แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ที่พิพาทเป็นที่ดินที่ได้มาจากการเวนคืนตามพระราชบัญญัติเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ ฯลฯ พ.ศ. 2485 และเป็นที่ดินที่ใช้เพื่อสาธารณประโยชน์ในการกำจัดขยะมูลฝอย จึงมีลักษณะสำคัญครบถ้วนตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 1304(1) แล้ว ย่อมเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินจำเลยจะยกอายุความขึ้นเป็นข้อต่อสู้กับแผ่นดินมิได้ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1306
จำเลยให้การว่า จำเลยกับบุคคลอื่นใช้ทางพิพาทเข้าออกมานาน จึงตกเป็นทางภารจำยอม ไม่ได้ต่อสู้ว่าเป็นทางจำเป็นตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1349 ฎีกาของจำเลย ที่ว่าทางพิพาทเป็นทางจำเป็นนั้น จึงเป็นเรื่องนอกประเด็นข้อต่อสู้
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ที่ 1 เป็นนิติบุคคลตามกฎหมาย ที่พิพาทเป็นกรรมสิทธิ์ของโจทก์ที่ 1 ได้มาโดยพระราชบัญญัติเวนคืนฯ พ.ศ. 2485โจทก์ที่ 1 ได้มอบให้กรมประชาสงเคราะห์เป็นผู้ครอบครองดูแลรักษา ต่อมากรมประชาสงเคราะห์ได้มอบให้โจทก์ที่ 2 เป็นผู้ครอบครองดูแล โจทก์มีนโยบายที่จะสร้างแฟลตให้ประชาชนผู้มีรายได้น้อยเช่าอยู่อาศัยบนที่ดินพิพาทต่อมาเมื่อเดือนพฤษภาคม 2517 จำเลยทั้งสี่ได้บุกรุกเข้าไปครอบครองสร้างถนนลงในที่พิพาทบางส่วน เป็นเหตุให้โจทก์ที่ 2 สร้างแฟลตไม่ได้ ขอให้บังคับให้จำเลยทั้งสี่รื้อถอนถนนดังกล่าวออกไป
จำเลยที่ 1 ให้การว่าที่พิพาทไม่ใช่ที่ดินของโจทก์ แต่เป็นที่ดินของเอกชนโจทก์ไม่มีอำนาจฟ้อง จำเลยที่ 1 ไม่ได้บุกรุก ถนนคอนกรีตสร้างขึ้นเพื่อความสะดวกในการผ่านเข้าออกถนนใหญ่ ซึ่งแต่เดิมเป็นทางจำเป็นของเจ้าของที่ดินด้านใน กรมประชาสงเคราะห์เคยสร้างห้องแถวให้ประชาชนเช่าและได้เปิดทางผ่านเข้าออกกว้างประมาณ 5 เมตร ให้แก่จำเลยทั้งสี่ด้วย ต่อมาปีพ.ศ. 2515 เทศบาลนครกรุงเทพได้ปรับปรุงสร้างถนนขึ้นโดยเว้นทางเข้าออกไว้อย่างเดิมอีก แต่ได้ทำทางเท้าริมถนนใหม่ ทำให้ทางชำรุด จำเลยจึงสร้างเป็นถนนคอนกรีต ประชาชนใช้ถนนนี้เป็นทางเข้าออกเกินกว่า 10 ปีแล้วทางพิพาทจึงตกอยู่ในภารจำยอม ขอให้ยกฟ้อง
จำเลยที่ 2 ที่ 3 และที่ 4 ขาดนัดยื่นคำให้การ และต่อมายอมให้โจทก์รื้อถอนตามฟ้องได้โดยโจทก์ออกค่าใช้จ่ายเอง โจทก์จึงถอนฟ้องคดีสำหรับจำเลยที่ 2 ที่ 3 และที่ 4 คงดำเนินคดีสำหรับจำเลยที่ 1 ต่อไป
ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้ว พิพากษาให้จำเลยที่ 1 รื้อถอนพิพาทออกไปถ้าไม่รื้อให้โจทก์เป็นผู้รื้อเองโดยให้จำเลยที่ 1 เป็นผู้ออกค่าใช้จ่าย
จำเลยที่ 1 อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษาแก้ให้ยกคำขอที่ให้จำเลยที่ 1 เป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายในการรื้อถอนที่พิพาทให้โจทก์ นอกจากที่แก้ให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลชั้นต้น
