แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
กรณีภริยาเป็นผู้อนุบาลสามีซึ่งเป็นผู้ไร้ความสามารถตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1457 นั้น มาตรา 1581ไม่ให้นำบทบัญญัติว่าด้วยความปกครองมาบังคับจึงจะนำมาตรา 1561,1562,1563. ซึ่งเป็นบทบัญญัติว่าด้วยความปกครองมาบังคับแก่ภริยาซึ่งเป็นผู้อนุบาลสามีหาได้ไม่
ภริยาซึ่งเป็นผู้อนุบาลสามี มีสิทธิทำนิติกรรมขายสินบริคณห์ได้โดยลำพัง หากกระทำไปเพื่อประโยชน์ของสามีตามนัยคำพิพากษาฎีกาที่ 710/2490 แต่การที่ภริยาเอาที่ดินสินบริคณห์ไปยกให้แก่บุตรคนหนึ่งโดยเสน่หา มิใช่กระทำไปเพื่อประโยชน์ของสามีแต่อย่างใด ภริยาในฐานะผู้อนุบาลจึงไม่มีสิทธิเอาที่ดินส่วนที่เป็นของสามีไปยกให้แก่บุตรโดยเสน่หาได้ คงมีสิทธิกระทำได้ในฐานะที่เป็นภริยา ซึ่งมีส่วนเป็นเจ้าของที่ดินสินบริคณห์นั้นด้วย โดยมิพักต้องได้รับอนุญาตจากสามี ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 39 นิติกรรมการให้ที่ดินโดยเสน่หาดังกล่าว จึงผูกพันส่วนที่เป็นของภริยา แต่ไม่ผูกพันส่วนของสามี เมื่อข้อเท็จจริงไม่ปรากฏว่าที่ดินสินบริคณห์นั้น สามีกับภริยามีส่วนคนละเท่าใด และภริยาก็ทำนิติกรรมให้บุตรมีชื่อถือกรรมสิทธิ์ในที่ดินร่วมกับสามีอันมีผลเท่ากับภริยายอมสละส่วนของตนให้แก่บุตรเท่านั้น นิติกรรมรายนี้จึงไม่เป็นโมฆะ
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์และนายเมี้ยนเป็นบุตรนายแม้น นางต่อมจิตรภิรมย์ จำเลยเป็นภริยานายเมี้ยน เดิมนางต่อมเป็นผู้อนุบาลนายแม้นผู้ไร้ความสามารถตามคำสั่งศาล ต่อมานางต่อมตาย โจทก์เป็นผู้อนุบาลนายแม้นตามคำสั่งศาลต่อมา ส่วนจำเลยเป็นผู้จัดการมรดกนายแม้นตามคำสั่งศาล เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2513 นางต่อมซึ่งเป็นผู้อนุบาลนายแม้นได้เอาชื่อนายเมี้ยนใส่ลงในโฉนดที่ดินของนายแม้น โดยนางต่อมทำนิติกรรมยกให้โดยเสน่หา โดยนายแม้นไม่มีสิทธิทั้งศาลไม่ได้อนุญาตให้นางต่อมทำได้ นิติกรรมดังกล่าวจึงเป็นโมฆะเป็นการเสียหายแก่นายแม้นและไม่ใช่เจตนาของนายแม้น โจทก์ได้บอกเลิกและให้จำเลยถอนชื่อนายเมี้ยนออกจากโฉนดที่ดินของนายแม้นแล้วจำเลยเพิกเฉย จึงขอให้ศาลพิพากษาว่านิติกรรมยกให้ระหว่างนางต่อมกับนายเมี้ยนเป็นโมฆะ ให้จำเลยถอนชื่อนายเมี้ยนออกจากโฉนดที่ดินของนายแม้น ถ้าไม่ปฏิบัติตาม ขอให้ถือเอาคำพิพากษาเป็นการแสดงเจตนาของจำเลย
จำเลยให้การว่า ฟ้องโจทก์เคลือบคลุม โจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องที่ดินตามโฉนดที่ฟ้องเป็นสินสมรสระหว่างนายแม้นกับนางต่อมขณะทำนิติกรรมนางต่อมยังไม่ขาดจากการเป็นสามีภริยากับนายแม้นนิติกรรมยกให้ย่อมผูกพันสินบริคณห์ส่วนของนางต่อม เมื่อนายแม้นถูกศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถนิติกรรมดังกล่าวจึงสมบูรณ์โดยนางต่อมไม่ต้องได้รับอนุญาตจากศาล นางต่อมกับนายเมี้ยนมิได้ร่วมกันทำกลฉ้อฉล ไม่ได้แสดงเจตนาลวง แต่กระทำโดยสุจริตเป็นการให้ระหว่างมารดากับบุตร เฉพาะส่วนของตนในสินบริคณห์ไม่เป็นโมฆะ
