แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ที่ดินมรดก ซึ่งเจ้ามรดกเป็นลูกหนี้สหกรณ์ได้โอนใส่ชื่อสหกรณ์เป็นเจ้าของเพื่อประกันหนี้นั้น ต้องจัดการชำระหนี้เสียก่อน เมื่อได้ที่ดินมาแล้ว จึงแบ่งปันกันได้
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องขอแบ่งมรดขุน ร. ในฐานะเป็นหลานรับมรดกแทนที่ ช. บิดาซึ่งเป็นบุตรขุน ร. คดีมีปัญหาเฉพาะที่ดินหมายเลข 11, 13, 14, 15 ซึ่งขุน ร. ได้โอนให้แก่สหกรณ์ไปแล้วได้ความว่า ตามระเบียบของสหกรณ์สมาชิกขอกู้เงินสหกรณ์ต้องเอาที่ดินเป็นประกันชั้นเดิมสหกรณ์ใช้วิธีโอนโฉนดที่ดินของสมาชิกผู้กู้เงินสหกรณ์มาเป็นของสหกรณ์ชั่วคราว เมื่อใช้เงินแล้วจึงโอนที่ดินกลับคืนแต่เวลานี้ใช้วิธีทำเป็นจำนอง โฉนด 4 ฉบับ ได้โอนใส่ชื่อสหกรณ์ตามวิธีดังกล่าว
ศาลชั้นต้นเห็นว่า ที่ดินตามโฉนด 4 ฉบับนั้น ขุน ร. ได้โอนให้แก่สหกรณ์บ้านซ่องไปแล้ว ให้ยกฟ้อง ส่วนทรัพย์มรดกอื่นให้ประมูลหรือขายทอดตลาด หักค่าธรรมเนียมค่าทนาย ค่าจัดการศพและปลงศพผู้ตาย เหลือใช้หนี้สหกรณ์และดอกเบี้ยเหลือเท่าใดแบ่งแก่ทายาทเป็น 5 ส่วนเท่า ๆ กัน
ศาลอุทธรณ์พิพากษาแก้ให้เอาที่ดินโฉนด 4 ฉบับนั้นออกประมูลระหว่างทายาทไม่ตกลงให้ขายทอดตลาดเอาเงินรวมเข้ากับทรัพย์มรดกชำระหนี้สหกรณ์ให้จัดเข้าในอันดับ 2 รองค่าธรรมเนียมทนายนอกนั้นยืน
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า ในเบื้องต้นต้องถือว่าที่ดิน 4 โฉนดนี้เป็นของสหกรณ์ ๆ มิได้เข้ามาเป็นฝ่ายในคดีนี้ จะบังคับให้แบ่งที่ดิน 4 แปลงไปก่อนนั้นไม่เห็นพ้องด้วย เมื่อได้ที่ดินคืนมาแล้วจึงแบ่งได้
พิพากษาแก้เฉพาะที่ดิน 4 แปลงนี้ให้จัดการชำระหนี้เสียก่อนเมื่อได้ที่ดินมาแล้วจึงให้แบ่งกัน ถ้าไม่ตกลงให้ประมูลหรือขายทอดตลาดแบ่งกันภายหลัง นอกนั้นยืน