จำเลยที่ 1 ฎีกา
ศาลฎีกาฟังข้อเท็จจริงว่า ที่ดินโฉนดเลขที่ 2459 เป็นกรรมสิทธิ์ของกระทรวงมหาดไทยโจทก์ที่ 1 ได้มาตามพระราชบัญญัติเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ในท้องที่ตำบลถนนพญาไทและตำบลสามเสนใน อำเภอดุสิต จังหวัดพระนคร เมื่อ พ.ศ. 2485 เพื่อใช้ในการสาธารณประโยชน์ ต่อมาที่ดินนี้บางส่วนบริเวณที่พิพาทคดีนี้ตกมาอยู่ในความครอบครองของการเคหะแห่งชาติโจทก์ที่ 2โจทก์ที่ 2 จะสร้างแฟลตให้ประชาชนเช่าอยู่อาศัย แต่จำเลยที่ 1 กับพวกได้ร่วมกันเทคอนกรีตเป็นถนนบนช่องทางที่เคยเข้าออกอยู่ก่อน และวินิจฉัยปัญหาข้อกฎหมายที่จำเลยที่ 1 ฎีกาว่าที่พิพาทไม่เป็นที่สาธารณสมบัติของแผ่นดินนั้นว่า ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1304 ได้บัญญัติลักษณะสำคัญของทรัพย์สินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินไว้ว่า รวมทรัพย์สินทุกชนิดของแผ่นดินซึ่งใช้เพื่อสาธารณประโยชน์หรือสงวนไว้เพื่อประโยชน์ร่วมกัน และได้ระบุตัวอย่างประเภททรัพย์สินที่เป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินไว้ 3 อนุมาตราอีกด้วย โดยเฉพาะอนุมาตรา (1)ระบุไว้ว่า ที่ดินรกร้างว่างเปล่าและที่ดินซึ่งมีผู้เวนคืนหรือทอดทิ้ง หรือกลับมาเป็นของแผ่นดินโดยประการอื่นตามกฎหมายที่ดิน ซึ่งเห็นว่าที่ดินซึ่งกลับมาเป็นของแผ่นดินโดยประการอื่นนั้น ย่อมหมายถึงที่ดินที่ได้มาโดยการเวนคืนตามพระราชบัญญัติเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ด้วย ที่พิพาทเป็นที่ดินที่ได้มาโดยการเวนคืนตามพระราชบัญญัติเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ ฯลฯ พ.ศ. 2485 และเป็นที่ดินที่ใช้เพื่อสาธารณประโยชน์ในการกำจัดขยะมูลฝอย จึงมีลักษณะสำคัญครบถ้วนตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 1304 อนุมาตรา (1) แล้วจึงฟังได้ว่าที่ดินรายนี้เป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน ดังนั้น จำเลยจะยกอายุความขึ้นเป็นข้อต่อสู้กับแผ่นดินมิได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1306 ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยประเด็นข้อนี้ชอบแล้ว
ส่วนที่จำเลยที่ 1 ฎีกาอีกว่า ทางพิพาทเป็นทางจำเป็นนั้น เห็นว่าตามคำให้การของจำเลยที่ 1 ต่อสู้เป็นประเด็นไว้เพียงว่าทางพิพาทจำเลยกับบุคคลอื่นใช้เป็นทางเข้าออกมานานจึงตกเป็นทางภารจำยอมเท่านั้นไม่ได้ต่อสู้ว่าเป็นทางจำเป็นตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1349 ฎีกาจำเลยที่ 1 ข้อนี้จึงเป็นเรื่องนอกประเด็นข้อต่อสู้ และไม่มีข้อเท็จจริงได้ความพอที่จะวินิจฉัยให้ได้
พิพากษายืน