วันชี้สองสถาน ศาลชั้นต้นเห็นว่า ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยมีเพียงว่านางต่อมมีอำนาจทำนิติกรรมยกที่ดิน (ตามฟ้อง) ให้แก่นายเมี้ยนหรือไม่ และกระทำไปโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่
ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้ววินิจฉัยว่า นางต่อมทำนิติกรรมยกให้โดยสุจริตและชอบด้วยกฎหมาย พิพากษายกฟ้องโจทก์
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ข้อเท็จจริงฟังได้เป็นยุติว่า โจทก์และนายเมี้ยนเป็นบุตรนายแม้น นางต่อม จำเลยเป็นภริยานายเมี้ยน นายแม้นถูกศาลสั่งให้เป็นบุคคลไร้ความสามารถ และให้อยู่ในความอนุบาลของนางต่อมที่ดินโฉนดที่ 875 ในโฉนดมีชื่อนายแม้นเป็นผู้ถือกรรมสิทธิ์ระหว่างนางต่อมเป็นผู้อนุบาล นางต่อมได้เอาที่ดินโฉนดที่ 875 จดทะเบียนยกให้นายเมี้ยนเป็นเนื้อที่ 10 ไร่ และแบ่งแยกโฉนดแล้วต่อมา พ.ศ. 2513 นางต่อมได้แบ่งแยกที่ดินโฉนดที่ 875 ที่เหลือ 20 ไร่ออกเป็นอีกโฉนดหนึ่งขายให้นายธนาเพื่อเอาเงินไว้เลี้ยงดูนายแม้นและทำบุญ คงเหลือที่ดินโฉนดที่ 875 อีก 10 ไร่ 2 งาน 17 วา คือ ที่พิพาท เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2513 นางต่อมได้ใส่ชื่อนายเมี้ยนในโฉนดที่ 875 ให้ถือกรรมสิทธิ์ร่วมกับนายแม้น โดยนางต่อมมอบอำนาจให้นายเมี้ยนทำนิติกรรมยกให้โดยเสน่หาแทนนางต่อมวันที่ 9 ธันวาคม 2513 นายเมี้ยนตาย ศาลได้มีคำสั่งตั้งจำเลยเป็นผู้จัดการมรดก ต่อมาวันที่ 19 มกราคม 2514 นางต่อมตายศาลได้มีคำสั่งให้นายแม้นอยู่ในความอนุบาลของโจทก์
ในปัญหาว่า นางต่อมไม่มีอำนาจทำนิติกรรมยกที่พิพาทให้นายเมี้ยนเพราะไม่ปฏิบัติตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1561,1562, 1563 และ 1581 นั้น ศาลฎีกาเห็นว่าบทกฎหมายที่โจทก์อ้างเป็นบทบัญญัติว่าด้วยความปกครองแต่ 1581 ไม่ให้นำบทบัญญัติว่าด้วยความปกครองมาบังคับแก่สามีหรือภริยาที่ศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ และมีผู้อนุบาลแล้ว ตามมาตรา 1457 กรณีนี้จึงไม่อยู่ภายในบังคับแห่งบทบัญญัติที่โจทก์อ้าง
ส่วนในปัญหาว่า แม้ที่ดินโฉนดที่ 875 เป็นสินบริคณห์ของนายแม้นกับนางต่อมแต่นางต่อมได้แบ่งแยกเอาไปขายเสีย 10 ไร่แล้ว ย่อมไม่มีส่วนของนางต่อมในที่พิพาทที่เหลืออยู่ นางต่อมจึงไม่มีอำนาจยกที่พิพาทอันเป็นส่วนของนายแม้น ให้นายเมี้ยนโดยเสน่หานั้น ศาลฎีกาเห็นว่าตามหนังสือมอบอำนาจ หมาย ล.1 และบันทึกข้อตกลงเรื่องกรรมสิทธิ์รวมหมาย จ.1 มีข้อความว่านางต่อมขอมอบอำนาจให้ไปจดทะเบียนกรรมสิทธิ์ร่วมในโฉนดที่ดิน 875 ซึ่งเป็นชื่อสามีของนางต่อมผู้ถูกศาลสั่งวิกลจริต และนางต่อมได้รับคำสั่งศาลให้ดูแลแทนสามี