้ได้ความด้วยว่า สัญญานั้นได้ทำกันสำเร็จเนื่องแต่ผลแห่งการที่โจทก์ได้ชี้ช่องหรือจัดการนั้น ดังที่ระบุไว้ในมาตรา 845 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ คดีนี้โจทก์รับเป็นนายหน้าให้จำเลยในการขายเครื่องมือนั้นโดยวิธีพิเศษแต่ก็มิได้มีการทำสัญญาซื้อขายกัน โดยทางองค์การผลิตอาหารสำเร็จรูปได้ตกลงให้จัดซื้อโดยวิธีประกวดราคา และจำเลยได้ไปยื่นซองประกวดราคาเอง ทั้งได้มีการต่อรองในเรื่องราคากับทางองค์การฯ จนตกลงซื้อขายกันได้ ซึ่งเห็นได้ว่าการซื้อขายเครื่องมือรายนี้ได้สำเร็จลงเพราะการเข้าเสนอประกวดราคาของจำเลยเอง โดยโจทก์มิได้มีส่วนเกี่ยวข้อง ส่วนการกระทำของโจทก์ในระหว่างที่เป็นนายหน้าให้จำเลยในตอนแรก ถือไม่ได้ว่าเป็นการชี้ช่องหรือจัดการในส่วนสำคัญอันทำให้สัญญาซื้อขายเครื่องมือนั้นได้ทำกันสำเร็จในตอนหลังตามความหมายของมาตรา 845 ที่ศาลอุทธรณ์พิพากษาให้โจทก์ชนะคดีนั้นไม่ต้องด้วยความเห็นของศาลฎีกา ฎีกาของจำเลยฟังขึ้น
พิพากษากลับ ให้ยกฟ้องโจทก์.
