แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ประกาศเรื่องการใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ลงวันที่ 18กันยายน 2500 ไม่ใช่เป็นวาระเริ่มแรกขึ้นใหม่แห่งการใช้รัฐธรรมนูญและสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1 และที่ 2 ไม่จำเป็นต้องมีจำนวนเท่ากัน (อ้างคำสั่งศาลฎีกาที่ 843-848/2500)
ย่อยาว
ผู้ร้องยื่นคำร้องว่า การที่ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่จัดการเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งจังหวัดเชียงใหม่เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม 2500 นั้นมิได้เป็นไปโดยชอบ เพราะให้มีจำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 5 คน มากกว่าเดิม 1 คน อันเป็นการที่ทำให้จำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทั้งสองประเภทไม่เท่ากัน ขอให้ศาลสั่งว่าการเลือกตั้งเป็นไปโดยมิชอบ และให้มีการเลือกตั้งใหม่ต่อไป
ผู้คัดค้านต่อสู้ว่า การเลือกตั้งดังกล่าวเป็นการชอบแล้วเพราะตามประกาศพระบรมราชโองการเมื่อวันที่ 18 กันยายน 2500 ว่ารัฐธรรมนูญแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2475 แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2495 ให้คงใช้บังคับต่อไป ฉะนั้นวาระเริ่มแรกของการใช้รัฐธรรมนูญหาใช่เริ่มแรกขึ้นใหม่เมื่อวันที่ 18 กันยายน 2500 ดังคำร้องของผู้ร้องไม่
ศาลจังหวัดเชียงใหม่ทำความเห็นมีใจความว่า การเลือกตั้งดังกล่าว ชอบด้วยกฎหมายแล้ว มิได้ขัดต่อรัฐธรรมนูญประการใด ควรให้ยกคำร้อง
ศาลฎีกาเห็นว่า ปัญหาสำคัญที่จะต้องพิจารณาในคดีนี้ ก็คือตามประกาศเรื่องการใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยเมื่อวันที่ 18 กันยายน2500 ซึ่งเป็นเหตุให้มีการเลือกตั้งรายพิพาทขึ้นนี้จะถือว่าเป็นวาระเริ่มแรกขึ้นใหม่แห่งการใช้รัฐธรรมนูญหรือไม่
ตามประกาศพระบรมราชโองการดังกล่าวข้อ 1. ว่า รัฐธรรมนูญฉบับเดิมให้คงใช้บังคับต่อไปภายใต้เงื่อนไข และข้อ 2. ว่าพระบรมราชโองการนี้ไม่กระทบกระเทือนการนับเวลาที่ได้ดำเนินมาแล้วตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 115 และ 116 แสดงให้เห็นชัดว่า วาระเริ่มแรกภายในระยะเวลา 10 ปี ตามมาตรา 115 ก็ดี การนับเวลา 5 ปีเมื่อใช้บังคับรัฐธรรมนูญนี้แล้ว ถ้าผู้มีสิทธิเลือกตั้งได้รับการศึกษาชั้นประถมศึกษาตาม มาตรา 116 ก็ดี เมื่อได้ดำเนินมาแล้วเพียงใดคงให้เป็นไปตามนั้น หาใช่เริ่มวาระขึ้นใหม่ไม่
เมื่อวาระเริ่มแรกตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 115 แห่งรัฐธรรมนูญซึ่งประกาศใช้เมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2495 ได้ผ่านพ้นมาแล้ว และตามประกาศเรื่องการใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยเมื่อวันที่ 18 กันยายน 2500 ก็ไม่ได้ระบุให้ถือเป็นวาระเริ่มแรกขึ้นใหม่ของการใช้รัฐธรรมนูญฉบับนี้ หากแต่บัญญัติให้คงใช้รัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าวบังคับต่อไป ดังนี้ ก็ไม่มีทางจะให้เห็นว่า ประกาศเรื่องการใช้รัฐธรรมนูญเมื่อวันที่ 18 กันยายน 2500เป็นวาระเริ่มของการใช้รัฐธรรมนูญขึ้นใหม่
เมื่อได้วินิจฉัยว่าประกาศเรื่องการใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ไม่ใช่เป็นระยะเริ่มแรกขึ้นใหม่ของการใช้รัฐธรรมนูญและวาระเริ่มแรกตามมาตรา 115 รัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2475 แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2495 ก็ได้ผ่านพ้นมาแล้ว สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1 และประเภทที่ 2 ก็ไม่จำเป็นต้องมีจำนวนเท่ากันตามคำสั่งศาลฎีกาที่ 843-848/2500
การเลือกตั้งรายพิพาทเป็นการถูกต้องชอบแล้ว มิได้ขัดต่อรัฐธรรมนูญ
ศาลฎีกามีคำสั่งให้ยกคำร้องของผู้ร้อง