โดยให้นายเมี้ยนบุตรชายของนางต่อมกับนายแม้นสามีของนางต่อมมีสิทธิร่วมกันในที่ดินโฉนดที่ 875 ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยว่า ทรัพย์พิพาทเป็นสินบริคณห์ของนายแม้นกับนางต่อม แม้ในนิติกรรมยกให้จะมีชื่อนางต่อมเป็นผู้ทำนิติกรรมแต่ผู้เดียว ก็ย่อมผูกพันสินบริคณห์ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1361 วรรค 2 และมาตรา 30 เพราะนางต่อมเป็นผู้อนุบาลนายแม้นสามีอยู่แล้ว จึงมิพักต้องได้รับความยินยอมจากสามีตามนัยคำพิพากษาฎีกาที่ 710/2490 ระหว่างนายอนันต์ พรชัย โจทก์ นางกระแส กับพวก จำเลย ปรากฏว่าคดีนั้นเป็นเรื่องภริยาซึ่งเป็นผู้อนุบาลสามีทำสัญญาขายเรือนพิพาทซึ่งเป็นสินบริคณห์ โดยตกลงซื้อขายกันขณะที่สามีป่วยอยู่ที่โรงพยาบาลและภริยาได้รับเงินล่วงหน้าจากผู้ซื้อ เพื่อใช้จ่ายในการร้องขอเป็นผู้อนุบาลสามี จะเห็นได้ว่าคดีนั้นภริยากระทำไปเพื่อประโยชน์ของสามี ศาลฎีกาได้วินิจฉัยในคดีนั้นว่าภริยาซึ่งเป็นผู้อนุบาลสามีมีสิทธิทำสัญญาขายเรือนพิพาทซึ่งเป็นสินบริคณห์ได้ตามลำพังข้อเท็จจริงในคดีนั้นแตกต่างกับคดีเรื่องนี้มาก จึงยกเอาหลักวินิจฉัยดังกล่าวมาใช้ในคดีนี้หาได้ไม่ เพราะคดีนี้เป็นเรื่องนางต่อมเอาที่พิพาทอันเป็นสินบริคณห์ไปยกให้แก่นายเมี้ยนโดยเสน่หามิใช่กระทำไปเพื่อประโยชน์ของนายแม้นผู้เป็นสามีแต่อย่างใด ศาลฎีกาจึงเห็นว่านางต่อมในฐานะผู้อนุบาลนายแม้น ไม่มีสิทธิเอาที่ดินส่วนที่เป็นของนายแม้นไปยกให้แก่นายเมี้ยนโดยเสน่หา ปัญหาคงมีว่านิติกรรมการยกให้ระหว่างนางต่อมกับนายเมี้ยนผูกพันที่พิพาทอันเป็นสินบริคณห์เพียงใด ศาลฎีกาเห็นว่า ตามบทบัญญัติมาตรา 39 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เมื่อสามีถูกศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ หญิงมีสามีย่อมทำการอันผูกพันส่วนของตนในสินบริคณห์ได้โดยมิพักต้องได้รับอนุญาตของสามี ดังนั้น นิติกรรมการยกให้ที่นางต่อมได้กระทำไป แม้จะกระทำในฐานะผู้อนุบาลของนายแม้นแต่ก็เป็นการทำในฐานะที่เป็นภริยาของนายแม้นด้วย ปรากฏว่าที่ดินโฉนดที่ 875 เป็นสินสมรสระหว่างนางต่อมกับนายแม้นนางต่อมจึงมีส่วนเป็นเจ้าของที่ดินโฉนดที่ 875 นี้ด้วย นิติกรรมการยกให้ที่ดินโฉนดที่ 875 จึงผูกพันส่วนที่เป็นของนางต่อม แต่ไม่มีผลผูกพันส่วนที่เป็นของนายแม้นแม้โจทก์ในฐานะผู้อนุบาลคนใหม่ของนายแม้นจะมีสิทธิขอให้เพิกถอนนิติกรรมการยกให้ที่ดินส่วนที่เป็นของนายแม้นได้ก็ตามแต่ข้อเท็จจริงในสำนวนไม่ปรากฏว่าที่ดินโฉนดที่ 875 อันเป็นสินสมรสนั้น นายแม้นกับนางต่อมมีส่วนคนละเท่าใด ทั้งข้อเท็จจริงก็ได้ความแต่เพียงว่านางต่อมให้นายเมี้ยนมีชื่อถือกรรมสิทธิ์ร่วมกับนายแม้นอันมีผลเท่ากับนางต่อมยอมสละส่วนของตนให้แก่นายเมี้ยนเท่านั้นนิติกรรมยกให้ระหว่างนางต่อมกับนายเมี้ยนจึงหาเป็นโมฆะดังโจทก์อ้างไม่
พิพากษายืน
